ایران و توافقات اوپک

موسسه گلدمن ساکس

درخصوص نشست غیررسمی ماه سپتامبر تولیدکنندگان نفت و احتمال دستیابی به توافقی برای محدود کردن عرضه نفت تحلیل‌ها حکایت از آن دارد که احتمالا قیمت‌ها افزایش داشته باشد. ایران و عربستان همچنان بر افزایش سهم خود از بازار متمرکز هستند و بعید است به‌صورت یکجانبه فریز نفتی را بپذیرند. با توجه به اینکه هیچ نشانه‌ای حاکی از تضعیف رشد تقاضا در دست نیست، عرضه همچنان عامل اصلی تعیین قیمت نفت در هفته‌های آینده باقی خواهد ماند. همچنان پیش‌بینی می‌شود نفت در کانال قیمتی ۴۵ تا ۵۰ دلاری تا تابستان سال آینده بماند. از اواخر سال ۲۰۱۱، اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های نفتی را علیه ایران تحمیل کردندکه در نتیجه صادرات نفت ایران از ۶/ ۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به یک میلیون در سال ۲۰۱۵ رسید. کشورهای اروپایی و آفریقای‌جنوبی، واردات نفت خود را از ایران متوقف کرده و سایر کشورها نیز خرید نفت خود را کاهش دادند. در۱۶ ژانویه سال ۲۰۱۶ با نهایی شدن توافق هسته‌ای ایران، امکان افزایش صادرات فراهم شد. بلافاصله پس از اعلام این خبر قیمت نفت به ۵/ ۲۷ دلار در هر بشکه رسید که کمترین میزان از سال ۲۰۰۳ است.

ایران در ماه فوریه که اولین ماه پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها بود، با تولید ۲۲/ ۳ میلیون بشکه در روز بالاترین تولید خود طی چهار سال گذشته را داشته است که ۲۲۰ هزار بشکه در مقایسه با ماه قبل و ۳۸۰ هزار بشکه از مدت مشابه سال قبل بیشتر است. افزایش تولید نفت خام ایران در ماه مارس نیز ادامه داشت و حجم صادرات ایران ۱۵۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت. ایران دوباره به بازار اروپا بازگشت، به‌طوری که در ماه فوریه فروش نفت خام ایران به اروپا، به ۱۴۰ هزار بشکه در روز رسید که عمده آن به شرکت‌های توتال، کپسا و لیتسکو فروخته شد. پیش‌بینی می‌شود پالایشگاه ایتالیایی ایپلوم و پالایشگاه یونانی هلنیک واردات خود را از ایران دوباره آغاز خواهند کرد؛ همچنین صادرات ایران به شرکت‌های انی و ساراس نهایی شده است. شرکای تجاری ایران اعم از کره جنوبی، ژاپن و هند نیز خرید خود را از ایران افزایش داده‌اند. کره‌جنوبی خرید خود را از ایران دوبرابر کرده و به ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسانده است. با این وجود، افزایش فروش نفت خام ایران تا حدودی به‌خاطر نگرانی بانک‌ها و صاحبان کشتی‌ها از تجارت با ایران کند بوده است. برای جبران این مشکل، شرکت ملی نفت ایران پیشنهاد پرداخت با تاخیر را به خریداران اصلی داده است. در ماه فوریه صادرات میعانات، تنها ۸۰ هزار بشکه در روز بود که از میانگین سال ۲۰۱۵، پایین‌تر است.

ایران نفت خام فوق‌سبک استخراجی از میدان گازی پارس‌جنوبی را در دریا ذخیره‌سازی کرده است. این حجم از ذخیره‌سازی‌ها در ماه فوریه چهار میلیون بشکه افزایش یافته و به ۴۲ میلیون بشکه رسیده است که بیشترین رقم از ماه آگوست ۲۰۱۵ است. در حال حاضر ایران ۲۱ کشتی بسیار بزرگ حمل نفت خام را برای ذخیره‌سازی به‌کار گرفته است که ۵۰ درصد از ناوگان حمل و نقل نفتی ایران است. اوپک و برخی از تولیدکنندگان غیرعضو این سازمان ممکن است در مذاکرات غیررسمی ماه آینده، بر سر فریز تولید توافق کنند، اما چنین توافقی به ضرر خود آنها خواهد بود زیرا در نهایت به نفع تولیدکنندگان دیگر تمام خواهد شد. چنین توافقی نشانه‌ای از همکاری وزیر انرژی جدید عربستان پس از شش تلاش نافرجام خواهد بود. محدود کردن تولید اگر منجر به افزایش قیمت‌ها و افزایش عرضه سایر تولیدکنندگان شود، احتمالا برای اعضای اوپک سودی نخواهد داشت. بهبود روابط بین طرف‌های درگیر در مناطقی که با اختلال تولید مواجهند، بیشتر بر برقراری توازن مجدد در بازار تاثیر خواهد داشت تا فریز تولید اوپک. زیرا چنین فریزی تنها سطح تولید را در ارقام بی‌سابقه حفظ خواهد کرد. همچنین با توجه به افزایش ۲۸ درصدی تعداد سکوهای حفاری نفت شیل در آمریکا از ماه مه ‌تاکنون، فریز تولید اگر موجب افزایش بیشتر قیمت نفت شود، احتمالا به ضرر خود اعضای اوپک تمام خواهد شد.

در حالی که ایران اعلام کرده که تنها در صورتی که صادرکنندگان دیگر حق این کشور برای بازپس‌گیری کامل سهم خود از بازار را به رسمیت بشناسند در مذاکرات فریز نفتی همکاری خواهد کرد و تولید نفت عراق نیز افزایش پیدا کرده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند افت اخیر قیمت‌ها نتیجه افزایش تولید در خاورمیانه است، جایی‌که صادرات نفت از بنادر جنوبی عراق در ماه اوت به ۲۰۵/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده و از صادرات متوسط ماه جولای فراتر رفته است. تقویت شاخص دلار آمریکا پس از اظهارات روز جمعه مقامات فدرال‌رزرو در مورد احتمال افزایش نرخ بهره در سال جاری نیز بر قیمت نفت تاثیر گذار بوده، زیرا تقویت ارزش دلار موجب گران‌تر شدن قیمت نفت برای کشورهای استفاده‌کننده از سایر ارزها می‌شود. دیگر عامل تاثیرگذار بر قیمت نفت، اظهارات مقامات ایرانی بود که گفتند این کشور تنها در صورتی در مذاکرات ماه سپتامبر در مورد فریز نفتی همکاری خواهد کرد که صادرکنندگان دیگر حق تهران در بازپس‌گیری سهم از دست رفته خود از بازار را به رسمیت بشناسند. اختلاف‌نظرها در درون اوپک و به‌ویژه در میان اعضای کلیدی این سازمان یعنی ایران و عربستان همچنان پابرجاست.