دیدار سرد با اعراب
جمعه‌شب بایدن پس از نشست با محمد بنسلمان گفت: «در حال نتیجه گرفتن هستیم.» بنسلمان سفر بایدن به عربستان را یک‌فرصت برای تقویت جایگاه دیپلماتیک خود می‌داند. بایدن ماه‌های متمادی از ملاقات با او اجتناب کرده بود؛ زیرا معتقد بود او در قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مخالف دولت عربستان نقش داشته است. تلاشهای بایدن برای مذاکره بر سر افزایش تولید نفت از سوی عربستان، حاصل نیاز به تنبیه روسیه به دلیل حمله این کشور به اوکراین است. واقعیت این است که بایدن با وعده کاستن از وابستگی جهان به سوخت‌های فسیلی در کاخ سفید مستقر شد؛ اما شرایط کنونی، او را وادار کرده است تا برای افزایش عرضه نفت به بازار جهانی تلاش کند؛ بهایی که تاکنون روسیه برای حمله به اوکراین پرداخته، اندک بوده است. نه‌تنها روسیه همچنان در حال کسب درآمد بالا از محل صادرات نفت و گاز است، بلکه بنا به گزارش خبرگزاری رویترز، مسکو سوختی با قیمت پایین‌تر به نیروگاه‌های عربستان عرضه می‌کند.
شاید یکی از مهم‌ترین توافق‌نامه‌هایی که بایدن با مقامات عربستانی امضا کرد، توافق‌نامه همکاری در حوزه فناوری جدید برای احداث شبکههای مخابراتی نسل‌های پنجم و ششم در عربستان بود. رقیب اصلی آمریکا در این حوزه، چین است. شرکت هوآوی چین که مورد حمایت دولت این کشور است، در حوزه احداث شبکههای مخابراتی، برنامه‌های بزرگی را در خاورمیانه اجرا کرده است. همه اینها بخشی از تلاشهای فراگیر دولت بایدن برای عقب‌راندن پکن در مناطقی از جهان است که چین طی سال‌های متمادی، بدون آنکه در آنها رقیبی داشته باشد، بر نفوذ و فعالیت‌های خود افزوده است. سه‌هفته پیش، در نشست اعضای ناتو، بایدن از مطرح شدن یک مفهوم استراتژیک جدید برای ناتو که برای نخستین بار چین را یک «چالش سیستمی» توصیف می‌کند، استقبال کرد. در این دکترین آمده است، چین در کنار روسیه تلاش می‌کند نظم قاعده محور بین‌المللی را از میان ببرد. این کلمات شبیه کلماتی هستند که بایدن در سفر به خاورمیانه آنها را به زبان آورد. پس از نشست ناتو، مقامات اروپایی اعلام کردند که بر کاستن از نفوذ چین در اروپا و کاهش وابستگی این قاره به محصولات الکترونیکی، نرم‌‌‌افزارها و... چین تمرکز خواهند کرد.
تلاش‌هایی که در عربستان انجام شد، شبیه تلاشهای نشست ناتو بود. در جده، آمریکا تلاش کرد نشان دهد که در مسیر کاستن از نفوذ چین و روسیه حرکت خواهد کرد. بایدن چارچوب پنج‌بخشی جدیدی برای خاورمیانه معرفی کرد که شامل حمایت از توسعه اقتصادی این منطقه، امنیت نظامی و آزادی‌های دموکراتیک بود. او گفت: «اجازه دهید کل صحبت‌ها و مذاکرات را در یک جمله خلاصه کنم. ایالات متحده مشغول سرمایه‌گذاری در ایجاد آینده امیدبخش در منطقه با همکاری همه شماست. آمریکا از این منطقه نخواهد رفت.» بایدن یک‌روز پس از مذاکره با محمد بنسلمان، کسی که به ادعای سازمان سیا، فرمان عملیات قتل جمال خاشقجی در سال ۲۰۱۸ را صادر کرد، در اتاقی مملو از رهبران خودکامه عرب، به حقوق بشر اشاره کرد و گفت: «آزادی بیان، شما را قوی‌تر خواهد کرد؛ نه ضعیف‌‌‌تر.»
بایدن اشاره‌‌‌ای به ساختار روابط اقتصادی چین با کشورهای خاورمیانه نکرد. واقعیت این است که سرمایه‌گذاری چین در خاورمیانه، به رعایت حقوق بشر از سوی حکومت‌های این منطقه وابسته نیست و پکن برای عدم‌رعایت حقوق بشر، کشورهای خاورمیانه را تحریم نمی‌‌‌کند. این در حالی است که بایدن تلاش کرد، مخاطبان را متقاعد کند که آزادی بیان و نوآوری لازم و ملزوم هستند. او گفت: «توانایی بیان آزادانه نظرات و تبادل افکار، باعث شکوفایی نوآوری می‌شود.» بایدن همچنین تلاش کرد، رهبران سنی حاضر در جلسه را مطمئن کند که تلاشهای آمریکا برای احیای توافق هسته‌‌‌ای با ایران، آنها را در معرض خطر قرار نخواهد داد. او گفت: «ما همزمان با همکاری با بسیاری از شما برای مقابله با تهدیدهای ایجادشده در منطقه، دیپلماسی را دنبال می‌‌‌کنیم تا برنامه هسته‌‌‌ای ایران را محدود کنیم. این روندها به هر نتیجه‌ای که برسد، آمریکا متعهد است، اجازه ندهد ایران به سلاح هسته‌‌‌ای دست یابد.»
دیدار بایدن با رهبران ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و سه کشور عربی دیگر، پس از دیدار او با رئیس‌جمهور مصر انجام شد. در مصر، ده‌‌‌ها هزار زندانی سیاسی وجود دارد و دولت به‌شدت مخالفان را سرکوب کرده است. بایدن در دیدار با رئیس‌جمهور مصر در جمع خبرنگارها اشاره‌‌‌ای به اقدامات دولت مصر یعنی نقض آزادی بیان نکرد و در عوض از دولت مصر به خاطر کمک به بازسازی غزه تشکر کرد. گفته می‌شود، بایدن در مذاکرات خصوصی با رئیس‌جمهور مصر، موضوع لزوم رعایت حقوق بشر را مطرح کرده است.ایالات‌متحده، روابط تجاری بسیار عمیق و فراگیری با کشورهای خاورمیانه دارد؛ اما کاستن از نفوذ چین در این منطقه آسان نیست؛ زیرا پکن در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیر داشته است. در حالی که ایالات‌متحده درگیر جنگ‌های گوناگون در این منطقه بوده، برنامه عظیم راه ابریشم قرن ۲۱ چین در حال اجرا بوده و حتی چین وارد مرحله احداث یک‌بندر بزرگ در امارات شد. البته این پروژه پس از هشدار آمریکا به امارات درباره اهداف پنهان چین، متوقف شد. در ماه ژانویه، مقامات چینی در یک نشست مجازی با مقامات عربستانی، درباره فروش تجهیزات نظامی به عربستان سخن گفتند؛ این یعنی تسلیحات نظامی چین، اکنون نسبت به چند سال پیش، بسیار پیشرفته‌تر شده است.
از سوی دیگر، شرکت هوآوی چین، بدون سر و صدا در حال احداث شبکههای مخابراتی و سیستم‌های گوناگون در سراسر خاورمیانه است. از دید این شرکت، هر کشوری که جریان الکترون‌ها را در شبکههای ملی تحت کنترل خود دارد، بر زیرساخت‌‌‌های منطقه کنترل قابل ملاحظه خواهد داشت. در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، آمریکا به هم‌پیمان‌های خود در منطقه خاورمیانه هشدار داده بود که اگر با شرکت هوآوی و دیگر شرکت‌های بزرگ چینی قرارداد امضا کنند، واشنگتن دسترسی آنها به گزارش‌‌‌های اطلاعاتی و امنیتی را قطع می‌کند و حضور آنها در رزمایش‌های نظامی را محدود خواهد کرد. اما آمریکا برای محصولات چینی که کشورهای منطقه مشتری آنها هستند، جایگزین معرفی نکرده بود. بایدن در نشست پایان هفته با رهبران کشورهای عرب خاورمیانه، یک فناوری جدید را پیشنهاد داد. مقامات آمریکایی طی چندماه مذاکره، یک تفاهم‌نامه تنظیم کرده‌اند که طبق آن، عربستان به محلی برای آزمایش این سیستم در مقیاس بزرگ تبدیل می‌شود. آمریکا تلاش برای مقابله با نفوذ رو به گسترش چین و روسیه در خاورمیانه را آغاز کرده است؛ اما درباره تحقق اهداف این تلاش‌ها اطمینانی وجود ندارد.
