روزهای داغ غول‌های فناوری

با نگاه به بورس آمریکا، آشکارا مشاهده می‌کنیم که قدرت در اختیار این شرکت‌هاست. در هفته‌های اخیر شاهد رشد قیمت سهام آنها هستیم و ارزش تعدادی از این شرکت‌ها به ارقامی بسیار بالاتر از هزار میلیارد دلار رسیده است. آمازون، مایکروسافت و اپل چنین شرکت‌هایی هستند و ارزش بازار شرکت‌هایی نظیر فیس‌بوک و آلفابت نیز به سرعت افزایش یافته است. این گروه اکنون بیش از ۲۰درصد شاخص استاندارد ‌اند پورز را تشکیل می‌دهند.

می‌توان گفت ما اکنون در کشوری زندگی می‌کنیم که غول‌های فناوری برندگان بزرگ اقتصاد آینده هستند. روند کنونی، مشکلاتی را پدید خواهد آورد و یکی از این مشکلات آن است که شاهد کاهش تعداد رقبای شرکت‌های بزرگ فناوری و افزایش قدرت و نفوذ این شرکت‌ها بر اقتصاد و زندگی مردم خواهیم بود. این شرکت‌ها آن‌قدر ثروت دارند که می‌توانند هر بحران و توفانی را از سر بگذرانند و این در بلندمدت چیز خوبی نیست. با آنکه تبدیل شدن شرکت‌هایی نظیر گوگل، آمازون، اپل و فیس‌بوک به بخشی ضروری از روند تسهیل زندگی مردم فرآیند بدی نیست و شاید خوب باشد، اما این روند جنبه‌های منفی متعددی دارد.

این اصلا خوب نیست که ما سیستمی از بهره‌مندها و غیر بهره‌مندها پدید آورده ایم که اثرات مخربی بر ایده‌های خلاق و شرکت‌های تازه تاسیس دارند، این اصلا خوب نیست که میزان بیش از حد زیادی از داده‌های ما در اختیار تعداد کمی از شرکت‌هاست و این شرکت‌ها عموما به هیچ شکل در مقابل مصرف‌کنندگان پاسخگو نیستند و اصلا خوب نیست که دولت برای کنترل آنها با موانع متعددی مواجه است. قدرت نامحدود، قدرت مالی و حداقل نظارت می‌تواند اثرات زیانباری برای اقتصاد و جامعه در بر داشته باشد. من اصلا از فناوری متنفر نیستم و فکر نمی‌کنم کسانی که در این شرکت‌ها کار می‌کنند آدم‌های بدی هستند، اما پس از پایان بحران کنونی باید از غول‌های فناوری ترسید؛ زیرا این شرکت‌ها آزادتر از هر زمان دیگر خواهند بود و از سوی قانون‌گذاران و سیاستمداران محدودیت‌های کمتری برای آنها وجود خواهد داشت.

قبل از همه‌گیری ویروس کرونا اقداماتی برای محدود کردن قدرت این شرکت‌ها انجام شد، اما ادامه این تلاش‌ها دشوارتر خواهد بود، زیرا در دوران پس از بحران کنونی تمرکز بر ساختن و احیای اقتصاد است. درحال‌حاضر همزمان با آنکه به‌دنبال شرکت‌های قدرتمند برای کمک به احیای اقتصاد هستیم، به نظر می‌رسد تنها شرکت‌های برخوردار از ایمنی واقعی، غول‌های فناوری هستند. به این ترتیب، همه‌گیری ویروس کرونا بر سرعت رشد و قدرت آنها افزوده و تسلط آنها بر زندگی ما را بیشتر کرده است. این تمرکز در قدرت، در کنار کنترل شرکت‌های یاد شده بر داده‌ها، اتوماسیون، روباتیک، هوش مصنوعی، رسانه و خرده‌فروشی، بسیار نگران‌کننده است. به همین دلیل است که تعدادی از سیاستمداران از جمله سناتور الیزابت وارن اخیرا بر لزوم نظارت بیشتر بر این شرکت‌ها تاکید کرده‌اند.

همچنین از جف بزوس مدیرعامل شرکت آمازون خواسته شده در زمینه نقض قوانین آنتی تراست توضیح دهد. اما اقداماتی که دولت انجام می‌دهد چندان قاطع نیست. درباره مناسب بودن قوانین حاکم بر نحوه استفاده از داده‌ها از سوی شرکت‌های فناوری، پرسش‌های متعدد مطرح است. شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه فناوری باید اقدامات بسیار گسترده‌تری برای جلوگیری از انتشار اطلاعات غلط انجام دهند به ویژه حالا که قدرت آنها در حال افزایش است مسوولیت‌شان بیشتر شده است. قدرت لزوما به فساد منجر نمی‌شود، اما پرسش‌های مهمی در این زمینه مطرح است: آیا شرکت‌های بزرگ قدرتمندتر از کارگران هستند؟ و آیا پول قدرت می‌آورد یا اینکه خلاقیت است که زمینه قدرت را فراهم می‌کند؟