مطابق گزارش‌های منتشر شده در سال ۱۴۰۰، حجم کل خرده‌‌فروشی آنلاین ایران بعد از یک دهه تلاش کسب‌‌وکارها به ۶/ ۳ درصد رسیده که همین آمار در کشورهای همسایه ۸ تا ۱۲ درصد است. بخش خصوصی به عنوان یکی از ارکان مهم اکوسیستم آنلاین کشور همواره نقش اصلی و اساسی رونق این بازار را ایفا می‌کند. اما با این نوع سیاست برخورد، ما در آینده این حوزه شاهد ورود سخت‌‌تر بخش خصوصی خواهیم بود؛ همان‌طور که در سال ۹۸ نیز پس از قطعی اینترنت بین‌الملل بسیاری از سرمایه‌‌گذاران از مدار سرمایه‌‌گذاری خارج شدند و با توجه به وضعیت اقتصادی موجود در فضاهای مطمئن‌‌تری سرمایه‌‌گذاری خود را انجام دادند. در حالی که اقتصاد دیجیتال در دنیا رشد مناسبی را در سال‌های گذشته داشته، اما در ایران با توجه به منابع موجود هنوز نتوانسته‌ایم یک کسب‌‌وکار یونیکورن (تک‌‌شاخ) داشته باشیم و این موضوع کاملا مرتبط با سیاستگذاری‌‌های موجود و قانون‌‌گذار است.

نبود نیروی متخصص و نرخ مهاجرت این نیروها هم مساله‌ای است که پیش از این هم توسط گزارش‌ها و آمارها مطرح شده است و تاثیر منفی آن بر اکوسیستم استارت‌آپی بر هیچ کسی نیز پوشیده نیست؛ به‌طوری که انگار ما نیروی متخصص را تربیت می‌کنیم و رایگان در اختیار دنیا قرار می‌‌دهیم. محدودیت در اینترنت مثل یک کاتالیزور  است و به تمامی این چالش‌ها سرعت می‌‌بخشد. این حوزه پیش از این نیز با چالش سرمایه‌‌گذاران خارجی و تحریم‌های بانکی روبه‌رو بوده و توسط هر دوجناح داخلی و خارجی شاهد هجمه‌هایی است. در حالی که کاربران در زمان کرونا با این فضا بیشتر آشنا شدند و فرصت مناسبی بود تا بتوانیم با کمک به این حوزه از اقتصاد نفتی فاصله بگیریم و بخشی از اقتصاد کشور را توسط همین مجموعه‌ها تامین کنیم، اما نتوانستیم آن‌طور که باید از این فرصت استفاده کنیم و قطعی و محدودیت‌‌های اینترنتی شرایط را بدتر هم کرد.

در واقع محدودیت اینترنت بین‌الملل مشکلات زیادی را به وجود می‌‌آورد و به دنبال آن اکوسیستم با کاهش جدی سرمایه‌‌گذاری بخش خصوصی در این حوزه روبه‌رو خواهد شد. هر چند وجود این مشکلات به معنی از بین رفتن اکوسیستم آنلاین در ایران نیست، اما فضای کنترل‌شده و تحت سیطره سیاستگذار روزهای خوبی را برای این حوزه به دنبال نخواهد داشت. با این اوصاف و در نبود بخش خصوصی پویا، سیاستگذار فرصت مناسبی را جهت ورود به این حوزه پیدا می‌کند و به جای قانون‌‌گذاری و تسهیل فضا در این حوزه، خود به یکی از بازیگران بزرگ اقتصاد دیجیتال تبدیل می‌شود. پیش از این هم از بین رفتن بخش خصوصی در کشور را در حوزه‌هایی نظیر خودرو تجربه کرده‌‌ایم و تصور می‌کنم شکست آن بر همگان واضح است.

اگر رگولاتور و قانون‌‌گذار خود به عنوان یک بازیگر ایفای نقش کنند، قدرت اندک بخش خصوصی نیز به‌طور کامل از بین می‌‌رود و با توجه به رویکردهای حاکمیت در حوزه‌های مختلف، احتمال ورود و پیشرفت بخش خصوصی کم شده و در نهایت ما شاهد نرخ بیشتر مهاجرت یا ایجاد کسب‌‌و‌‌کارها در خارج از ایران - به‌ویژه در کشورهای همسایه- خواهیم بود. خوب می‌دانم که اقتصاد فرمایشی حداقل در این حوزه کار نخواهد کرد؛ چرا که افراد شاغل در این حوزه امکان مهاجرت ساده‌‌تری را نسبت به سایر حوزه‌ها دارند و با استقبال کشورهای میزبان روبه‌رو خواهند شد. حاکمیت می‌تواند با ایجاد فضایی امن و قانونمند، همچون گذشته نقش خود را ایفا کند و لازم است تا نگاه خود را به اینترنت و فضای مجازی تغییر دهد. اینترنت نباید در مسائل امنیتی کاملا ساختارش تغییر پیدا کند و سبب تصمیماتی شود که این حوزه را از بین ببرد.

اخبار مرتبط