در نشست‌های مختلفی که در سال ۲۰۱۶ برگزار شد، تولید‌کنندگان نفت به برنامه‌ای برای کمک به رونق بازار این ماده خام دست یافتند و قرار شد از ابتدای سال گذشته میلادی، عرضه نفت از سوی اوپک و چند کشور دیگر از جمله روسیه، ۱.۸ میلیون بشکه در روز کمتر شود.برخلاف پیش‌بینی‌ها، این برنامه به درستی اجرا شد و در ماه‌های اخیر ذخیره نفت در اقتصادهای بزرگ به ویژه آمریکا که خود یک تولیدکننده بزرگ نفت است، کاهش یافته است. اواخر سال گذشته در نشست اوپک که نمایندگان روسیه و چند کشور دیگر تولیدکننده نفت نیز در آن شرکت داشتند برنامه کاهش عرضه نفت تا پایان سال جاری میلادی تمدید شد البته درباره برخی موضوعات از جمله مدت اجرا پس از پایان سال جاری و اقدامات دیگری که برای ایجاد ثبات در بازار باید انجام شود، سوالات مختلفی مطرح بوده است.

اوپک، روسیه و دیگر کشورهایی که در برنامه کاهش عرضه نفت شرکت دارند به دنبال ایجاد یک «سوپرگروه» نفتی متشکل از تولیدکنندگان نفت هستند. این اقدام چارچوب کاهش عرضه را که از ابتدای سال گذشته ایجاد شده به شکل نهادینه و رسمی درخواهد آورد. این چارچوب در حال حاضر ابهام‌هایی دارد و برای رفع این ابهام‌ها و افزایش تاثیرگذاری تولیدکنندگان نفت، ضروری است یک سوپرگروه با وظایف و عملکرد مشخص تشکیل شود. پس از کاهش شدید قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ که حاصل چند عامل از جمله رشد تولید در آمریکا، ارزان‌فروشی نفت از سوی عربستان، کند شدن رشد تقاضای جهانی برای نفت و افزایش ارزش دلار بود، قدرت تاثیرگذاری اوپک بر بازار نفت و قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا کرد. در آن دوران تولیدکنندگان نفت تلاش می‌کردند سهم بالاتری در بازار کسب کنند در نتیجه به ارزان‌فروشی روی آوردند اما پس از مدتی به این نتیجه رسیدند که این اقدامات به زیان آنها خواهد بود و سبب رونق بازار نخواهد شد. اکنون این باور وجود دارد که همکاری در مسیر بالابردن قیمت‌ها بهترین روش است و مشاهده شده که این روش تاثیرات مورد نظر را در بر داشته است. تحلیلگران معتقدند اگر تولید نفت در آمریکا افزایش پیدا نمی‌کرد قیمت نفت اکنون در سطوح بسیار بالاتر قرار داشت، اما همواره این هراس وجود داشته که بالا رفتن قیمت‌ها به افزایش تولید منجر شود و قیمت‌ها بار دیگر سقوط کند.

در ۱۴ ماه اخیر که برنامه کاهش عرضه اجرا شده بر خلاف انتظار تمامی کارشناسان، میزان پایبندی اوپک و دیگر کشورها به این برنامه بسیار بالا بوده است. البته کاهش غیرداوطلبانه تولید نفت ونزوئلا به برنامه کاهش عرضه کمک کرده است با این حال اوپک و دیگر کشورهای همراه با برنامه کاهش عرضه نفت، همواره به این سوال فکر کرده‌اند که پس از پایان سال جاری میلادی چه باید کرد؟ در واقع سوالات زیادی مطرح شده است. برای مثال در چه سطح قیمتی می‌توان برنامه کاهش عرضه را تغییر داد؟ از همان ابتدا درباره میزان کاهش عرضه و مدت اجرای برنامه یاد شده سوالاتی مطرح بوده است. نکته مهم این است که رشد قیمت‌ها به حدود ۷۰ دلار به سودده شدن فعالیت شرکت‌های نفتی فعال در حوزه تولید نفت شیل در آمریکا منجر می‌شود.

کارشناسان معتقدند اوپک و روسیه با پند گرفتن از تجربه‌های گذشته اکنون می‌دانند که راه حل مشکلات بازار نفت، همکاری و پایبندی به برنامه‌هایی است که برای بالا بردن قیمت‌ها تدوین می‌شود. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود چارچوب نهادینه برای مدیریت بازار نفت پس از پایان سال جاری میلادی، به‌زودی تدوین شود. عربستان و روسیه امیدوار هستند پیش‌نویس این چارچوب تا قبل از پایان سال تدوین شود. وزیر نفت امارات می‌گوید: «هدف، ایجاد برنامه مدون برای مدتی طولانی‌تر است. در یک سناریوی خوش‌بینانه، پیش نویس همکاری بلندمدت از سوی ۲۴ کشوری که در برنامه کاهش عرضه حضور دارند قبل از پایان امسال امضا خواهد شد.» دبیر کل اوپک نیز می‌گوید: «مبنای همکاری اعضای اوپک و تولیدکنندگان غیر عضو این سازمان در حال شکل‌گیری است.» اگر چنین همکاری چارچوب‌مند و نهادی شکل گیرد، تاثیری بزرگ بر بازار نفت و قیمت‌ها خواهد داشت.

در چند دهه اخیر اوپک نقش مدیریت بازار نفت را بازی کرده به این معنا که در دوران افزایش قیمت‌ها بر تولید خود افزوده و در دوران سقوط قیمت‌ها از تولید خود کاسته است؛ به‌طوری که تعادل در بازار حفظ شود. در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ یعنی دورانی که اوپک تاثیرگذاری کمتری بر بازار داشت شاهد افت و خیزهای بزرگ در قیمت‌ها بودیم و آینده مبهم بود. بازگشت اوپک به وضعیت قبل از پایان سال گذشته میلادی، سبب ثبات نسبی در بازار شد و قیمت‌ها را بالا برد. همچنین کاهش عرضه و تاثیر روانی قدرت اوپک در مهار بازار با حضور روسیه در برنامه کاهش عرضه، افزایش یافت.

کارشناسان می‌گویند چارچوب دائمی برای همکاری اوپک و روسیه بر ثبات بازار و قدرت این تولیدکنندگان در تاثیرگذاری بر بازار خواهد افزود. این به معنای آن نیست که نوسانی مشاهده نخواهد شد بلکه به این معناست که نوسان‌ها و ابهام‌ها کمتر می‌شود. افزایش تولید نفت شیل در آمریکا به پیچیده‌تر شدن معادلات بازار نفت منجر شده است اما اکنون اوپک و روسیه بیش از گذشته معتقدند برای تاثیرگذاری بر بازار باید همکاری کنند و این به آن معناست که ضروری است سطح همکاری‌ها فراتر از برنامه کاهش عرضه باشد.پیش بینی شده امسال تولید نفت شیل در آمریکا بیش از یک میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. در این شرایط اثرگذاری اوپک و روسیه بر عرضه نفت بیش از هر زمان دیگری ضروری است تا از سقوط قیمت‌ها جلوگیری شود. وزیر نفت امارات می‌گوید: «دلیلی وجود ندارد که همکاری بین اوپک و روسیه ادامه پیدا نکند و گسترش نیابد. ضروری است چارچوبی منطقی برای این همکاری تدوین تا منافع همه تامین شود و ابهام‌هایی که در ماه‌های اخیر وجود داشته از میان برود.»

تا کنون میزان پایبندی به برنامه کاهش عرضه بسیار عالی بوده و تمامی نشانه‌ها حاکی است تا پایان امسال این همکاری ادامه پیدا خواهد کرد. برخی نهادهای تحلیلگر و بانک‌های سرمایه‌گذاری معتقدند در ماه‌های آینده اوپک به هدف خود یعنی متعادل کردن عرضه و تقاضا خواهد رسید و میزان ذخیره نفت در اقتصادهای توسعه یافته بیش از پیش کاهش خواهد یافت. انتظار می‌رود این ذخیره تا اواسط سال جاری میلادی به کمتر از متوسط ۵ ساله برسد. البته احتمال دارد تحقق این هدف از میزان پایبندی اعضا به برنامه کاهش عرضه بکاهد.وزیر نفت عربستان گفته است همکاری اعضای اوپک و تولیدکنندگان غیر عضو این سازمان ادامه پیدا خواهد کرد حتی اگر اهداف برنامه کاهش عرضه تحقق یابد و بازار با کسری عرضه نسبت به تقاضا مواجه شود.نشست بعدی اوپک که در آن نمایندگان روسیه و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت حضور خواهند داشت حدود ۴ ماه دیگر برگزار خواهد شد. تا آن زمان این کشورها روی پیش‌نویس منشور همکاری‌های بلندمدت کار خواهند کرد. ثبات در بازار نفت همچنین سبب می‌شود ابهاماتی که تاکنون از سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی جلوگیری کرده است، رفع شود.

اخبار مرتبط