شبکه‌‌‌های عنکبوتی واگنر در خاورمیانه
نیروهای واگنر تا همین اواخر دارایی مهمی برای حمایت از ارتش روسیه در میدان نبرد بودند؛ نیرویی که خود سرمایه‌گذاری می‌کند به‌‌‌تازگی اولین پیروزی مشهود اخیر خود را با تصرف شهر استراتژیک «باخموت» به روسیه داد. اما اگر به خاطر تجربیاتش در خاورمیانه و آفریقا نبود، توانایی‌‌‌های قابل‌‌‌توجه این گروه آن‌‌‌گونه که باید ارج گذاشته نشده است. مزدوران واگنر دوش‌‌‌به‌‌‌دوش با نیروهای روسی در میدان‌‌‌های نبرد سوریه، به‌‌‌عنوان گروهی مستقل در لیبی، جنگیدند و حتی در درگیری‌‌‌های جاری در سودان، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی (CAR) شرکت دارند. «آندریاس کریگ»، دانشیار مطالعات امنیتی کینگ کالج لندن می‌‌‌گوید: «واگنر واقعا عملیات خود در آفریقا را در لیبی آغاز کرد و این کار را به شیوه‌‌‌ای بسیار موثر انجام داد.
این پل ارتباطی بود که امارات در آن زمان آن را تسهیل کرد و واگنر واقعا توانست از آنجا گسترش یابد.» در حالی که واگنر یک شرکت رسمی در روسیه نیست، زیرا وجود شرکت‌های نظامی خصوصی مجاز نیست، بااین حال این گروه شرکت‌های پوسته‌‌‌ای را در خارج از کشور ایجاد کرده است که از آنها برای تامین مالی عملیات خود و رساندن خود به قدرت استفاده می‌‌‌کرد. کریگ افزود که موضع سوق‌‌‌الجیشی «از لحاظ استراتژیک مهم» این گروه در لیبی به آن اجازه داد تا با «محمد حمدان دقلو»، معروف به حمیدتی که ریاست نیروهای واکنش سریع (RSF) را برعهده دارد، ارتباط برقرار کند. نیروهای RSF، نیروهای شبه‌‌‌نظامی مانند واگنر می‌روند که اکنون درگیر شورش علیه دولت سودان هستند.
واگنر و امارات
واگنر به دلیل شبکه‌‌‌ای از سرمایه‌گذاری‌‌‌های انجام‌‌‌شده در مناطقی مانند سودان، مالی و جمهوری آفریقای‌مرکزی توسط ایالات‌‌‌متحده و سایر کشورها تحریم شده است. گفته می‌شود میلیاردها دلار طلا از سودان به امارات راه پیدا کرده است که تصور می‌شود بیشتر آن توسط واگنر تسهیل شده و در واقع، واگنر حلقه واسط این ارتباط و جابه‌جایی بوده است. مقامات ایالات‌‌‌متحده آشکارا ابراز کرده‌‌‌اند این باور وجود دارد که برخی از امتیازات استخراج طلا توسط واگنر تا حدی به سمت ذخیره ۱۳۰میلیارد دلاری طلای مسکو هدایت شده است و به دولت پوتین کمک کرد تا تاثیر تحریم‌‌‌های اقتصادی اعمال‌‌‌شده بر سر جنگ اوکراین را دور بزند.
کریگ گفت: «کرملین برای تسهیل بسیاری از عملیات‌‌‌های واگنر در سراسر آفریقا در سال ۲۰۱۸ به امارات متکی بود؛ زیرا در آن زمان ابزاری برای قدرت نرم روسیه و همچنین قدرت سخت بود.» سال گذشته، ایالات‌‌‌متحده مزدوران واگنر را به بهره‌‌‌برداری از منابع طبیعی در جمهوری آفریقای مرکزی، مالی، سودان و سایر نقاط این قاره متهم کرد که بدون امارات نمی‌‌‌توانست این اقدام انجام شود. کریگ گفت: «پریگوژین به‌‌‌ویژه روابط خوبی با امارات داشت که شریک مهمی برای روسیه است؛ زیرا شبکه‌‌‌های شخصی خصوصی زیادی بین نخبگان ابوظبی و کرملین وجود دارد.» کریگ گفت اکنون پرسش چند میلیارد دلاری این است که پوتین تا چه اندازه به محمد بن زاید آل نهیان، رئیس‌‌‌جمهور امارات متحده عربی فشار می‌‌‌آورد تا این شبکه‌‌‌ها را «سرکوب» کند.
وی افزود: «اگر واگنر دیگر به زیرساخت‌‌‌ها، لجستیک مالی و زیرساخت‌‌‌های تجارت طلا که امارات ارائه کرده است دسترسی نداشته باشد، نمی‌‌‌تواند فعالیت کند.» در حالی که رابطه واگنر، سودان و امارات رابطه کلیدی بوده که برای همه طرف‌‌‌ها پول قابل‌‌‌توجهی به همراه داشته، مهارت‌‌‌های نظامی این گروه شبه‌‌‌نظامی در سایر مناطق درگیری بسیار موردتوجه قرارگرفته است.
منافع استراتژیک روسیه در لیبی
از سال ۲۰۱۹، مزدوران واگنر در کمک به فرماندهی نظامی شرقی لیبی که به جنگ‌‌‌سالار تبدیل شد (یعنی خلیفه حفتر)، برای حفظ کنترل بر مناطق جنوبی و شرقی این کشور نقش مهمی ایفا کردند. «فرهات پولات»، محقق دانشگاه «اکستر» با تمرکز بر امور لیبی گفت: «بدون چتر امنیتی جایگزین، عقب‌‌‌نشینی واگنر تهدیدی برای نفوذ حفتر در شرق و جنوب لیبی خواهد بود.» با کمک واگنر، درگیری لیبی عملا به جنگ سرد تبدیل شده است. ارتش ملی لیبی (LNA) به رهبری حفتر و دولت طرابلس که در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است، احتمالا به رویدادهای روسیه و آنچه ممکن است برای توازن قوا در این کشور معنی داشته باشد می‌‌‌نگرند. به گفته پولات «مزدوران واگنر تخصص نظامی و منابع لازم را به دست آورده‌‌‌اند که در ارتش ملی لیبی وجود ندارد.» وی گفت: «حضور فزاینده کرملین به آنها اهرم بیشتری در برابر قدرت‌‌‌های غربی داده است. عقب‌‌‌نشینی جنگنده‌‌‌های واگنر می‌‌‌تواند بر منافع ژئواستراتژیک روسیه تاثیر بگذارد. بااین‌‌‌حال، هنوز مشخص نیست که روسیه واقعا مزدوران خود را از لیبی خارج خواهد کرد یا خیر.»
حضور واگنر در سوریه
سوریه یکی از اولین میدان‌‌‌های عملیاتی واگنر در خارج از اروپا بود. این گروه در سال ۲۰۱۵، هم‌‌‌زمان با آغاز عملیات هوایی پوتین در حمایت از دمشق، مزدوران خود را برای جنگ در کنار نیروهای بشار اسد مستقر کرد. «جورجیو کافایرو»، مدیرعامل شرکت مشاوره ریسک ژئوپلیتیکی «Gulf State Analytics» مستقر در واشنگتن گفت که گرفتن «نتیجه‌‌‌گیری جسورانه» در حال حاضر دشوار است و وضعیت فعلی «پتانسیل بسیار زیادی برای تاثیرگذاری بر جنگ اوکراین و همچنین سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه به‌‌‌طورکلی دارد.» او گفت: «به‌‌‌وضوح آنچه در روسیه اتفاق می‌‌‌افتد، وحدت روسیه را تضعیف می‌کند و پتانسیلی برای بازیگران خاورمیانه وجود دارد که نگاه متفاوتی به روسیه دارند.»
سوریه از معدود مناطق درگیری علنی است که نیروهای آمریکایی مستقیما با مبارزان واگنر درگیر شده‌‌‌اند. در سال ۲۰۱۸، ارتش آمریکا بین ۲۰۰ تا ۳۰۰جنگجوی حامی اسد را که بسیاری از آنها مزدوران واگنر بودند، پس از حمله به یک پایگاه نظامی آمریکا در شرق سوریه کشت. سوریه محوری برای طرح قدرت منطقه‌‌‌ای مسکو است. روسیه از طریق پایگاه دریایی خود در طرطوس به شرق مدیترانه دسترسی راهبردی دارد. در همین حال، شرکت‌های مرتبط با واگنر سهام پرسودی در ذخایر نفت و گاز در قلمروی که قبلا تحت کنترل گروه داعش بود، به دست آورده‌‌‌اند. «یوناتان تووال»، تحلیلگر «موسسه اسرائیل برای سیاست‌‌‌های خارجی منطقه‌‌‌ای» (Mitvim) می‌‌‌گوید: «مهم نیست که این بحران چگونه پیش می‌رود؛ پیش‌بینی می‌شود که قدرت روسیه در سراسر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کاهش می‌‌‌یابد.»
خلأ قدرت پس از واگنر
در حالی که جنگ در اوکراین به معنای کاهش حضور نظامی روسیه در سوریه بوده، واگنر نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته است. به گفته تووال، «گروه واگنر در تلاش است تا عملیات خود را در چند جبهه حفظ کند، آن هم با چالش مضاعف ناشی از فشار شدید ایالات‌‌‌متحده بر متحدان خاورمیانه‌‌‌ای‌‌‌اش برای اخراج مزدوران واگنر از سودان و لیبی.» وی می‌‌‌افزاید: «پرسش کلیدی این است که آیا این تحولات خلأ قدرتی را ایجاد می‌کند که به دیگر بازیگران اجازه ورود می‌دهد و نقطه‌‌‌ضعف آن بی‌‌‌ثباتی سریع در مناطقی مانند سوریه و لیبی است.» تضعیف دست روسیه در منطقه هم‌اکنون هم احساس می‌شود. سال گذشته پایگاه «میدل‌ایست‌آی» گزارش داد که روسیه مجبور شد خدمات‌‌‌رسانی به مشتریان تسلیحاتی خاورمیانه را به دلیل کمبود عرضه در نتیجه جنگ در اوکراین به تعویق بیندازد.
«کریل سمنوف»، کارشناس غیرمقیم در شورای امور بین‌الملل روسیه، گفت در حالی که حضور نظامی روسیه در سوریه به این معنی است که می‌‌‌توان فعالیت‌‌‌های واگنر را به‌‌‌سرعت در لیبی و دیگر کشورهای آفریقایی متوقف کرد، اگر مسکو برای انحلال این گروه اقدام کند، این امر «سخت‌‌‌تر» خواهد بود. وی افزود: «هیچ نیروی روسی در این مناطق دیگر وجود ندارد و رژیم‌‌‌های محلی مستقیما با واگنر و نه با ساختارهای رسمی روسیه کار می‌کنند.» سمنوف گفت: «نمی‌‌‌توان رد کرد که شاخه‌‌‌های واگنر در آفریقا ممکن است به ساختارهای مزدور کاملا غیرقابل‌‌‌کنترل تبدیل شوند که خودشان بدون توجه به مسکو با دولت‌‌‌های محلی ارتباط برقرار می‌کنند.»
