کارنامه ۲۰ماهه اوراق گام منتشر شد
معرفی مشتریان اوراق گام
اوراق گام یکی از ابزارهای پرداخت اعتباری است که مشابه چک عمل می‌‌کند؛ به این معنا که اگر تولیدکننده‌‌ای قصد خرید مواد اولیه از فروشنده‌‌ای داشته باشد، به جای پرداخت پول نقد، اگر دارای اعتبار نزد بانک باشد، می‌‌تواند با تضمین بانک اوراقی از بانک دریافت و به فروشنده بدهد و فروشنده مواد اولیه به جای دریافت پول، اوراق دریافت کند. بانک مرکزی اعلام کرد که از ابتدای صدور اوراق گام در بهمن سال1399 تا پایان مهرماه سال جاری میزان صدور اوراق گام از مرز 30هزار میلیارد تومان گذر کرد که بیش از 21هزار میلیارد تومان آن مربوط به عملکرد ماه‌های اخیر بانک‌‌ها است. به گزارش بانک مرکزی در چهار ماه اخیر، طیف بسیار متنوعی از فعالیت‌‌های اقتصادی شامل صنایع خودرو، قطعه‌‌سازی، لوازم خانگی، صنایع غذایی، کشاورزی، صنایع دارویی، صنایع شیمیایی، فلزات اساسی، محصولات فلزی، مصالح ساختمانی، صنایع الکتریکی و الکترونیکی از این ابزار برای تامین مالی تولید استفاده کرده‌‌اند.
اوراق گام چیست؟
طرح گام، یکی از برنامه‌های بانک مرکزی با کمک نظام بانکی است که در چارچوب مدیریت نقدینگی تلاش می‌‌کند امکان تامین غیرتورمی سرمایه در گردش زنجیره تولید را به‌‌ویژه برای واحدهای کوچک و متوسط فراهم کند. درواقع بانک مرکزی برای حل مشکل نقدینگی سرمایه در گردش زنجیره‌های تولید، ابزار جدید تامین مالی سرمایه در گردش به نام اوراق گواهی اعتبار مولد یا به اختصار «گام» ارائه کرده است. اوراق گام اوراق بهاداری است که بر مبنای عقد ضمان (مانند ضمانت‌نامه‌های بانکی)، به عاملیت و ضمانت یک بانک یا موسسه اعتباری صادر میشود و بانک یا موسسه اعتباری بازپرداخت مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید تضمین می‌‌کند. به عبارت دیگر اگر یک بنگاه تولیدی برای خرید مواد اولیه تولید خود با کمبود نقدینگی مواجه باشد، می‌‌تواند ضمن هماهنگی و گرفتن فاکتور از بنگاه فروشنده مواد اولیه به بانک عامل مراجعه و با ارائه فاکتور درخواست انتشار اوراق گام کند.
بانک عامل پس از بررسی صلاحیت و ظرفیت بنگاه متقاضی اقدام به انتشار اوراق گام و تسلیم آن به بنگاه فروشنده نهاده می‌‌کند. یکی از ویژگی‌‌های این اوراق آن است که در درون زنجیره تولید از یک بنگاه به بنگاه دیگر قابل انتقال است و در صورت سپری شدن یک ششم از زمان انتشار اوراق نسبت به کل مدت آن با مکاتبه و تعهد بانک صادرکننده اوراق مبنی بر تامین وجه اوراق در سررسید، در بورس اوراق بهادار تهران قابل معامله است. البته در مصوبه جدید شورای پول و اعتبار بانک مرکزی، برای تنزیل این اوراق نیازی به گذشت مدت یک‌ششم سررسید، نبوده و اکنون این اوراق بلافاصله پس از انتشار قابل تنزیل خواهند بود. در انتها نیز این اوراق توسط بنگاه متعهد تسویه خواهند شد. تعهد تسویه این اوراق در سررسید با بانک عامل بوده و چنانچه بنگاه متعهد توانایی پرداخت مبلغ اسمی اوراق و تسویه آن را نداشته باشد، این اقدام توسط بانک عامل تنجام میشود.
کارمزد صدور اوراق گام براساس مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران معادل کارمزد صدور ضمانت‌نامه است. مدت زمان این اوراق حداقل یک ماه و حداکثر ۹ماه بسته به فاکتور ارائه‌شده از سوی بنگاه فروشنده نهاده است. مهم‌ترین ویژگی اوراق گام این است که بانک پرداخت مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید تضمین می‌‌کند. این اوراق به شکل الکترونیک و در قطعات استانداردی با ارزش اسمی یک میلیون ریال و فاقد کوپن سود از جانب بانک‌‌های عامل منتشر می‌‌شوند. یکی از مزایای انتشار اوراق گام، جلوگیری از خلق نقدینگی غیر مولد و در نتیجه کمک به کنترل تورم است.
نکته حائز اهمیت درتامین مالی با استفاده از اوراق گام، آن است که تامین مالی صورت گرفته در این فرآیند بدون خلق پول است و به‌‌خصوص در شرایط تورمی حال حاضر اقتصاد کشور می‌‌تواند به‌عنوان ابزار کارآمد در تامین مالی آن را مد نظر قرار داد. همچنین باتوجه به عدم تامین مالی جداگانه هریک از اعضای زنجیره تامین، از تامین مالی مضاعف نیز جلوگیری میشود و در کنترل نقدینگی نقش خواهد داشت. یکی دیگر از مزایای این اوراق آن است که این اوراق برای تامین کلیه بنگاه‌ها کاربرد دارد. براساس دستورالعمل اعلامی بانک مرکزی ۶۵درصد از سقف تعیین‌شده برای صدور اوراق گام در هر بانک باید به بنگاه‌های کوچک و متوسط اختصاص یابد.
افزایش صنایع استفاده‌‌کننده از اوراق گام
بانک مرکزی باتوجه به اصلاح دستورالعمل اوراق گام و مشوق‌‌های در نظر گرفته‌شده برای استفاده از این ابزار مالی گزارش داد که عملکرد صدور این اوراق در ماه‌های اخیر با افزایش قابل توجهی روبه‌رو بوده و روند استفاده از اوراق گام صعودی بوده است. براساس داده‌های بانک مرکزی، مجموع اوراق گام صادرشده توسط بانک‌‌ها از آغاز اجرای این طرح یعنی بهمن‌‌ماه1399 تا پایان مهر1401، برابر 30هزار و 200میلیارد تومان بوده است که بیش‌‌از 21هزار و 400میلیارد تومان آن مربوط به عملکرد ماه‌های اخیر بانک‌‌ها است. در ابتدای استفاده از این ابزار، تعداد اندکی از صنایع مانند صنایع خودروسازی و لوازم خانگی از اوراق گام استفاده کردند؛ اما به‌‌گفته بانک مرکزی، در چهار ماه اخیر طیف بسیار متنوعی از فعالیت‌‌های اقتصادی شامل صنایع خودرو، قطعه‌‌سازی، لوازم خانگی، صنایع غذایی، کشاورزی، صنایع دارویی، صنایع شیمیایی، فلزات اساسی، محصولات فلزی، مصالح ساختمانی، صنایع الکتریکی و الکترونیکی از این ابزار برای تامین مالی تولید استفاده کرده‌‌اند.
بانک مرکزی همچنین اعلام کرد که تعداد صدور اوراق گام توسط بانک‌‌ها به 112فقره و تعداد بانک‌‌های فعال در صدور اوراق به 10بانک افزایش یافته است. البته مجوز صدور اوراق گام به 24بانک ابلاغ شده و بانک‌‌های دارای مجوز صدور اوراق گام می‌‌توانند از طریق سامانه گام و در چارچوب ضوابط ابلاغی بانک مرکزی، اقدام به انتشار اوراق کنند. براساس مصوبات ستاد اقتصادی دولت، مقرر شده تا حداقل 20درصد از کل تسهیلات پرداختی به بخش تولید در سال جاری از طریق تامین مالی زنجیره‌‌ای انجام شود. به‌‌گفته بانک مرکزی، برای تحقق این هدف، به‌‌گونه‌‌ای برنامه‌‌ریزی شده است که تا پایان سال جاری حداقل به میزان 100هزار میلیارد تومان از معاملات بورس کالا از طریق ابزارهای اعتباری مانند اوراق گام تسویه شود و همچنین تامین مالی سرمایه در گردش زنجیره نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و صنایع شیمیایی و نیز زنجیره صنایع غذایی و کشاورزی حداقل به میزان 100هزار میلیارد تومان با استفاده از ابزارهای تامین مالی زنجیره‌‌ای از قبیل اوراق گام صورت بگیرد.
دولت همچنین برای گسترش و ترویج روش‌های تامین مالی اعتباری و تشویق بنگاه‌ها به استفاده از این روش‌ها، مقرر کرده است شرکت‌های دولتی و نیز سازمان امور مالیاتی و وزارت صمت ابزارهای تامین مالی زنجیره‌‌ای از قبیل اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) و برات الکترونیکی را بپذیرند.
