گروه بازرگانی: انتقادات وارده بر اجرای تجارت ترجیحی بین ایران و ترکیه از همان ابتدای کار وجود داشته است. منتقدان معتقدند از یکسو ترکیه کالاهای نفتی ایران را ارزان می‌خرد و از سوی دیگر در بخش تجارت کالاهای غیرنفتی، کفه ترازو به نفع ترکیه است.


رئیس سازمان توسعه تجارت نیز اخیرا با تاکید بر اینکه انتقادات وارده بر تعرفه ترجیحی بین ایران و ترکیه صحت ندارد، گفت که اگر به‌واسطه اجرای تعرفه ترجیحی، واحد تولیدی در کشور دچار خسارت شود، تعرفه آن کالا را لغو خواهند کرد. این در حالی است که وی از افزوده شدن 40 قلم کالا در قالب فهرست جدید تعرفه ترجیحی با ترکیه نیز خبر داد. در همین راستا، «خبر آنلاین» نیز در گفت‌وگویی با رئیس شورای بازرگانی ایران و ترکیه و عضو اتاق بازرگانی ایران، به بررسی این موضوع پرداخت. رضا کامی در این‌باره می‌گوید: پس از اجرای تعرفه ترجیحی بین ایران و ترکیه اگرچه این دو کشور با کاهش حجم تجاری مواجه بودند اما در ارتباط با اقلام ترجیحی هم صادرات ایران به ترکیه و هم واردات ایران از این کشور افزایش یافته است. البته تجارت ترجیحی بین دو کشور در ارتباط با کالاهای غیرنفتی به نفع ترکیه بوده اما با احتساب کالاهای نفتی و غیرنفتی این موضوع به سود ایران بود. مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید.


شما به‌عنوان یکی از فعالان قدیمی در زمینه داد و ستد با ترکیه وضعیت کنونی تجارت دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

براساس آماری که از سوی ترکیه منتشر شده است حجم تجارت خارجی ایران- ترکیه از ژانویه تا آوریل ۲۰۱۵ به نسبت مدت مشابه در سال گذشته میلادی ۱۷ درصد کاهش نشان می‌دهد. البته با وجود برخی چالش‌های سیاسی و اقتصادی در دو کشور به‌ویژه در ترکیه حجم تجارت بین دو کشور در حد قابل قبولی است. در مدت یاد شده در سال ۲۰۱۴، ارزش تجارت خارجی دو کشور ۲۶/ ۴ میلیارد دلار بود که این رقم در مدت مشابه سال ۲۰۱۵ به ۵۳/ ۳ میلیارد دلار کاهش یافته است. دلیل این وضعیت رکود اقتصادی در دو کشور است. اما عوامل دیگری نیز همواره بر تجارت خارجی ایران تاثیرگذار است که باید به آنها نیز توجه کنیم؛ از جمله اینکه در یک سال گذشته کشورهای مختلف در منطقه با رکود اقتصادی همراه بودند که مثال بارز این رکود، کشور یونان است. به‌طور قطع وضعیت اقتصادی منطقه در وضعیت اقتصادی هر کشور تاثیر می‌گذارد.


این کاهش حجم تجارت که به آن اشاره کردید بیشتر صادرات ایران به ترکیه را تحت‌تاثیر قرار داده است یا واردات را؟

هر دو بخش را. این وضعیت دوطرفه است یعنی هم از صادرات ایران قدری کم شده است و هم از صادرات آنها. این در حالی است که اگر به لیست‌های ترجیحی نگاهی بیندازید آمارها افزایشی است یعنی میزان واردات کالاهای ترکیه‌ای مشمول تعرفه‌های ترجیحی افزایش یافته و همچنین صادرات کالاهای ایرانی موجود در لیست ترجیحی به ترکیه افزایش یافته است.


برخی معتقدند با توجه به اینکه در تجارت با ترکیه، ایران بیشتر وارد‌کننده است بنابراین تعرفه‌های ترجیحی بیشتر به نفع ترکیه است، نظرتان را در این باره بفرمایید؟

تحلیل این موضوع بستگی به این دارد که تجارت خارجی ایران و ترکیه را چگونه نگاه کنیم. اگر فقط تجارت کالاهای غیرنفتی را در نظر بگیریم در این صورت کفه ترازو به نفع ترکیه خواهد بود. اما با نگاهی دیگر می‌بینیم که صادرات محصولات نفت و انرژی ایران به ترکیه بسیار زیاد است. سال گذشته ارزش تجارت خارجی بین دو کشور بیش از ۱۴ میلیارد دلار بوده است که از این رقم ۱۰ میلیارد دلار به صادرات محصولات نفتی و غیرنفتی ایران و حدود ۴ میلیارد دلار به واردات ایران از ترکیه مربوط می‌شود. اما بدون احتساب کالاهای نفتی و پتروشیمی بیشتر حجم تجارت بین دو کشور به واردات ایران از ترکیه مربوط می‌شود. اما نباید فراموش کرد که صادرات نفت و کالاهای پتروشیمی به ترکیه برای ایران ارزآور و در نتیجه مفید است.


یکی از انتقادها در بحث تجارت با ترکیه این است که ترکیه ارزان‌خری می‌کند و در مقابل کالاهای خود را به ایران گران وارد می‌کند، نظر شما در مورد این انتقادها چیست؟

بحث گران‌خری یا ارزان‌خری نیست. نکته اینجا است که بازار جهان رقابتی شده است. من به تازگی در ترکیه بودم و به‌صورت میدانی بازار این کشور را مورد مطالعه قرار دادم؛ به‌طور مثال میزان خرمای ایران در ترکیه بسیار بیشتر شده است، اما متاسفانه نوع بسته‌بندی خرماهای ایرانی نسبت به دیگر کشورها اصلا قابل مقایسه نیست. این در حالی‌است که ترکیه هیچ تولید خرما ندارد و از این نظر ایران مزیت دارد.


امروزه تجارت به این شکل نیست که ابتدا تولید کنیم و سپس به فروش برسانیم. بلکه باید ابتدا کشورهای هدف را بشناسیم و بازاریابی کنیم و سپس براساس میزان تقاضا تولید کنیم. متاسفانه تولید ایران براساس این منطق نیست. باید نوع استانداردها، بسته‌بندی و دیگر موارد مربوط به تولید را براساس سلیقه جهانی اعمال کنیم. هم اکنون بیشتر محصولات ایرانی به‌صورت فله‌ای به ترکیه صادر می‌شود و ترکیه آنها را بسته‌بندی و به دیگر کشورها دوباره صادر می‌کند.


برخی معتقدند فهرست کالاها نفع بیشتر ترک‌ها را به همراه دارد. نظرتان درباره فهرست کالاهای ترجیحی چیست؟

من باز به بحث وضعیت اقتصادی ایران بازمی‌گردم. اگر به لیست کالاهای مشمول تعرفه ترجیحی نگاه کنید بیشتر کالاهای مصرفی از جمله مواد غذایی و مواد شوینده را می‌بینید. البته در این میان برخی کالاهای واسطه‌ای نیز به چشم می‌خورد اما بیشتر کالاهای با تعرفه ترجیحی مواد مصرفی هستند.


از دیگر سو اگر روند واردات محصولات لیست تعرفه ترجیحی نگاه کنید، می‌بینید که واردات اقلام نساجی در چند ماه گذشته بیش از صد درصد رشد داشته است که این نشان می‌دهد بازار ایران تشنه این محصولات است. شاید منظور منتقدان همین کالاها باشد و بگویند این وضعیت به نفع ترکیه است. اما آیا در چند سال گذشته محصولات نساجی ترکیه وارد ایران نمی‌شد؟ در کدام فروشگاه است که شما یک لباس ترک نبینید؟


آیا می‌توان برنده و بازنده را در توافق‌نامه تعرفه‌های ترجیحی بین ایران ترکیه مشخص کرد؟

نه اصلا. چرا که حجم تجارت کالاهای با تعرفه‌های ترجیحی آن‌قدر نیست که بخواهیم به این شکل به آن نگاه کنیم. به جای این حرف‌ها باید دولت‌ها و بخش‌های خصوصی دو کشور بر ظرفیت‌ها و امتیازهای هم حساب کنند. وقتی روسای دو کشور در مورد هدف‌گذاری تجارت 30 میلیارد دلاری گفت‌وگو می‌کنند یعنی این عزم و اراده در هر دو کشور وجود دارد. متاسفانه در حال حاضر هر دو کشور از یکدیگر و بازارهای یکدیگر شناخت کافی ندارند. در برخی جلسات، برخی از تاجران ترکیه فکر می‌کنند که ایران به غیراز نفت هیچ کالایی دیگری برای عرضه ندارد.