اشتراکات ترامپ و نتانیاهو

روژه کوهن /نیویورک تایمز در انتخابات پارلمانی رژیم اسرائیل که هفته قبل برگزار شد، حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو توانست به پیروزی برسد. البته مانند قبل او باید دولت ائتلافی تشکیل دهد. سیستم سیاسی اسرائیل بر ائتلاف‌های ناپایدار مبتنی است و از سال ۱۹۴۹ یعنی سالی که نخستین انتخابات در این رژیم برگزار شد، تاکنون هیچ حزبی نتوانسته اکثریت را در پارلمان به‌دست آورد. نتانیاهو پیش از انتخابات، تشکیل ائتلاف با احزاب مذهبی و راست‌گرا را آغاز کرده بود و اکنون که نتیجه نهایی انتخابات مشخص شده است، طبق قانون انتخابات، رئیس‌جمهوری اسرائیل مشورت‌هایی با احزاب سیاسی می‌کند و از آنها می‌خواهد نخست‌وزیر را معرفی کنند. سپس به نفر برگزیده ماموریت می‌دهد دولت ائتلافی را تشکیل دهد. هنگامی که این ماموریت به فرد موردنظر داده شد او ۴۲ روز برای انجام این کار فرصت دارد. در سال ۲۰۱۵ نتانیاهو بیش از یک ماه زمان صرف مذاکره با احزاب مختلف کرد تا به ترکیب کابینه دست یابد. تابستان امسال نتانیاهو از لحاظ مدت نخست‌وزیری رژیم اسرائیل رکورددار خواهد شد. این پنجمین دوره نخست‌وزیری اوست.

اما آنچه هفته پیش در انتخابات رخ داد در واقع یک همه‌پرسی درباره سیاست‌های نتانیاهو در چند سال اخیر بود و پیروزی او یک هشدار برای دموکرات‌ها در آمریکاست تا تصور نکنند در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده به آسانی بر دونالد ترامپ پیروز خواهند شد. پیروزی حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو نشان داد، اقدامات او برای این پیروزی می‌تواند نقشه راه ترامپ در انتخابات سال بعد آمریکا باشد: جلب نظر رای‌دهندگان ملی‌گرا و مذهبی، ارائه کارنامه اقتصادی جذاب، ایجاد هراس در بین رای‌دهندگان از آینده بدون او، اندکی نژادپرستی و وعده‌های عامه‌پسند مولفه‌های پیروزی در انتخابات هستند. در این میان پرونده‌های قضایی چندان اهمیت ندارند.

این‌طور نیست که گفته شود احتمال پیروزی ترامپ وجود دارد و او قاعدتا باید در این میدان به پیروزی برسد. زیرا همان اقداماتی را انجام می‌دهد که نتانیاهو در سال‌های اخیر انجام داده است. نتانیاهو در بین رای‌دهندگان اسرائیل هواداران بیشتری دارد تا ترامپ در بین رای‌دهندگان آمریکایی. اما هر دو آنها در یک ویژگی مشترک هستند: ایجاد هیجان در بین رای‌دهندگان و باقی ماندن در صحنه به هر روش و وسیله. چند دهه پیش بن‌گورین گفته بود: «همه می‌توانند دشواری‌های ارتباط بین یهودیان و عرب‌ها را ببینند اما همه نمی‌دانند که راه‌حلی برای رفع این دشواری‌ها وجود ندارد.» دیدگاه نتانیاهو درباره موضوع ارتباط با اعراب اکنون روشن است. او به‌شدت به ایده اسرائیل بزرگ معتقد است و حتی یک سانتی‌متر از سرزمین بین دریای مدیترانه و رود اردن را تسلیم نخواهد کرد. از دید او چیزی به نام سرزمین فلسطینی وجود نخواهد داشت. در واقع ملی‌گرایی افراطی مبنای دیدگاه‌های اوست.

در این میان بسیاری از اسرائیلی‌های مخالف ایده صلح با فلسطینی‌ها و تشکیل دو دولت، نتانیاهو را به دلیل مواضع‌اش در این زمینه ستایش می‌کنند. وضعیت اقتصادی اسرائیل نیز نسبتا خوب است و ترامپ بسیار بیش از روسای جمهوری دیگر آمریکا از اسرائیل حمایت می‌کند. همچنین مردم در سرزمین اسرائیل احساس ثبات می‌کنند. نتانیاهو یک سیاستمدار منعطف است که به‌خوبی می‌داند چطور از ابزارهای سیاسی و روانی برای حفظ محبوبیت خود بهره ببرد.

پیروزی نتانیاهو در انتخابات هفته پیش نشان‌دهنده تغییر ساختار سیاسی به سمت حاکمیت جناح راست است و به همین دلیل نتانیاهو قطعا می‌تواند یک دولت دست راستی تشکیل دهد و در نهایت، رقبای او شرایط جدید را خواهند پذیرفت. البته عملکرد نتانیاهو مورد رضایت لیبرال‌ها نیست. اما حزب آبی و سفید نتوانست آرای حزب لیکود را کاهش دهد، بلکه افزایش آرای حزب آبی و سفید حاصل کاهش آرای حزب کارگر و مرتس بود. اکثریت جناح راست از چند جناح تشکیل شده است: ارتودوکس‌های تندرو، یهودیان شمال آفریقا و خاورمیانه، ملی‌گراها با گرایش‌های مختلف و مهاجران روس. تحرکات نتانیاهو در حوزه سیاست خارجی زیاد بوده است. در دو سال اخیر او اقدامات سیاسی مهمی برای پیشبرد اهداف خود انجام داده و بارها با ترامپ و پوتین دیدار کرده است. این الگو برای ترامپ می‌تواند موفقیت در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده را تضمین کند، البته در یک سال و نیم آینده حوادث مختلفی رخ خواهد داد. اما اگر همه‌چیز به همین شکل ادامه پیدا کند، دموکرات‌های آمریکا رقیبی بسیار سرسخت در انتخابات خواهند داشت.

نکته مهم دیگر این است که اتهام‌های رسمی که در حوزه فساد مالی به نتانیاهو وارد شده، سبب نشد حزب لیکود محبوبیت خود را از دست بدهد بلکه برعکس، در انتخابات هفته قبل این حزب ۳۵ کرسی را در پارلمان تصاحب کرد که ۵ کرسی بیشتر از انتخابات سال ۲۰۱۵ است. در آینده نزدیک ساختار کنونی سیاسی در اسرائیل به تلاش‌های نتانیاهو برای حفظ مصونیت در برابر اتهام‌های مختلف که به وی وارد شده بستگی دارد. او می‌تواند حفظ مصونیت را شرطی برای حضور احزاب در دولت ائتلافی اعلام کند، اما این اقدام صحیح نیست و یک کودتا علیه دموکراسی قلمداد می‌شود که خطراتی برای خود او و حزب لیکود به همراه خواهد داشت. اما به نظر می‌رسد فعلا اسرائیلی‌ها توجه خاصی به این موضوع ندارند و نیز هنوز این اتهام‌ها اثبات نشده‌اند.

در بلندمدت آنچه برای رای‌دهندگان اهمیت دارد، الحاق کرانه باختری به سرزمین‌های اشغالی است. نتانیاهو در دقیقه آخر برای جلب حمایت نیروهای دست راستی، قول الحاق کرانه باختری به خاک اسرائیل را داد و مسلما راست‌گرایان افراطی اجازه نخواهند داد او این وعده خود را فراموش کند. این در حالی است که موضوع الحاق کرانه باختری بسیار مشکل‌ساز خواهد بود. نتانیاهو بسیار خوشحال است که در حال‌حاضر کنترل میلیون‌ها فلسطینی را در اختیار دارد، بدون آنکه مجبور باشد به موضوع حق‌رای آنها یا گرفتن حق شهروندی اسرائیل فکر کند. همچنین نتانیاهو تمایل ندارد روابط خوب خود با مصر و عربستان را به خطر اندازد و نیز در حال‌حاضر حکومت فلسطینی در کرانه باختری تا اندازه زیادی از درخواست‌های خود در زمینه‌های مختلف صرف‌نظر کرده و دلیل ندارد این حکومت تحریک شود.

بسیاری از اقداماتی که نتانیاهو طی دو سال آینده انجام خواهد داد به تصمیم‌های ترامپ وابسته است. اگر ترامپ در انتخابات سال آینده پیروز شود تصمیم‌هایش بر عملکرد نتانیاهو تا ۶ سال آینده اثرات بزرگی خواهد داشت. ترامپ به برخی از وعده‌هایی که قبل از استقرار در کاخ سفید درباره اسرائیل داده بود عمل کرده و پیش‌بینی می‌شود در آینده او در همین مسیر حرکت کند. بنابراین تحولات سرزمین‌های اشغالی طی سال‌های آینده به سیاست‌های خاورمیانه‌ای دولت آمریکا وابسته است. در داخل اسرائیل به احتمال زیاد ترکیب دولت آینده بسیار راستگراتر خواهد بود و این به آن معناست که نتانیاهو در دوره جدید نخست‌وزیری خود اقدامات تندتری انجام خواهد داد. او باید وضعیت اقتصادی را مستحکم نگه دارد، امنیت را حفظ کند و ترتیبی دهد که به روش‌های قابل‌قبول برای احزاب راست‌گرا برنامه‌هایش پیش رود. در این حالت موضوعاتی نظیر اتهام فساد مالی که علیه او مطرح است مانع بزرگی محسوب نخواهد شد.