محمدعلی مختاری: رشد و بیکاری دو شاخص کلان و با اهمیت برای ارزیابی اقتصادی کشورها هستند.

اقتصاددانان معتقدند که بازار اشتغال یک بازار مشتق شده از تولید است یعنی با افزایش تولید، اشتغال ایجاد می‌شود و در صورت ثبات افراد جویای کار از بیکاری کاسته می‌شود. بنابراین در سطح جهان این دو شاخص یک همبستگی منفی دارند که هرگاه رشد کشورها افزایش می‌یابد وضعیت اشتغال بهبود می‌بابد، اما در ایران شواهد تجربی نشان دهنده همبستگی ضعیف میان این دو شاخص است. چنانچه در نمودار بالا مشاهده می‌شود نوسانات رشد اقتصادی در ایران هرگز اشتغال را تحت تاثیر شدید قرار نداده است. از ابتدای دهه هفتاد میزان بیکاری بین ۹ تا ۱۵ درصد در نوسان بوده است و افزایش رشد چندان اشتغال را تحت تاثیر قرار نداده است.

تحلیل رشد - بیکاری در مقاطع مختلف زمانی:

دوره اول: اوایل دهه هفتاد: کاهش شدید رشد - ثبات بیکاری

دوره دوم: اواسط دهه هفتاد: افزایش رشد - ثبات بیکاری

دوره سوم: اواخر دهه هفتاد: کاهش رشد- افزایش بیکاری

دوره چهارم: اوایل دهه هشتاد: افزایش رشد- کاهش بیکاری

دوره پنجم: اواسط دهه هشتاد: افزایش رشد - کاهش اندک بیکاری

دوره ششم: اواخر دهه هشتاد: افزایش رشد- افزایش بیکاری

دوره هفتم: اوایل دهه نود: کاهش شدید رشد- ثبات نسبی بیکاری

دوره هشتم: اواسط و اواخر دهه نود (پیش‌بینی صندوق بین المللی پول و بانک جهانی): افزایش رشد- افزایش بیکاری

این مساله می‌تواند هشداری برای سیاست‌گذاران دولت یازدهم باشد که با وجود حصول توافق و حل بحران هسته‌ای و بهبود شاخص‌های اقتصادی معضل بیکاری همچنان وخیم‌تر شود. در شرایط کنونی نیز بیش از دو سال از شروع به کار دولت یازدهم می‌گذرد و حل مشکل بیکاری از مهم‌ترین شعارهای انتخاباتی دکتر روحانی بوده است. دولت یازدهم کشور را با ۲۲ میلیون و ۱۹۱ هزار و ۱۴۴ نفر شاغل تحویل گرفت، ولی عملکرد دولت در این بخش باعث شد که با گذشت دو سال تعداد شاغلان چیزی در حدود ۲۱ میلیون و ۸۶۰ هزار و ۸۳۶ نفر شود. این یعنی در این مدت نه تنها تعداد شاغلان افزایش پیدا نکرده، بلکه چیزی در حدود ۳۳۰ هزار نفر هم بیکار شدند. چشم‌انداز‌های مثبت اقتصادی پس از توافق هسته‌ای موجب شده است تا پیش بینی از رشد اقتصادی کشور افزایش یابد ولی از سوی دیگر پیش بینی افزایش بیکاری نیز وجود دارد. نگاهی به کلیه آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در سال گذشته باوجود گزارش رشد ۳ درصدی توسط بانک مرکزی وضعیت بیکاری بهبود چشمگیری نداشته است و طبق آمارهای مرکز آمار، این نرخ بیشتر نیز شده است. یک دلیل برای این امر رشد کم‌اشتغال‌زا در ایران می‌باشد.

رشد کم‌اشتغال‌زا چیست؟ رشد کم‌اشتغال‌زا (jobless growth) یک پدیده اقتصادی است که در آن رشد اقتصادی یک کشور افزایش می‌یابد در حالی که اشتغال افزایش چشمگیر ندارد یا حتی کاهش می‌یابد. نخستین بار این اصطلاح تخصصی اقتصادی در روزنامه نیویورک تایمز در سال ۱۹۳۵ به کار رفت. این پدیده در سال‌های اخیر به کرات در اقتصاد کشور‌های جهان دیده شده است. در گزارش‌های پیش رو علت این مساله در ایران از نگاه بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بررسی شده است.

30 سال رشد کم‌اشتغال‌زا در ایران