سناریوهای پیش‌رو
با خارج شدن ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران، اگر چه برقراری مجدد تحریم‌های آمریکا تا ۴ نوامبر ۲۰۱۸ اجرایی نمی‌شود، اما خزانه‌داری آمریکا به خریداران خارجی نفت ایران توصیه کرده برای اینکه قادر به ارائه درخواست معافیت به واشنگتن در این دوره ۱۸۰ روزه باشند، بهتر است کاهش واردات خود را آغاز کنند. آمریکا به شرکت‌ها یک مهلت ۱۸۰ روزه داده تا مبادلات خود با ایران در زمینه نفت، گاز، پتروشیمی، سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی نفت، بنادر، کشتیرانی و کشتی‌سازی و بانک مرکزی ایران را کاهش دهند. در واقع ریاست جمهوری ایالات متحده به دنبال کاهش صادرات نفتی و به‌تبع آن کاهش درآمدهای ارزی ایران از محل صادرات نفتی است.
اگرچه با گذشت زمان و نزدیک شدن به زمان تحریم صادرات نفتی ایران هر روز موج جدیدی از اظهارات دونالد ترامپ علیه ایران منتشر می‌شود، اما اکثر تحلیلگران بر کاهش صادرات نفتی و در بدترین حالت کاهش بیش از یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفتی کشور اتفاق نظر دارند. در حال حاضر عمده صادرات نفتی ایران به سمت چین، هند، ترکیه و سایر کشورهای اروپایی و همچنین عمده صادرات میعانات گازی به سمت چین، کره جنوبی، امارات متحده عربی و ژاپن روانه می‌شود. از جمله اقدامات ایالات متحده آمریکا برای کاهش فروش نفت ایران، تصاحب مشتریان و بازار نفتی ایران به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم است. آمریکا با تصاحب مشتریان، قصد دارد حضور ایران را در بازارهای نفتی کمرنگ کند. علاوه بر تصاحب مشتریان ایران، ایالات متحده بر آن است تا نفت دیگر کشورهای اوپک را جایگزین نفت ایران کند و از اعضای اوپک خواسته در مقابل کاهش فروش نفت ایران، این اعضا تولید نفت خود را افزایش دهند. اما با در نظر گرفتن شرایط دیگر تولیدکنندگان، جبران میزان تولید نفت ایران در بازارهای جهانی، کار ساده‌ای نخواهد بود.
در ادامه به منظور اینکه تحلیل درستی از اثرگذاری تحریم‌ها و کاهش خرید آنها از نفت کشور داشته باشیم، به خریداران عمده کشور بر اساس گزارش اخیر پلاتس و چند گزارش بین‌المللی دیگر می‌پردازیم. درخصوص خریداران نفت کشور در نیمه اول سال ۲۰۱۸ عمده‌ترین واردکنندگان نفت و میعانات کشور به ترتیب اروپا ۳۳ درصد، چین ۲۸ درصد، هند ۲۳ درصد و کره جنوبی و ژاپن ۱۶ درصد بوده‌اند.
چین به‌عنوان بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت‌خام جهان و عمده‌ترین وارد‌کننده نفت کشور به احتمال قوی واردات نفت ایران را ادامه خواهد داد و به تحریم‌ها توجهی نخواهد کرد، حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت، افزایش خرید از ایران نیز محتمل خواهد بود. علت این امر سرمایه‌گذاری مستقیم در میادین نفتی و گازی کشور و کمترین وابستگی پالایشگاه‌های آن به تصمیمات ایالات متحده است. هند اگرچه بارها اعلام کرده بر اساس مصلحت کشور خود اقدام می‌کند اما در ماه‌های اخیر از ایران افزایش خرید نفت داشته است و این موضوع می‌تواند دلیلی بر پیش‌خرید نفت و فرصت کافی به منظور یافتن جایگزین مناسب برای نفت ایران در صورت اجرایی شدن تحریم واشنگتن باشد.
درخصوص کره جنوبی و ژاپن از آنجا که آنها متحدان اصلی ایالات متحده هستند در صورت اجرایی شدن تحریم‌ها خرید خود را لغو خواهند کرد. همچنین هر دو کشور در نیمه نخست سال ۲۰۱۸ نسبت به زمان مشابه در سال گذشته کاهش خرید داشته‌اند. نکته مهم اینکه نوع و مشخصات میعانات گازی که کره‌جنوبی از ایران خریداری می‌کند، به گونه‌ای است که موجب می‌شود این کشور خرید خود را متوقف نکند. همچنین اخیرا بزرگ‌ترین بانک ژاپن به‌نام MUFG Bank Ltd مطابق با تحریم‌های ایالات متحده معاملات ایران را متوقف کرده است.
اروپا در سه ماه دوم سال جاری میلادی بیشترین واردات نفت‌خام ایران را داشته است و ترکیه و ایتالیا در این میان بیشترین سهم را داشته‌اند. برخی پالایشگاه‌های اروپا نیز اخیرا خرید نفت ایران را متوقف کرده‌اند و کشورهای یونان و اسپانیا نیز قبلا کاهش خرید داشته‌اند. در این میان ترکیه بارها اعلام کرده است که ارتباطات تجاری خود را با ایران متوقف نخواهد کرد.
با توجه به موارد فوق و پیش‌بینی تاثیر‌گذاری تحریم‌های ایالات متحده به نظر می‌رسد تا پیش از سال ۲۰۱۹ به دلیل پیش‌خرید کشورهای متقاضی تغییری در صادرات کشور پیش نیاید اما پس از آن در بدترین حالت ممکن، احتمال کاهش حتی تا بیش از یک میلیون بشکه نیز پس از سال ۲۰۱۹ متصور است. بر این اساس احتمال دارد اوپک میزان تولید نفت خود را به علت نگرانی جهانی از کاهش عرضه نفت ایران، ونزوئلا و چند کشور دیگر عضو اوپک افزایش دهد. کشورهای عربستان، عراق، کویت و امارات متحده عربی آمادگی پر کردن خلأ احتمالی را داشته و از طرفی روسیه و ایالات متحده نیز پتانسیل بالقوه‌ای برای افزایش تولید نفت و کم اثر کردن کاهش تولید نفت ایران و ونزوئلا دارند. بر اساس داده‌های بین‌المللی از عرضه و تقاضای نفت‌خام جهان و همچنین پیش‌بینی ذخایر جهانی با احتمال کاهش تولید ایران، ونزوئلا، لیبی، آنگولا و همچنین افزایش تولید شیل آمریکا، روسیه و کشورهای خاورمیانه در نهایت با تحریم ایران احتمالا حدود ۵۵۰ هزار بشکه از نفت‌خام در بازار جهانی تحت ریسک عرضه قرار خواهد گرفت.
اوپک در آخرین گزارش ماهانه خود اعلام کرد تقاضای نفت جهان از این سازمان در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به‌طور متوسط به ترتیب ۸۶/ ۳۲ و ۰۵/ ۳۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود که به ترتیب ۵۶۰ و ۸۲۰ هزار بشکه در روز نسبت به سال قبل کاهش یافته است. بازنگری اوپک در دورنمای تقاضای جهان برای نفت این گروه به معنای این است که فشار کمتری روی سایر تولیدکنندگان اوپک برای جبران سقوط تولید ونزوئلا، لیبی و همچنین افت احتمالی تولید ایران به دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا وجود دارد. اوپک انتظار دارد در سال ۲۰۱۹ عرضه نفت غیراوپک به میزان ۱۳/ ۲ میلیون بشکه در روز نسبت به سال جاری رشد کند که ۳۰ هزار بشکه در روز بالاتر از برآورد قبلی آن است. درخصوص رشد تقاضا نیز انتظار می‌رود روند رشد آن در سال ۲۰۱۹ ملایم شده و تقاضای جهانی نفت به میزان ۴۳/ ۱ میلیون بشکه در روز نسبت به سال ۲۰۱۸ رشد کند که ۲۰ هزار بشکه در روز کمتر از میزان پیش‌بینی شده در گزارش قبلی اوپک است. همچنین رشد تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۱۸ به‌طور متوسط به ۸۳/ ۹۸ میلیون بشکه در روز می‌رسد که در صورت تحقق، ۶۴/ ۱ میلیون بشکه در روز نسبت به سال گذشته افزایش خواهد داشت. با نگاهی به کاهش تولید جهانی نفت‌خام به دلایل مختلف در سال‌های گذشته و تاثیر آن بر قیمت جهانی نفت از یک طرف و تحت ریسک قرار گرفتن فقط ۵۵۰ هزار بشکه از عرضه جهانی نفت‌خام از طرف دیگر می‌توان دریافت با تحریم ایران رشد قیمت جهانی نفت نهایتا کمتر از ۸ دلار در هر بشکه خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود در صورت عدم دخالت عوامل ژئوپلیتیک در نیمه اول سال ۲۰۱۹ قیمت متوسط نفت برنت به بیش از ۸۵ دلار در هر بشکه صعود پیدا نکند.
ارسال نظر