رتبه 142 در میان 181کشور

نمایی از ساختمان بانک جهانی

دنیای اقتصاد- بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود از وضعیت ۱۰ شاخص کسب و کار در کشورهای مختلف جهان، رتبه ۱۴۲ را در میان ۱۸۱کشور به ایران داده است. این گزارش از آن رو تامل‌برانگیز است که فعالان بخش‌خصوصی در اتاق‌های بازرگانی خواستار تحول در فرآیند کسب و کار کشور و بازنگری در قوانین کهنه آن شده‌اند. در آخرین نشست هیات نمایندگان اتاق تهران، یحیی آل‌اسحاق اجرای طرح تحول را مستلزم تحول در فضای کسب و کار دانست و گفت:‌نگرش دستگاه‌های قضایی، دستورالعمل‌ها و مدیریت اجرایی کشور به گونه‌ای است که شرایط کسب‌وکار دشوار شده و تحقق سند چشم‌انداز را ناممکن کرده است. از سوی دیگر به گفته محمد نهاوندیان، در قانون اجرای سیاست‌های اصل۴۴، تهیه پیش‌نویس قانون کسب و کار به اتاق بازرگانی محول شده که دستاورد خوبی برای این نهاد مدنی است. نهاوندیان، قانون کسب و کار را قانون شماره۲ اجرای سیاست‌های اصل۴۴ می‌داند که قرار است ظرف یکسال با همکاری نمایندگان مجلس تنظیم و تصویب شود.

فضای دشوار کسب و کار

بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران از لحاظ شاخص کلی انجام کسب و کار در سال ۲۰۰۹ در رتبه ۱۴۲ قرار گرفته است. شاخص کلی انجام کسب و کار بر پایه ۱۰ شاخص کوچک‌تر با عناوین آغاز کسب و کار، کسب مجوز، استخدام نیروی کار، ثبت دارایی‌ها، کسب اعتبارات، حمایت از سرمایه‌گذاری، مالیات، تجارت مرزی، اجرای قراردادها و ورشکستگی محاسبه می‌شود. این شاخص در واقع نشان‌دهنده سهولت و مناسب بودن هر کشور برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است.

بدین ترتیب ایران از نظر سهولت و مناسب بودن برای انجام فعالیت‌های اقتصادی در میان ۱۸۱ کشور در مراتب انتهایی قرار دارد. رتبه ایران از این نظر نسبت به گزارش سال قبل بانک جهانی چهار پله نزول داشته است. ایران در سال گذشته در رتبه ۱۳۸ از نظر سهولت کسب و کار قرار گرفته بود.

ده کشور نخست دنیا از نظر سهولت کسب و کار در سال ۲۰۰۹ به‌ترتیب عبارتند از: سنگاپور، نیوزیلند، آمریکا، هنگ کنگ، دانمارک، انگلیس، ایرلند، کانادا، استرالیا و نروژ. در میان ۱۸ کشور خاورمیانه و شمال آفریقا نیز ایران از نظر سهولت کسب و کار در رتبه ۱۶ قرار گرفته است. عربستان با رتبه جهانی ۱۶ در رتبه نخست منطقه از این نظر قرار گرفته است. رتبه سایر کشورها نیز به‌ترتیب عبارت است از بحرین (رتبه جهانی ۱۸)، قطر (۳۷)، امارات (۴۵)، کویت (۵۲)، عمان (۵۷)، تونس (۷۳)، یمن (۹۶)، لبنان (۹۹)، اردن (۱۰۱)، مصر (۱۱۴)، مراکش (۱۲۶)، فلسطین (۱۳۱)، الجزایر (۱۳۲)، سوریه (۱۳۷)، ایران (۱۴۲)، عراق (۱۵۲) و جیبوتی (۱۵۳).

رتبه ۱۶۴ حمایت از سرمایه‌گذاران

بر اساس این گزارش، ایران از لحاظ شاخص آغاز کسب و کار در رتبه ۹۶ قرار دارد که نسبت به سال ۲۰۰۸، ۱۸ رتبه نزول داشته است. از لحاظ شاخص کسب مجوزهای لازم برای آغاز کسب و کار ، در جایگاه ۱۶۵ قرار گرفته است که نسبت به سال گذشته یک رتبه نزول داشته است.

ایران از لحاظ شاخص استخدام نیروی کار نیز در رتبه ۱۴۷ قرار دارد که نسبت به گزارش ۲۰۰۸ ،تغییری نداشته است. از لحاظ ثبت دارایی‌ها رتبه ۱۴۷ داشته که در این مورد نیز نسبت به سال ۲۰۰۸ تغییری نداشته است.

این کشور از لحاظ کسب اعتبارات با ۵ رتبه نزول نسبت به ۲۰۰۸ به جایگاه ۸۴ رسیده است. از لحاظ حمایت از سرمایه‌گذاران با نزول سه پله‌ای نسبت به سال ۲۰۰۸ در رتبه ۱۶۴ قرار داریم. از لحاظ پرداخت مالیات با ۳ رتبه نزول به رده ۱۰۴ رسیده‌ایم. تجارت مرزی نیز با ۵ رتبه کاهش به رتبه ۱۴۲ رسیده است. از لحاظ اجرای قراردادها با یک رتبه نزول به رده ۵۶ رسیده است. بستن و تعطیلی کسب و کار تنها بخشی بوده است که ایران در آن پیشرفت داشته است. رتبه ایران از این نظر با ۱۴ پله صعود به ۱۰۷ در سال ۲۰۰۸رسیده است.

نیاز به مجوز ۸ ارگان

برای آغاز کسب و کار در ایران باید از ۸ ارگان و سازمان مجوز لازم را اخذ کرد. این شاخص در منطقه خاور میانه و شمال آفریقا ۸/۴ و در بین کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی ۸/۵، است‌. اخذ مجوزهای لازم در ایران ۴۷ روز به طول می‌انجامد، در حالی که این رقم در کشورهای منطقه ۵/۲۳ روز و در کشورهای OECD حدود ۴/۱۳روز است. هزینه آغاز کسب و کار در ایران ۶/۴‌درصد درآمد سرانه ناخالص ملی است. این رقم در کشورهای منطقه ۱/۴درصد و در کشورهای OECD نیز ۹/۴‌درصد است.

هزینه‌های اخراج نیروی کار در ایران چهار برابر کشورهای صنعتی

از لحاظ شاخص سختی و پیچیدگی استخدام نیروی کار (از بین صفر تا صد) ایران عدد ۱۱ را کسب کرده است. این رقم در منطقه خاورمیانه ۵/۲۲ و در کشورهای OECD حدود ۷/۲۵ است. از لحاظ شاخص ساعات کار نیز ایران امتیاز ۶۰ را کسب کرده است. این رقم در بین کشورهای منطقه ۱/۴۱ و در کشورهای OECD حدود ۲/۴۲ است. از لحاظ شاخص سختی اخراج کارگر، ایران نمره ۵۰ را کسب کرده این رقم در کشورهای منطقه ۶/۳۱ و در کشورهای عضو OECD حدود ۴/۳۱ است. هزینه‌های اخراج نیروی کار در ایران معادل ۹۱ هفته حقوق فرد است و این رقم در کشورهای منطقه معادل ۶/۵۳ هفته و در کشورهای OECD حدود ۸/۲۵ هفته است.

۹ خان ثبت دارایی‌ها

برای ثبت دارایی‌ها و اموال در ایران باید به ۹ سازمان و ارگان دولتی مراجعه کرد. این رقم در کشورهای منطقه ۴/۶ و در کشورهای عضو OECD حدود ۷/۴ است. ثبت دارایی‌ها در ایران بیش از ۳۶ روز زمان می‌برد در حالی که این رقم در کشورهای منطقه ۴/۳۷ و در کشورهای OECD بالغ بر ۳/۳۰ روز است. هزینه ثبت دارایی‌ها در ایران معادل ۶/۱۰‌درصد ارزش دارایی است و این رقم در کشورهای منطقه معادل ۹/۵ و در کشورهای OECD معادل ۵/۴‌درصد است.

برای کسب اعتبار و وام از بانک‌ها شاخص‌های متعددی وجود دارد. این شاخص‌ها از صفر تا ۱۰ نمره‌گذاری شده‌اند که هر چه این رقم در مورد یک کشور بیشتر باشد دلالت بر وضعیت بهتر آن کشور برای اخذ وام و اعتبارات بانکی است. شاخص مقررات و قوانین دریافت وام در ایران ۵ است. این رقم در کشورهای منطقه ۳/۳ و در کشورهای OECD حدود ۸/۶ است. از لحاظ شاخص اطلاعات اعتباری ایران نمره ۳ را کسب کرده است این رقم در کشورهای منطقه ۹/۲ و در کشورهای OECD بیش از ۸/۴ است.

مدیران فاسد دور از دسترس سهامداران

در شاخص حمایت از سرمایه‌گذاران، ایران نمره ۳ را کسب کرده است. نمره منطقه از این نظر ۸/۴ و نمره OECD نیز ۸/۵ گزارش شده است. شاخص شفافیت معاملات در ایران ۵، در کشورهای منطقه ۹/۵ و در کشورهای عضو OECD بالغ بر ۹/۵ است. شاخص مسوولیت‌پذیری در ایران ۴، در کشورهای منطقه ۸/۴ و در کشورهای OECD بیش از ۵ است. در شاخصی که نشانگر میزان توانایی سهامداران برای تحت تعقیب قرار دادن مدیران شرکت‌ها به علت سوءمدیریت است، نمره صفر برای ایران منظور شده است این رقم برای منطقه ۸/۴ و برای کشورهای OECD بالغ بر ۸/۵ محاسبه شده است. همه این شاخص‌ها از صفر تا ده ارزش‌گذاری شده‌اند که هر چه این رقم بیشتر باشد دلالت بر وضعیت بهتر دارد.

۲۲ نوع مالیات

در ایران افراد حقیقی و حقوقی باید ۲۲ نوع مالیات به صورت مستقیم و غیر مستقیم بپردازند. این رقم در کشورهای منطقه ۸/۲۲ و در کشورهای OECD حدود ۴/۱۳ است. برای محاسبه و پرداخت مالیات در ایران بیش از ۳۴۴ ساعت زمان لازم است، این رقم در کشورهای منطقه ۳/۲۱۶ ساعت و در کشورهای OECD ۲۱۰/۵ ساعت است. نرخ مالیات بر سود در ایران معادل ۹/۱۷ درصد است و این رقم در کشورهای منطقه معادل ۹/۱۲ و در کشورهای OECD معادل ۵/۱۷درصد سود است. نرخ مالیات بر نیروی کار در ایران ۹/۲۵ درصد است. این رقم در کشورهای منطقه ۳/۱۶ درصد و در کشورهای OECD نیز ۴/۲۴‌درصد است. نرخ کلی مالیات در ایران نیز معادل ۲/۴۴‌درصد سود حاصل است. این رقم برای منطقه ۳/۳۳‌درصد و برای OECD بالغ بر ۳/۴۵‌درصد است.

فرآیند سخت صادرات

برای صادرات کالا از طریق مرزها در ایران به ۸ مدرک معتبر نیاز است. این رقم در کشورهای منطقه ۵/۶ و در کشورهای OECD بالغ بر ۵/۴ است. زمان صادرات در ایران بیش از ۲۶ روز است. این رقم در کشورهای منطقه ۳/۲۳ روز و در کشورهای OECD بیش از ۷/۱۰ روز است. هزینه صادرات در مرزهای ایران برای هر کانتینر ۱۰۱۱ دلار است، این رقم در کشورهای همسایه ۱۰۲۴ دلار و در کشورهای OECD بیش از ۱۰۶۹ دلار اعلام شده است. برای واردات کالا از طریق مرزهای ایران به ۱۰ مدرک و سند نیاز است. این رقم در کشورهای همسایه ۶/۷ و در کشورهای OECD بالغ بر ۱/۵ است. زمان برای واردات کالا به ایران بیش از ۴۲ روز، در کشورهای منطقه ۷/۲۶ و در کشورهای OECD بیش از ۴/۱۱ روز است.

هزینه واردات کالا به ایران ۱۶۵۶ دلار به ازای هر کانتینر، در کشورهای منطقه ۱۲۰۴ دلار و در کشورهای OECD بیش از ۱۱۳۲ دلار است.

۳۹ مرحله قراردادهای تجاری!

برای نهایی شدن و اجرای قراردادهای تجاری در ایران ۳۹ مرحله وجود دارد که این رقم در کشورهای منطقه ۷/۴۳ و در کشورهای OECD بیش از ۸/۳۰ مرحله است. برای نهایی شدن قراردادهای تجاری در ایران بیش از ۵۲۰ روز زمان نیاز است و این رقم در کشورهای منطقه ۶۸۸ روز و در کشورهای OECD بیش از ۴۶۲ روز است.

هزینه و زمان اعلام ورشکستگی و تعطیلی یک فعالیت تجاری در کشورهای مختلف، متفاوت است و این مساله بستگی به قوت و ضعف قوانین مربوط به ورشکستگی تجاری دارد. زمان تعطیلی یک فعالیت تجاری و اعلام ورشکستگی در ایران بیش از ۵/۴ سال ، در کشورهای منطقه ۵/۳ و در کشورهای OECD بیش از ۷/۱ سال است. هزینه تعطیلی یک فعالیت تجاری در ایران معادل ۹ درصد درآمد ملی سرانه ، در کشورهای منطقه معادل ۱/۱۴ و در کشورهای OECD بیش از ۴/۸ درصد است.