هنجارشکنی جدید ترامپ

سازمان تجارت جهانی که ۱۶۴ عضو دارد، تنها نهاد بین‌المللی است که بر قوانین تجارت میان کشورها نظارت می‌کند. هدف اصلی این سازمان «آزادسازی تجارت به سود همگان» اعلام شده است. اهدافی که سازمان تجارت جهانی از ابتدا برای خود تعریف کرده‌ به این شرح است:

ارتقای سطح زندگی مردم، تامین اشتغال کامل در کشورهای عضو، توسعه تولید و تجارت و بهره‌وری بهینه از منابع جهانی، دستیابی به توسعه پایدار با بهره‌برداری بهینه از منابع، حفظ محیط زیست، افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته از رشد تجارت بین‌المللی. به‌طور خلاصه اما اهداف سازمان تجارت جهانی را می‌توان در قالب سه دسته تعریف کرد: نخستین هدف، تجارت آزاد کمک در راستای اجرای بهتر آن است. دومین هدف، مذاکرات طولانی و مداوم در راستای آزادی تجارت بر محوریت قوانین WTO است و سومین هدف اعمال نقش سازمان به‌عنوان یک مرکز بی‌طرف، اما محوری است.

مهم‌ترین وظیفه سازمان تجارت جهانی اما این است که از بروز تبعیض و تعرفه‌های غیرقانونی در سطح کشورهای عضو جلوگیری کند و اصل رفتار یکسان را در مورد کالاهای وارداتی و داخلی اعمال کند. این سازمان همچنین به حوزه خدمات و مالکیت معنوی و فکری وارد شده است و یکسری سیاست‌های حمایتی را در این زمینه اعمال کرده است. این اواخر آمریکا بارها موضوع حق مالکیت معنوی را در برابر چین مطرح کرده و شکایت خود را به سازمان تجارت جهانی نسبت به تخلف چین در این زمینه ابراز کرده است؛ اما خود با اعمال تعرفه‌های غیرقانونی و تبعیض‌آمیز بر شعله‌های جنگ تجاری دامن زده است. به‌نظر می‌رسد حالا ترامپ با کناره‌گیری از این سازمان قصد دارد راه خود را برای اقداماتی که هرگز مورد تایید این سازمان نبوده است، هموار کند و به این ترتیب به نهادی که متولی رسیدگی به شکایت‌های دیگر رقبای تجاری است، هیچ تعهدی نداشته باشد و پاسخگو نباشد. از جمله اقدامات مدنظر ترامپ می‌توان به افزایش بیش از پیش تعرفه‌ها، ایجاد موانع بیشتر بر سر راه تجارت آزاد و حمایت تبعیض‌آمیز از صنایع داخلی اشاره کرد، روش‌هایی که از چندی پیش کشتی تجارت آمریکا در مسیر آن قرار گرفته است.   البته خروج آمریکا از این سازمان مستلزم تصمیم کنگره است و ترامپ تمایلی به متقاعد ساختن قانون‌گذاران برای پیشبرد نیاتش ندارد. منابع آگاه اظهار کرده‌اند دولت ترامپ در عوض می‌کوشد توجهات را به مواردی جلب کند که به زعم مشاورانش برخوردهای ناعادلانه و تبعیض‌آمیز در چارچوب سازمان تجارت جهانی هستند. کاخ سفید هنوز درخصوص این خبر هیچ اظهارنظری نکرده است.

ایالات متحده هفته گذشته چالش‌های خود با سازمان تجارت جهانی را به سطح تازه‌ای ارتقا داد و تهدید کرد در صورتی که صدور رای این سازمان درخصوص مناقشات تجاری بیش از مهلت مقرر ۹۰ روزه به درازا بکشد، آرای مورد نظر را وتو خواهد کرد. بیانیه دنیس شی، نماینده آمریکا در این سازمان یکی از عوامل اثرگذاری این سازمان در طول ۲۳ سال اخیر راهدف گرفته است: حل مناقشات که برای همه اعضا لازم‌الاجراست و به‌عنوان سنگری مهم در مقابله با سیاست‌های حمایتگرانه مطرح است.

ترامپ پیش از این هم به قضات WTO تاخته است و زنجیره‌ای از تهدیدها و تعرفه‌ها را به منظور مجازات کردن شرکای تجاری آمریکا در پیش‌گرفته است. آخرین حلقه این زنجیره تهدید به اعمال تعرفه ۲۰ درصدی بر واردات خودروهای تولید اتحادیه اروپا است. روز جمعه استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا در پاسخ به این پرسش که آیا تعرفه‌های اعمال شده و وعده داده شده موجب خواهند شد که تمامی منافع ناشی از کاهش مالیات از بین برود، گفت : «به شما اطمینان می‌دهم هیچ اقدامی صورت نخواهد گرفت که تمامی این منافع را بی‌اثر سازد یا هیچ خطر قابل توجهی برای رشد اقتصادی آمریکا ایجاد کند. »