بحران نقدشوندگی
از ابتدای سال‌جاری با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها قسمتی از نقدینگی موجود در جامعه با پالس مثبت دولت با هدف کسب سود کوتاه‌مدت به بازار سرمایه روانه شد. از طرفی دولت در آن زمان که همراه با شیوع ویروس کرونا با ارقام سنگین کسری بودجه مواجه بود با هدف تامین کسری بودجه از بازار سرمایه حمایت‌های خود از بورس را در جهت رونق این بازار افزایش داد. در یک دوره تقریبا ۵ ماهه شاخص کل بورس تهران از حوالی ۵۰۰ هزار واحد تا قله ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد یک رشد بی‌سابقه ۳۲۰ درصدی را تجربه کرد که در این فاصله با اعلام آزاد‌سازی سهام‌عدالت از طرف رهبر انقلاب و درخواست ایجاد شرایطی برای بهره‌مندی مردم از فروش سهام‌عدالت از طرف ایشان، حمایت از بازار سرمایه تا بالاترین سطوح حاکمیت افزایش یافت. نقدینگی سرگردان در جامعه، حمایت‌های دولت و حاکمیت از بازار سرمایه و البته ارزندگی و جذابیت سهام نسبت به بازار‌های دیگر نظیر مسکن و ارز، ورود ۹۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی از طرف افراد حقیقی به بازار سرمایه را رقم زد که در تاریخ بورس بی‌سابقه است. در واقع در شرایط اوج تحریم و شیوع ویروس کرونا بازار سرمایه به‌عنوان ضربه‌گیر نقدینگی عمل کرده و به دولت و بانک‌مرکزی در کاهش شیب صعود قیمت‌های ارز، مسکن و حتی کالاهای اساسی کمک شایانی کرد.
با گذر از شاخص یک میلیون واحد و سرعت بالای رشد بورس، تلاش‌های سیاست گذار جهت متعادل‌سازی بازار با تقویت سمت عرضه افزایش یافت که به‌دلیل وجود تقاضای قوی فقط به اصلاحات جزئی بازار منجر شد. در نهایت بورس که با سیگنال کسری بودجه دولت و عرضه سهام دولت در قالب ETF از ابتدای سال‌جاری رشد بزرگ خود را آغاز کرده بود، در مرداد ماه با اعلام خبر لغو عرضه صندوق پالایشی و البته تکذیب این خبر اصلاح خود را آغاز کرد و با فروش‌های سهام‌عدالت در بازار ادامه یافت.
با علم به اینکه اصلاح سنگین پس از صعود‌های قوی و کوتاه‌مدت یک امر طبیعی است، اما در جریان اصلاح اخیر بازار که هنوز هم در اتمام آن تردید‌هایی وجود دارد. یک مشکل اساسی بازار عدم نقد شوندگی سهام و قفل شدن بسیاری از سهام بازار در صف فروش بوده است. در بازار‌های مالی «بحران نقد شوندگی» چالش به مراتب بزرگ‌تری نسبت به اصلاح قیمتی به حساب می‌آید، چراکه عدم نقد شوندگی تعدادی از سهام به ایجاد جو ترس و حاکم شدن هیجان و در نهایت سرایت عدم نقد شوندگی به کل بازار منجر خواهد شد. اما این بحران نقدشوندگی ریشه در کجا دارد؟ جواب این سوال را می‌توان در شرایط بازار در انتهای روند صعودی و با گذر شاخص از میانه کانال یک میلیون واحدی جست‌وجو کرد. جایی که اشتباهات جبران ناپذیر ناظر بازار در جدا کردن تایم معاملات یک تعداد سهام خاص و عدم عرضه صف‌های خرید این سهام توسط سهامداران عمده به رشد نامتقارن این سهام نسبت به کلیت بازار منتج شد. این رشد نامتقارن و غیرطبیعی در سهامی نظیر شستا و خودرو که به نحوی لیدر بازار محسوب می‌شدند، اکنون در روند اصلاحی یکی از عوامل ایجاد فشار فروش و عدم نقدشوندگی در کلیت بازار محسوب می‌شوند.
سوال مهمی که اکنون مطرح است اینکه، اصلاح بازار کی تمام می‌شود؟ حمایت‌های سازمان بورس و وزارت اقتصاد جهت متعادل کردن بازار به دو فاز تقسیم می‌شود. فاز اول اقداماتی نظیر کنترل فروش سهام‌عدالت، امکان تامین ابطالی‌های صندوق‌های سهامی از محل منابع صندوق‌های درآمد ثابت، افزایش ضریب اعتباری کارگزاری‌ها و از همه مهم‌تر الزام حقوقی‌های بازار به‌خرید سهام بود که در روز‌های گذشته بالغ بر 15 هزار میلیارد تومان نقدینگی به بازار تزریق کردند. فاز اول حمایت فشار فروش را تا حدی کاهش داد اما عدم اعتماد ایجاد شده در سهامداران حقیقی و فشار فروش همچنان وجود دارد. در فاز دوم حمایت از بازار سرمایه در هفته گذشته اقدامات مهمی صورت گرفته است. این اقدامات عبارتند از: تخصیص یک درصد ورودی صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار و محاسبه آن از سال 94، ضمانت اجرایی و الزام سهامداران عمده به بازارگردانی سهام، لغو ممنوعیت خرید سهام توسط بانک‌ها از شنبه 22 شهریور، انتشار اختیار فروش تبعی سهام و امکان خرید سهام خزانه توسط ناشران بورسی. مجموعه اقدامات صورت گرفته، اگرچه تاثیری شبیه هجوم نقدینگی به بازار نخواهد داشت، اما قطعا به بهبود شرایط بازار چه در کوتاه‌مدت و چه در بلند‌مدت منجر خواهد شد و به تعادل و پایداری روند بازار کمک خواهد کرد. به‌نظر می‌رسد با اقدامات صورت گرفته، در هفته پیش‌رو بازار به تعادل نسبی رسیده و از فاز بحران نقد شوندگی خارج شده و شاهد صف‌های فروش چشمگیر در بازار نباشیم.
محدوده یک میلیون و 500 هزار واحدی شاخص کل هم از نظر تکنیکالی و هم از نظر روانی حمایت مهمی برای شاخص محسوب می‌شود که در کنار جذابیت قیمتی تعداد زیادی از سهام بنیادی و سودساز بازار انتظار می‌رود این محدوده حمایتی حفظ شده و بازار به تعادل برسد. نرخ دلار همیشه پیشران اصلی بازار سهام بوده است. در کنار اقدامات حمایتی صورت گرفته رشد دلار بازار آزاد و رشد پیوسته دلار نیما و ثبت ارقام نزدیک به 22 هزار تومان در هفته اخیردر کنار روند صعودی قیمت‌های جهانی کامودیتی، سهام دلاری و کامودیتی محور را در شرایط خوبی قرار داده که با ارزندگی این سهام به‌خصوص در گروه پتروشیمی و فلزات اساسی می‌توان به اتمام اصلاح و برگشت روند صعودی اما منطقی و آرام بورس امیدوار بود. به‌نظر می‌رسد شروع برگشت بازار از سهام دلاری و کامودیتی محور باشد، اما در ادامه با بهبود جو کلی بازار، شاهد توجه سهامداران به سهام شرکت‌های کوچک و متوسط ارزنده که شرایط بنیادی خوبی داشته و در روند صعودی بازار رشد کمتری را تجربه کرده‌اند باشیم.
