ایران برای نفوذ به بازار اوراسیا با ارمنستان وارد مذاکره شد
منوی تجارت با همسایه شمالی
اما بر اساس آنچه از آمارهای تجاری دو کشور برمی‌آید، تجارت بین دو کشور چندان چشم‌گیر نبوده و سهم ارمنستان از واردات و صادرات ایران ناچیز است. البته بر اساس جدیدترین آمار اعلام شده از سوی دولت ارمنستان، ارزش تجارت دوجانبه این کشور با ایران در دوره چهار ماه اول سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۳۶ میلیون دلار بوده که نشان از رشد ۳۵ درصدی تجارت دو کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارد. در این مدت ارزش واردات کالایی ارمنستان از کشورمان با رشد مثبت ۵۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۰، به بیش از حدود ۱۱۴ میلیون دلار رسیده و ایران با تامین ۸ درصد از کل واردات کالایی ارمنستان، سومین کشور تامین‌کننده واردات ارمنستان بعد از روسیه و چین بوده است.
در عین حال، توسعه تجارت با ارمنستان به عنوان یکی از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بیش از پیش مورد توجه متولیان تجارت دو کشور قرار گرفته است. آبان ۱۳۹۸ بود که موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا شد. این موافقت‌نامه شامل کاهش تعرفه‌های ۸۶۰ قلم کالا بین طرفین بود که بعد از حدود دو سال از انجام تعاملات برمبنای این موافقت‌نامه و مذاکرات مقامات ایران با رهبران این اتحادیه طرفین بر تسریع فرآیند انعقاد تجارت آزاد تاکید کردند. با امضای این موافقت‌نامه تمامی ۸۶۰ قلم کالا به استثنای لیست منفی شامل تعرفه صفر درصد خواهند شد. به این ترتیب موانع تعرفه‌ای تجارت فی‌مابین رفع خواهد شد و تجارت بین ایران و پنج کشور عضو اتحادیه تسهیل می‌شود. از این رو در روزهای اخیر هیاتی بلند‌پایه از ارمنستان به ایران آمدند و به صورت مجزا با بخش خصوصی و دولتی دیدار کردند. در هر دو دیدار بر نقش‌آفرینی ارمنستان در توسعه روابط با اتحادیه اوراسیا تاکید شد. در عین حال زمینه‌های همکاری مشترک بین دو کشور نیز موضوع دیگر مباحث مطرح شده بود. طرف ارمنی به شیوه‌های توسعه روابط اقتصادی با ایران پرداخت و اشاره کرد این کشور می‌تواند در مسیر اجرایی شدن تجارت آزاد با اوراسیا به ایران کمک کند تا موانع از سر راه برداشته شود. یکی از شیوه‌های همکاری نیز ثبت شرکت در ارمنستان است که از این طریق شرکت‌ها می‌توانند به بازارهای جهانی راه یابند. علاوه بر این تهاتر کالا نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارها برای توسعه روابط بین دو کشور مورد تاکید قرار گرفت.
زمینه‌های همکاری دوجانبه
در دیدار معاون وزیر اقتصاد ارمنستان با رئیس اتاق ایران بر ظرفیت‌های دو کشور برای همکاری دوجانبه تاکید شد؛ همچنین عنوان شد ایران و ارمنستان می‌توانند شرکای خوبی در منطقه و اتحادیه اوراسیا باشند. غلامحسین شافعی در این دیدار با اشاره به نوع روابط حاکم بین ایران و ارمنستان گفت: ارمنستان بعد از استقلال در حوزه قفقاز و آسیای مرکزی به لحاظ رشد اقتصاد ممتاز است. توسعه بخش خصوصی در ارمنستان با سرعت قابل‌توجهی انجام‌شده و اقتصاد ارمنستان در طول این مدت تحول فوق‌العاده‌ای داشته است.
رئیس اتاق ایران با اشاره به موقعیت و مشخصات اقتصاد ارمنستان گفت: اقتصاد ارمنستان اقتصادی آزاد است و این باعث شده که از رشد خوبی برخوردار شود. اقتصاد ارمنستان با سرعت خوبی به سازمان تجارت جهانی پیوسته و جایگاه خوبی پیدا کرده است. ارمنستان در اوراسیا حضوری اثرگذار داشته و تنها کشور عضو اتحادیه اوراسیاست که با ایران مرز مشترک دارد. بنابراین برای ما از نظر روابط اقتصادی، ارمنستان موقعیت منحصربه‌فردی دارد.
شافعی تصریح کرد: ایران و ارمنستان روابط همه‌جانبه، نزدیک و طولانی دارند؛ اگرچه روابط اقتصادی همپای روابط سیاسی جلو نرفته است. از این رو باید در حوزه روابط اقتصادی هم همسان‌سازی رخ دهد.
او تاکید کرد: زمینه همکاری مشترک میان دو کشور از تنوع بالا و ظرفیت قابل‌توجهی برخوردار است. حوزه معدن، توسعه دامپروری و کشاورزی از جمله این زمینه‌هاست. در مورد همکاری معدنی شاید بتوانیم در حوزه مس و طلا کار کنیم؛ حوزه منسوجات، پوشاک، ساختمان‌سازی و خدمات فنی و مهندسی ظرفیت قابل‌توجهی برای همکاری دارد. حوزه حمل‌ونقل و ترانزیت هم با توجه به موقعیت گرجستان و ارمنستان می‌تواند به توسعه زیرساخت و راه‌های زمینی کمک کند. سیاست‌های تشویقی ارمنستان برای سرمایه‌گذاری قابل‌توجه است و می‌توانیم با این کشور همکاری دوجانبه‌ای داشته باشیم. او همچنین گفت: اتاق مشترک ایران و ارمنستان از اتاق‌های فعال است و می‌تواند به آماده شدن این بسترها کمک کند. ما از همکاری دوجانبه و توسعه همکاری اقتصادی استقبال می‌کنیم.
بعد از آن واروس سیمونیان، معاون وزیر اقتصاد ارمنستان گفت: روابط همه‌جانبه با ایران برای ارمنستان اهمیت بالایی دارد و ما برای عملی شدن توافق‌ها اینجا هستیم. ما برای جایگاه مثبت ایران در منطقه اهمیت قائلیم و ایران را کشوری دوست در همکاری‌های دوجانبه می‌دانیم.
او ادامه داد: اما این اشاره درستی است که سطح روابط اقتصادی دو کشور هم‌سطح روابط سیاسی نیست. این علامت و هشداری است تا سطح روابط اقتصادی را به سطح روابط سیاسی برسانیم و بین این دو موازنه برقرار باشد.
سیمونیان ادامه داد: ما در این روزها سعی کردیم موانع و مشکلات را شناسایی کنیم. برای رفع موانع باید نسبت به توسعه زیرساخت‌ها اقدام کنیم تا درنتیجه آن همکاری منطقه‌ای را توسعه دهیم. ارمنستان بعد از فروپاشی نظام کمونیسم به سازمان تجارت جهانی ملحق شده است. البته این روند آسان نبوده و پیش‌فرض‌هایی داشت.
به گفته معاون وزیر اقتصاد ارمنستان گاه موانعی بر مسیر توسعه و روابط ارمنستان ایجاد می‌شود ولی ارمنستان به تمام تعهدات خود وفادار است.
او تصریح کرد: ارمنستان تنها کشور عضو اتحادیه اوراسیا است که با ایران مرز زمینی دارد و می‌تواند دسترسی ایران را به بازارهای ۲۰۰ میلیونی اتحادیه اوراسیا هموار کند. ما بارها گفته‌ایم که آماده همکاری با شما هستیم و این گفته تشریفاتی نیست؛ ارمنستان عمیقا در کنار ایران در اتحادیه اوراسیا قرار دارد. باید همکاری اقتصادی دو کشور در اوراسیا گسترده شود تا زمان شروع تجارت آزاد و به صفر رسیدن عوارض گمرکی مانعی در مسیر همکاری نباشد. او گفت: ما معتقدیم برای یک اقتصاد توسعه‌یافته، زیرساخت‌های توسعه‌ای لازم است. سازوکارهایی که براساس آن بتوان روابط دوجانبه را گسترش داد.
از طرفی ما می‌توانیم همکار خوبی برای ایران در ارتباط با کشورهای ثالث در حوزه تجارت ترجیحی باشیم. معاون وزیر اقتصاد ارمنستان تاکید کرد: وقتی صحبت از همکاری مشترک است باید امکانات خود را وارد مرحله عمل کنیم. ما سیاست مشترکی با اوراسیا در تولید دارو داریم. اگر تولید دارویی در ارمنستان به ثبت برسد، این به آن معنی است که آن محصول می‌تواند به بازار روسیه وارد شود. به گفته سیمونیان، تمام شرکت‌های ثبت‌شده در ارمنستان فرصت برابری برای ورود به بازار جهانی دارند. فعالان اقتصادی ایرانی نیز می‌توانند از این بستر استفاده کنند.
بعد از آن شافعی گفت: ایران علاقه‌مند به همکاری با ارمنستان است. شاید بزرگ‌ترین مانع در این مسیر، تحریم باشد، با برداشته شدن این مانع بخش بزرگی از مشکلات حوزه تجارت، تهاتر و توسعه روابط اقتصادی حل خواهد شد. شافعی ادامه داد: سرمایه‌گذاری مشترک و سیاست‌های تشویقی مسیر خوبی برای توسعه اقتصادی با ارمنستان است. البته حوزه دیگری که می‌توانیم بر آن تمرکز کنیم، حوزه کشاورزی و کشت فراسرزمینی است که ما می‌توانیم در این حوزه به دلیل مشکل کم‌آبی در ایران، همکاری خوبی با ارمنستان داشته باشیم.
معاون وزیر اقتصاد ارمنستان نیز در ادامه این نشست گفت: اعزام هیات تجاری در دستور کار اتاق بازرگانی ارمنستان است؛ این هیات در حوزه کشاورزی هم گفت‌وگو خواهد کرد.
او ادامه داد: در حال حاضر سیاست‌های بخش کشاورزی در ارمنستان، بیشتر تولید محصولات ارگانیک و کشت گلخانه‌ای است. ما به روستاییان فرصت انتخاب می‌دهیم که کشاورزی یا تولید صنعتی را انتخاب کنند. ما پتانسیل زیادی برای همکاری داریم. من به‌صراحت اعلام کرده‌ام ارمنستان به تعهدات بین‌المللی پایبند است. شاید این منش در کوتاه‌مدت به ضرر اقتصاد ارمنستان بوده ولی در درازمدت ثمره داشته است.
او گفت: تحریم اقتصادی رقابت را ناعادلانه می‌کند و ارمنستان برای ارتباط با کشور همسایه فرصت رقابت را از دست می‌دهد و ضرر می‌کند.
معاون وزیر اقتصاد ارمنستان تاکید کرد: ما سال قبل فهرست اقلام موردنیاز ارمنستان را تهیه کردیم؛ امسال هم این فهرست تهیه خواهد شد و می‌توانیم با سازوکاری شفاف آن را در اختیار اپراتورها قرار دهیم. اپراتورها این فهرست را در اختیار تولیدکننده و متقاضی قرار می‌دهند و تهاتر کالا انجام می‌شود. حتی این اپراتور می‌تواند ارتباط با کشور ثالث را تسهیل کند. این سازوکارها باعث می‌شود مشکلات اسناد و مجوزها حل شود؛ هزینه خدماتی کم شود و حلقه عرضه کالا توسعه یابد. شافعی هم درنهایت تاکید کرد: همکاری به شیوه تهاتر راهکار مناسبی برای غلبه بر تحریم‌های ظالمانه است.
توسعه همکاری ایران و ارمنستان
هیات ارمنستانی در دیدار دیگری، با معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران به گفت‌وگو نشست. حمید زادبوم در دیدار با معاون وزیر اقتصاد ارمنستان با اشاره به رشد مثبت و قابل‌توجه سطح روابط تجاری بین دو کشور بر لزوم برنامه‌ریزی در راستای توسعه همکاری بیشتر در چارچوب اتحادیه اوراسیا و دستیابی به سطح مطلوب در تجارت دوجانبه تاکید کرد. به گزارش سازمان توسعه تجارت ایران، زادبوم در دیدار با واروس سیمونیان اظهار کرد: سازمان توسعه تجارت ایران آمادگی دارد تا اجلاس کارگروه مشترک صنعتی، معدنی و تجاری به منظور شناسایی دقیق موانع و مشکلات پیش روی تجارت دوجانبه و اتخاذ تصمیمات مناسب و موثر برای رفع آنها برگزار شود.
او با اشاره به همکاری طرف ارمنی برای برگزاری شایسته نمایشگاه اختصاصی ایران در ارمنستان در خرداد سال جاری، تداوم برگزاری رویدادهای تجاری در قلمرو دو کشور و اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری را برای معرفی هرچه بهتر توانمندی‌های صادراتی و همچنین تبادل اطلاعات مربوط به نیازهای بازار دو طرف ضروری دانست. معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران همچنین رفع موانع غیرتعرفه‌ای و کاهش هزینه‌های لجستیکی و حمل و نقلی را در کنار بسط دامنه شمول موافقت‌نامه تجارت ترجیحی میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا عاملی مهم در افزایش سطح روابط تجاری دو کشور ارزیابی کرد و خواستار طرح این موضوعات در جلسات کارگروه مشترک شد.
سیمونیان، معاون وزیر اقتصاد ارمنستان نیز با استقبال از برگزاری هرچه سریع‌تر کارگروه مشترک صنعتی، معدنی و تجاری، آمادگی خود را برای انجام مذاکرات کارشناسی در جریان برگزاری نشست‌های کارگروه مشترک صنعت، معدن و تجارت بین دو کشور اعلام کرد. معاون وزیر اقتصاد ارمنستان ضمن تاکید بر بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول تجارت بین دو کشور گفت: ارمنستان با توجه به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین مرز مشترک زمینی با ایران، علاوه بر بازار هدف، پل ارتباطی با اتحادیه اوراسیا برای تجار ایرانی محسوب می‌شود و لازم است فرصت‌های تجاری قابل دسترسی، ارزیابی و پیگیری شود. او همچنین در این نشست بر حمایت ارمنستان از انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا تاکید کرد.
استقبال ارمنستان از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان
دیدار دیگر هیات ارمنستانی با معاونان صندوق نوآوری و شکوفایی صورت گرفت. در این دیدار نیز هیات ارمنستانی از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در این کشور استقبال کرد. مسوولان صندوق نوآوری و شکوفایی هم اعلام کردند این صندوق از فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در داخل و خارج از کشور حمایت می‌کند.
نصرالله جهانگرد، عضو هیات عامل صندوق نوآوری در دیدار هیات ارمنستانی با معاونان صندوق نوآوری با بیان اینکه ارمنستان از قابلیت‌های بالا و سرمایه خوبی برای همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار است، درباره ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی گفت: شرکت‌های ایرانی می‌توانند متناسب با نیازها و ظرفیت‌های ارمنستان، روابط کاری خوبی را شکل دهند. صندوق نوآوری نیز در همین راستا از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در داخل و خارج از کشور حمایت می‌کند.
عضو هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی در ادامه، سفر هیات ارمنستانی به ایران را موجب تقویت فعالیت‌ها و افزایش ظرفیت‌های همکاری بین دو کشور دانست و اظهار کرد: ما این آمادگی را داریم تا از نظر مدل‌های توسعه و سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان، در سطح ملی با ارمنستان، همکاری‌های لازم را داشته باشیم. رضا قربانی، معاون نوآوری و توسعه فناوری صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: صندوق نوآوری متناسب با مسوولیتی که برعهده دارد، در حوزه تقویت اقتصاد و نوآوری فعالیت می‌کند.
او تاکید کرد: همکاری‌های دوجانبه میان ارمنستان و ایران می‌تواند موجبات تجاری‌سازی و توسعه اقتصادی را برای هر دو کشور فراهم کند. سیاوش ملکی‌فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی نیز گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان ما از ظرفیت‌های قابل‌توجهی برخوردار هستند. این در حالی است که در سال ۲۰۲۰، تعداد ۴۵۰ شرکت صادراتی ما بیشتر از یک میلیارد دلار صادرات داشته‌اند. او افزود: شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف از اطلاعات، ارتباطات و مخابرات گرفته تا ماشین‌آلات، کشاورزی، مواد شیمیایی و... فعالیت می‌کنند. همچنین این شرکت‌ها ما را در بسیاری از موارد همچون حوزه اقلام مبارزه با کرونا بی‌نیاز کرده‌اند.
معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی با اشاره به اینکه این صندوق خدمات متعددی به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌کند، تصریح کرد: یکی از اهداف صندوق نوآوری در صادرات محصولات دانش‌بنیان، تلاش برای حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه‌های خارجی و پذیرش هیات تجاری از کشورهای مختلف است.
در ادامه این دیدار آرتاشس تومانیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران به سابقه همکاری‌های دوجانبه میان دو کشور اشاره کرد و گفت: روابط دوجانبه ما با پیشرفت و توسعه همراه است و این همکاری‌ها در زمینه آموزش، علوم و فناوری‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد که با توجه به ظرفیت‌های موجود هر دو کشور شاهد توسعه این روابط خواهیم بود. واروس سیمونیان، معاون وزیر اقتصاد ارمنستان نیز گفت: ایجاد مسیرهای همکاری با دولت ایران و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی برای ارمنستان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
همچنین آرمن سیمونیان، معاون وزیر مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت ارمنستان در سخنانی در این نشست گفت: ارتباطات و همکاری‌های دو کشور در زمینه علوم می‌تواند با پیشرفت و توسعه هر چه بیشتر همراه باشد. او بیان کرد: ارمنستان در حوزه تجهیزات پزشکی و دارو با ایران همکاری خواهد کرد و شرایط را برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی به این کشور فراهم می‌کند.
