بازار قدرتمندتر از اردوغان
از دید آقای اردوغان، این مواضع نه تنها از لحاظ اقتصادی به نفع ترکیه است بلکه سبب جلب نظر مردم می‌شود. موفقیت‌های سیاسی اردوغان حاصل دادن وعده و عمل به وعده‌ها در حوزه بهبود شرایط اقتصادی طبقه متوسط و ضعیف جامعه ترکیه است. در واقع تاکید بر توسعه زیرساخت‌ها و اجرای پروژه‌های عظیم، ایجاد شغل و به رخ کشیدن رفاه و رونق اقتصادی ترکیه است. پس از کودتای سال ۲۰۱۶ و بروز برخی ضعف‌ها در اقتصاد ترکیه، دولت این کشور به سمت اجرای پروژه‌های یاد شده حرکت کرد. تدابیر امنیتی از جمله اعطای وام‌های بزرگ و کوچک و تضمین وام‌ها به رشد ۴/ ۷ درصدی اقتصاد ترکیه در سه ماهه نخست سال جاری میلادی منجر شد.
بروز بحران در ترکیه در روزهای اخیر به اظهارنظر برخی کارشناسان منجر شده است. در این شرایط بسیاری از تحلیلگران موضوع لزوم دریافت وام از صندوق بین‌المللی پول را مطرح کرده‌اند اما آیا ترکیه به این بازار نیاز دارد؟ دریافت وام برای آقای اردوغان بسیار ناراحت‌کننده است. او به پرداخت تمامی اقساط وام قبلی صندوق بین‌المللی پول و رسیدن اقتصادی ترکیه به استقلال افتخار می‌کند، اما واقعیت این است که در حال حاضر ترکیه مانند هر وقت دیگر به دنیای خارج وابسته است و حتی میزان وابستگی بیشتر شده است. اگر وام‌دهندگان خارجی اعطای وام به بانک‌ها و شرکت‌های ترکیه را متوقف کنند کل اقتصاد ترکیه دچار بحران می‌شود و نرخ رشد آن به شدت کاهش خواهد یافت.
در این حالت مسلما ترکیه به کمک صندوق بین‌المللی پول نیازمند خواهد شد. با آنکه علل روشن برای ضعف اقتصاد ترکیه وجود دارد، اما اقتصادهای دیگری هم هستند که در شرایط مشابه اقتصاد ترکیه قرار دارند، اما دچار بحران نشده‌اند. واقعیت این است که مجموعه‌ای از عوامل سبب شده که سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان دچار هراس شوند و اگر دولت بتواند بر این هراس غلبه کند اوضاع بهتر خواهد شد. روز جمعه پس از آنکه ترامپ در یک توییت اعلام کرد تعرفه بر فولاد و آلومینیوم صادراتی ترکیه به آمریکا را دو برابر خواهد کرد آقای اردوغان در سخنرانی خود گفت: «ما در یک جنگ اقتصادی هستیم. فراموش نکنید اگر آنها دلار دارند ما خدا را داریم. به یاد بیاورید ما ۱۶ سال قبل در کجا بودیم و ببینید اکنون کجا هستیم.» روز جمعه شاخص نوسان ارزش لیر به بالاترین میزان از سال ۲۰۰۸ رسید. وقتی این شاخص بالا می‌رود به این معناست که بازار معتقد است ارزش لیر ممکن است نوسان‌های بزرگ داشته باشد.
نکته مهمی که کارشناسان به آن اشاره کرده‌اند این است که بحران چند هفته اخیر در ترکیه بیش از آنکه حاصل تغییرات واقعی در شرایط اقتصادی و بد شدن آن باشد حاصل کاهش اعتماد مردم به دولت و بانک مرکزی ترکیه است. برای مثال همه می‌دانند که وضعیت بانک‌های ترکیه وخیم نیست، البته مانند بانک‌ها در کشورهای دیگر، آنها نیز بدهی‌هایی دارند و اکنون که ارزش لیر به شدت کاهش یافته هراس درباره ورشکستگی بانک‌ها افزایش یافته است. اما اگر مردم و شرکت‌ها به دولت اعتماد کافی داشتند ضروری نبود اوضاع این چنین بحرانی شود. در واقع پیش بینی وخیم شدن اوضاع است که از هم اکنون به بروز بحران ارزی منجر شده است. مردم مشاهده می‌کنند که بانک مرکزی ترکیه استقلال ندارد و به جای انجام اقدامات منطقی که برای کشور مفید است بر مبنای دستورات اردوغان عمل می‌کند. این نهاد در نشست ماه گذشته خود تغییری در نرخ‌های بهره نداد، در حالی که همه انتظار داشتند نرخ‌ها بالا برده شود تا از تورم کاسته و بر ارزش لیر افزوده شود.
هنگامی که چنین نقص‌هایی در بانک مرکزی و سیاست‌گذاری دولت مشاهده می‌شود، هر مشکل کوچک می‌تواند به یک بحران تبدیل شود. درست است که نرخ تورم بالاست و رونق اقتصاد به استقراض وابسته است اما اگر مردم معتقد بودند بانک مرکزی مستقل است و سیاست‌های درست و ضروری اتخاذ می‌کند تهدیدهای ترامپ به اعمال تحریم‌های جدید تا این اندازه سبب سقوط ارزش لیر نمی‌شد. به نظر می‌رسد اعتماد مردم به بانک مرکزی ترکیه و رویه‌های سیاست‌گذاری در این کشور از میان رفته است. به همین دلیل اقتصاددانان توصیه کرده‌اند قبل از هر اقدام دیگری و دادن وعده‌هایی که مردم به تحقق آنها خیلی مطمئن نیستند، باید ترتیبی داده شود تا استقلال بانک مرکزی در عمل اثبات شود و این نهاد فارغ از دیدگاه‌های آقای اردوغان تصمیم‌های صحیح برای رفع نقاط ضعف اقتصاد ترکیه اتخاذ کند.
واقعیت این است که بحران کنونی می‌تواند با مذاکره حل شود، اما افق اقتصاد ترکیه به اتخاذ سیاست‌های صحیح و رفع نقاط ضعف اقتصاد وابسته است و مردم باید بتوانند به درست بودن برنامه‌های دولت و بانک مرکزی اعتماد کنند. یکی از تحلیلگران می‌گوید: «آقای اردوغان باید بپذیرد که نیروهای بازار قدرتمندتر از او هستند و او در درک وضعیت اقتصاد دچار اشتباه شده است. اما پذیرش این واقعیت برای فردی مانند اردوغان بسیار دشوار و دردناک است. او نمی‌خواهد به اشتباه خود اعتراف کند و اجازه دهد بانک مرکزی طبق اصول علم اقتصاد و با توجه به شرایط کنونی تصمیم‌گیری کند. اما اگر سقوط ارزش لیر ادامه پیدا کند شرایط اقتصادی وخیم خواهد شد و رفع تاثیرات منفی ایجاد شده به سال‌ها زمان نیاز خواهد داشت. با آنکه سطح رفاهی مردم ترکیه در سال‌های اخیر بسیار بهتر شده اما ساختار اقتصادی این کشور شکننده است و اردوغان یک رهبر مستبد است که به آسانی حاضر نیست به هر آنچه درست است عمل کند.»
ارسال نظر