منابع جدید اداره پایتخت

رضا امیدوار تجریشی
کارشناس ارشد معماری

با توجه به اینکه امروز پیشرفت شهر و مدیریت موفق شهر در گرو تامین مالی و بودجه و برنامه دقیق برای دخل و خرج است، باید نحوه تامین منابع مالی در اولویت کاری تیم جدید مدیریت شهری قرار گیرد. در این زمان که شهرداری تهران با انتخابات اردیبهشت ٩٦ دچار تغییر و تحول شد و محمدعلی نجفی شهردار به‌عنوان گزینه نهایی شهرداری تهران انتخاب شد باید در این حوزه انرژی بیشتری بگذارند و از تیم اقتصادی کارآمد بهره ببرند. به نظر می‌رسد تغییر مسیر درآمدزایی شهرداری تهران از سبک و سیاق چند دهه اخیر کار دشواری است. برای تغییر فاز درآمدزایی شهر تهران از شهرفروشی و تراکم فروشی به درآمدهای پایدار باید ابتدا چند نکته مورد توجه قرار گیرد. نخست آنکه شهر تهران به‌غیر از اینکه تنها شهر سیاسی کشور است، پایتخت اقتصادی نیز هست و بخش کوچکی از بودجه در نظر گرفته شده برای شهرداری از سوی دولت روی کاغذ محقق می‌شود.

از سهم 9 درصدی ارزش افزوده از بنگاه‌های اقتصادی، 3 درصد به شهرداری‌ها تعلق می‌گیرد و این در حالی است که تهران بالغ بر ‏٥٠ درصد سهم مالیات از کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد، می‌توان با نگاهی به آمار سازمان امور مالیاتی، دریافت که در سال 95 حدود 4هزار میلیارد تومان به حساب شهرداری تهران واریز شده است. این مقدار می‌تواند ١/ ٤ درصد از بودجه پیش‌بینی شده شهرداری را محقق کند. بخش دیگری که می‌توان به درآمد پایدار شهری اضافه کرد حق عوارض شهری است که از سوی مردم به‌صورت نامنظم پرداخت می‌شود. شاهد این موضوع هستیم که ساکنان شهر نسبت به پرداخت این عوارض مانند دیگر قبوض خود متعهد نبوده و مبلغ‌های بسیار ناچیز و غیر واقعی را پرداخت می‌کنند. در صورتی که باید عوارض اعم از نوسازی و پسماند به روز شوند و شرایطی ایجاد شود که مردم در پرداخت آن تشویق و ملزم شوند. با طراحی سیستمی جدید می‌توان فرمول‌های دریافت این نوع عوارض پایدار شهری در طول یک دوره زمانی چند ساله را به روز کرد. دیگر روش تامین مالی سالم و پایدار استفاده از بازار سرمایه از طریق بورس و عرضه اوراق مشارکت برای تامین منابع مالی پروژه‌های عمرانی و فرهنگی و... است.

با عرضه سهام بخشی از پروژه‌ها می‌توان مقداری از منابع مالی بودجه سالانه اداره شهر را تامین کرد. البته در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا وقتی پروژه‌ای احداث می‌شود مانند یک اتوبان یا بزرگراه، عوارض عبور و مرور از وسایل نقلیه شخصی دریافت می‌شود. شایسته است شهرداری تهران که نهاد عمومی است، منابع مالی خود را از طریق بانک‌های شهری مانند بانک شهر یا city bank و همچنین براساس عقود اسلامی با پشتیبانی بانک و عرضه در بورس به روش‌های عقود مبادله ای و مشارکتی تامین کند. روش دیگری که می‌توان در تامین منابع مالی پروژهای شهری نام برد، مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی است. با روش epsو epsf و روش‌های bot rotو bltو تامین سرمایه از ایرانیان خارج از کشور می‌توان از تامین منابع مالی برای پروژه‌های شهری اعم از حمل و نقل عمومی یا پروژه‌های سرمایه ای استفاده کرد.

از سوی دیگر برای آنکه جذب سرمایه‌گذاری و تقویت مشوق‌های سرمایه‌گذاری و احیای جایگاه سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی تقویت شود، می‌توان به سرفصل‌های زیر توجه ویژه‌ای کرد.

١-حوزه گردشگری شهری

٢-حوزه حمل ونقل عمومی و ترافیک

٣-حوزه فرهنگ و هنر

٤-فناوری اطلاعات

٥-حوزه تجارت و کسب و کار اعم از محلی و ملی و همچنین ایجاد مراکز لجستیک محور بر اساس عرضه و تقاضای خوشه‌های کسب‌و‌کار.

٦-بازیافت پسماند

به نظر می‌رسد حوزه گردشگری یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها است؛ چراکه وقتی شهری مانند تهران دارای پتانسیل در حوزه گردشگری است و نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری در حوزه زیر ساخت گردشگری دارد، می‌توان ساخت مراکز اقامتی را در دستور کار قرار داد. طبق بررسی‌های انجام شده تهران حداقل به 100 هتل نیاز دارد که می‌توان از فضاهای مختلف اعم از مرکز شهر و همچنین مراکز تجاری برای ایجاد این هتل‌ها بهره برد.

باتوجه به تاکید بر چشم‌انداز ١٤٠٤ که جمعیت گردشگری باید به ٢٠ میلیون نفر در سال برسد این هدف در تامین منابع مالی مستقیم و غیرمستقیم شهر حائز اهمیت است. شاهد این موضوع در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا هستیم که شهرداری با مشارکت دیگر شهرهای اطراف نیز در این بستر با مشارکت بخش خصوصی وارد عمل شده است. با سرمایه‌گذاری در ایجاد بازارهای محلی و ساخت و ساز‌های تجاری می‌توان این امر را محقق کرد، از گردشگری‌های مهم شهر تهران می‌توان به گردشگری سلامت و تاریخی و همچنین اقتصادی اشاره کرد. در بحث دیگر می‌توان در مراکز لجستیکی که در بالا ذکر شده سرمایه‌گذاری کرد. ایجاد مراکز لجستیکی از نگاهی هزینه شهری را پایین آورده و از اتلاف وقت و انرژی نیز جلوگیری می‌کند.در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا مراکزی به‌صورت شبانه‌روزی برای تامین کالا‌های خرده‌فروشی دایر است که به‌صورت ٢٤ ساعته آماده خدمت بوده و همچنین مراکزی برای عرضه کالا به‌صورت مستقیم به درب منازل هستند که باعث بهینه شدن زندگی شهر و ورود سرمایه‌های جدید می‌شوند.باید ذکر کرد از مزیت‌های مراکز لجستیکی اشتغال‌زایی و ایمنی و جلوگیری از حوادثی مانند پلاسکو است. با توجه به موقعیت شهر تهران در راه ترانزیتی بین‌المللی اعم از زمینی و هوایی باید سرمایه‌گذاری در این بخش را جدی گرفت و توسعه شهر فرودگاهی امام و... را در اولویت قرار داد. پتانسیل دیگری نیز که می‌توان در تهران و شهرداری تهران از آن نام برد، ارائه خدمات به صنایع و بنگاه‌های اقتصادی است که نیاز به تسهیل روند ارائه خدمات آنها مشاهده شود.

به‌عنوان مثال در ترکیه نمایشگاه‌های تخصصی با مشارکت وزارت بازرگانی و شهرداری و ارائه خدمات رایگان اسکان به خریداران خارجی برای تسهیل در صادرات کالا برپا است که این امر می‌تواند با بستر بسیار مناسب دو نمایشگاه آفتاب و تهران از سوی سازمان توسعه تجارت و شهرداری فراهم شودکه منافع شهرداری از کسب رونق اقتصادی محلی نیز تامین شود. گسترش و کمک به خوشه‌های کسب و کار محلی و برپایی نمایشگاه موقت و دائمی محلی در نقاط پر رفت و آمد شهری برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد بر اساس محل محور بودن تاثیرگذار خواهد بود.بافت فرسوده و سرمایه‌گذاری در بهسازی و بازسازی نیز در روند رشد سرمایه شهری قابل کتمان نیست.در کلام آخر باید این نکته را بیان کرد شهر تهران نیاز به بهسازی و بهینه‌سازی دارد و از منظر درآمدی نیازی به شهرفروشی ندارد و اینکه هر دولت با هر عقیده‌ای سیاسی که بر مسند قدرت باشد باید وظیفه خود را انجام دهد و برای بهتر زندگی کردن و تغییر پایتخت سیاسی اقدام شود و توسعه سرمایه‌گذاری و رفاهی برای دیگر شهرها نیز محقق شود تا روند رشد جمعیت تهران نیز متوقف گردد.