دوستی در عین رقابت
وزارت خارجه چین با ابراز تسلیت به قربانیان، خواهان آتش‌بس فوری و حمایت از غیرنظامیان شد و افزود که پکن از انفجار بیمارستان «شوکه شده» و «به‌شدت آن را محکوم می‌کند.» پوتین همچنین گفت که نسبت به آینده روابط چین و روسیه خوش‌بین است و درگیری‌هایی مانند جنگ در اوکراین و جنگ اسرائیل و حماس فقط این رابطه را قوی‌تر کرده است. وی گفت: «همه این عوامل خارجی تهدیدهای مشترکی هستند و همکاری روسیه و چین را تقویت می‌کنند.» البته پوتین حق دارد چنین بگوید. جنگ اسرائیل و حماس برای او «نعمت» است؛ زیرا میتواند از تمرکز جهانی بر اقدامات او در اوکراین بکاهد.با این حال، نمایندگان بیش از ۱۳۰کشور عمدتا در حال توسعه، از جمله سران این کشورها، در تالار بزرگ خلق در میدان تیان‌‌‌آن‌‌‌من برای گردهمایی دو روزه به مناسبت دهمین سالگرد امضای «ابتکار کمربند و جاده» شی جین‌‌‌پینگ گرد هم آمدند. براساس این برنامه، چین در تلاش برای تقویت روابط با آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه، پروژه‌‌‌های زیرساختی بزرگی را در سراسر جهان تامین مالی کرده است.
هرچند در برخی موارد چینی‌ها مورد انتقاد قرار گرفته‌اند؛ زیرا کشورهای کم‌‌‌درآمد را با بدهیهای بیش از حد گرفتار کردهاند. شی در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه چهارشنبه گفت که ابتکار کمربند و جاده «چارچوب جدیدی برای همکاری بین‌المللی ایجاد کرده است.» او همچنین نسبت به تلاش‌‌‌های ایالات‌متحده و دیگر کشورها برای کاهش وابستگی به چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، از طریق «جداسازی» هشدار داد. پوتین هم در سخنانی پس از شی، ابتکار کمربند و جاده را به‌عنوان «طرح واقعا جهانی» که «با هدف ایجاد روابط جهانی عادلانه‌‌‌تر و چندقطبی‌‌‌تر است» تحسین کرد.
اکثر کشورهای اروپای غربی و دیگر متحدان ایالات‌متحده، نمایندگی خود را در مجمع کمربند و جاده به حداقل رساندند؛ از جمله ایتالیا که به نظر می‌رسد رسما از این ابتکار خارج شود. روابط چین با غرب به دلیل حمایت اقتصادی و سیاسی این کشور از روسیه در جنگ اوکراین تیره شده است. در دیداری که میان پوتین و شی به مدت سه‌ساعت برگزار شد، رئیسجمهور چین گفت که کشورش از روسیه در حفاظت از حاکمیت ملی، امنیت و منافع توسعه‌ای‌اش حمایت می‌کند. جنگ بین اسرائیل و حماس تنها اختلافات غرب را با چین و روسیه عمیق‌‌‌تر کرده است که هر دو از محکوم کردن حماس اجتناب کردهاند و می‌‌‌گویند راه‌‌‌حل اساسی مناقشه ایجاد کشور مستقل فلسطینی است.
با این حال، شی با اشاره به اینکه تجارت بین دو کشور در سال گذشته (۲۰۲۲) به رکورد ۱۹۰میلیارد دلار رسید، گفت: «هر دو کشور اعتماد سیاسی متقابل خود را عمیق‌‌‌تر و هماهنگی استراتژیک را به شیوه‌‌‌ای نزدیک و موثر حفظ کردهاند.» پوتین به شی گفت: «در شرایط دشوار کنونی، هماهنگی نزدیک به‌ویژه در سیاست خارجی ضروری است.» این دو رهبر قدیمی که سال گذشته در نشستی در پکن، هفته‌‌‌ها قبل از حمله روسیه به اوکراین، شراکت «بدون محدودیت» میان کشورهای خود را اعلام کردند، در ۱۰سال گذشته بیش از ۴۰بار ملاقات کردهاند. سفر پوتین به چین اولین سفر او در خارج از کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق و از زمانی است که دادگاه کیفری بین‌المللی در ماه مارس حکم بازداشت وی را صادر کرد. رسانه‌‌‌های دولتی ویتنام روز سه‌‌‌شنبه گزارش دادند که در جریان این مجمع، پوتین همچنین دعوت رئیسجمهور ویتنام را برای دیدار «به‌زودی» از هانوی پذیرفت. اما «ابتکار کمربند و جاده» چیست که رئیسجمهور روسیه در دهمین سالگرد برقراری آن به چین می‌رود؟
رئیسجمهور چین این پروژه را برای اولین بار در سفرهای رسمی به قزاقستان و اندونزی در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد. این طرح دو جنبه داشت؛ کمربند دریایی و جاده زمینی. این دو در ابتدا به عنوان «ابتکار یک کمربند یک جاده» نامیده می‌شدند، اما در نهایت به «ابتکار کمربند و جاده» تبدیل شدند. براساس برخی اطلاعات رسمی، تا مارس ۲۰۲۲ نزدیک به ۱۵۰کشور (دو سوم جمعیت جهان که ۴۰درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهند) و ۳۲سازمان بین‌المللی موافقت‌نامه همکاری برای BRI امضا کرده بودند (یعنی یا پروژه‌هایی را امضا کرده بودند یا به آن علاقه نشان داده بودند). کشورهای ابتکار کمربند و جاده در تمام قاره‌ها پراکنده‌اند: ۴۴کشور در جنوب صحرای آفریقا، ۳۵کشور در اروپا و آسیای مرکزی، ۲۵کشور در شرق آسیا و اقیانوس آرام (از جمله چین)، ۲۱کشور در آمریکای لاتین و کارائیب، ۱۸کشور در خاورمیانه و شمال آفریقا و ۶کشور در جنوب شرق آسیا.
براساس آمار سال ۲۰۲۲، ابتکار BRI همچنین با ۱۸کشور اتحادیه اروپا و ۹کشور «گروه ۲۰» همکاری می‌کند. با این حال، به دلیل فشارهای غرب یا دلایل سیاسی و اقتصادی دیگر، ممکن است برخی کشورها از گردونه این ابتکار خارج شوند. هزینههای این طرح کلان هم متفاوت است. دولت چین ابتدا هزینه ۳تریلیون دلاری برای آن در نظر گرفته بود، اما برخی کارشناسان بر این باورند که هزینههای چین در طول عمر BRI میتواند به ۸تریلیون دلار برسد. «لارنس سی ریردون»، استاد دانشگاه نیوهمپشایر آمریکا، بر این باور است که بودجه ۳تریلیون دلاری این پروژه از صندوق ذخیره ارزی چین تامین شد که در دهه ۱۹۸۰ و هم‌‌‌زمان با آغاز رویکرد توسعه‌‌‌گرایانه چین با تمرکز بر خارج مرزهای این کشور ایجاد شد. کارشناسان «کمربند و جاده» را ابتکار «شی» و در حقیقت چشم‌انداز او برای چین در قرن ۲۱ می‌دانند. چین این ابتکار را در راستای مقابله با طرح آمریکا برای انزوای آسیا به جریان انداخت.
ابتکار کمربند و جاده دارای انگیزه‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی است و میتواند اهرم نفوذی به پکن بدهد. در همین راستا، پکن با تاسیس موسسات مالی مانند «صندوق جاده ابریشم»، «بانک توسعه چین»، «بانک اگزیم چین»، «بانک زیرساخت و سرمایه‌گذاری آسیایی» (AIIB) و «بانک توسعه جدید» (NDB) به کشورهای در حال توسعه بدون هیچ محدودیتی (در قیاس با کشورهای غربی که شفافیت و رعایت حقوق بشر را شرط اصلی دریافت وام می‌دانند) وام می‌دهد. در صورتی که این کشورها نتوانند وام را بازپرداخت کنند، چین وارد می‌شود و برخی معادن، منابع یا بنادر را در کنترل ۹۹ساله می‌گیرد. در اینجا، دیگر این کشورها زیر یوغ چین قرار می‌گیرند.
به‌طور مثال، در آفریقا، چین به بزرگ‌ترین منبع مالی توسعه تبدیل شده است و تقریبا ۲۰درصد از کل وام‌های این قاره را پرداخت کرده است. در آسیا، بندر آب‌های عمیق هامبانتوتای سریلانکا در سال ۲۰۱۷ توسط چین به مدت ۹۹سال در ازای بدهیهای این کشور به مالکیت چین درآمد. از نگاه دیگر می‌توان گفت که کمربند و جاده یک شبکه چین‌محور است که دسترسی‌های زیادی به این کشور می‌دهد.
