نوبلیست 2015 اقتصاد

محمدعلی مختاری- شهرزاد کاظمی: جایزه نوبل علوم اقتصادی ۲۰۱۵ روز دوشنبه به آنگوس دیتون (Angus Deaton) انگلیسی‌تبار اختصاص یافت. بنابر اعلام پایگاه اینترنتی نوبل پرایز، این جایزه به دلیل تجزیه و تحلیل این اقتصاددان در زمینه مصرف، فقر و رفاه به وی اعطا شد. در سال ۱۹۶۸میلادی، «سوریگز ریکس بانک» که بانک مرکزی سوئد محسوب می‌شود، به یادبود «آلفرد نوبل»، جایزه‌ای را در زمینه علوم اقتصاد تعیین کرد.

هزینه این جایزه به واسطه کمک مالی که از طرف سوریگز ریکس بانک به مناسبت سیصدمین سالگرد تاسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ اهدا شد، تامین می‌شود. نخستین جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۸ به طور مشترک به اقتصاددان نروژی «راگناروک فریش» و «جان تیمبرگن»، اقتصاددان هلندی اهدا شد. هرسال این جایزه ازسوی آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم اهدا می‌شود. این جایزه از سال ۱۹۶۹ تاکنون به ۷۵ نفر اهدا شده و مبلغ آن هشت میلیون کرون سوئد است.

پایگاه رسمی جایزه نوبل، نوبل پرایز درباره دستاوردهای دیتون نوشته است: برای طراحی سیاست‌های اقتصادی که باعث ترویج رفاه و کاهش فقر می‌شود، لازم است که ابتدا گزینه‌های فردی برای مصرف را درک کنیم.

آنگوس دیتون بیش از هرکس دیگری، این درک را تقویت کرده است. تحقیق وی با ارتباط دادن گزینه‌های مشروح فردی و مجموع نتایج، به تغییر حوزه‌های اقتصاد خرد، اقتصاد کلان و اقتصاد توسعه کمک کرده است.

این تحقیق که دیتون به خاطر آن مورد تقدیر قرار گرفت حول سه سوال محوری می‌چرخد:

1- چگونه مصرف‌کننده‌ها هزینه خود را در میان کالاهای مختلف توزیع می‌کنند؟

پاسخ به این سوال نه‌تنها به توضیح و پیش‌بینی الگوهای مصرف واقعی نیاز دارد، بلکه در ارزیابی چگونگی اصلاحات سیاسی مانند تغییرات در مالیات بر مصرف حیاتی است و بر رفاه گروه‌های مختلف تاثیر می‌گذارد.

2- چه مقدار درآمد جامع هزینه و چه مقدار پس‌انداز می‌شود؟

برای توضیح تشکیل ثروت و بزرگی چرخه کسب‌و‌کار، به درک فعل و انفعالات میان درآمد و مصرف در طول زمان نیاز است.

3- چگونه رفاه و فقر را به بهترین نحوه اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل می‌کنیم؟

دیتون در تحقیقات اخیر خود تاکید می‌کند که چگونه می‌توان اقدامات قابل اعتماد در زمینه سطوح مصرف خانوار فردی را برای تشخیص مکانیسم توسعه اقتصادی مورد استفاده قرار داد.

دیتون کیست؟

آنگوس استوارت دیتون، متولد ۱۹ اکتبر ۱۹۴۵ در ادینبورگ اسکاتلند، یک اقتصاددان برجسته است. وی تحصیلات خود در مقاطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا را در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه کمبریج به اتمام رساند. موضوع تز دکترای وی، مدل‌های تقاضای مصرف‌کننده و اعمال آنها در انگلیس بود.

وی تا سال ۱۹۸۳ و قبل از حضور در دانشگاه پرینستون آمریکا استاد اقتصادسنجی دانشگاه بریستول بود. وی در حال حاضر استاد اقتصاد و امور بین الملل مدرسه وودرو ویلسون و دپارتمان اقتصاد دانشگاه پرینستون است.

اولین کار دیتون که وی را مشهور ساخت، پروژه «سیستم تقریبا ایده‌آل تقاضا (AIDS)» بود که وی با همکاری جان مولبائر آن را توسعه داد و در سال ۱۹۸۰ منتشر ساخت. درسال ۱۹۷۸، دیتون موفق به دریافت اولین مدال فریش شد، جایزه‌ای که هر دو سال یک‌بار از سوی جامعه اقتصادسنجی انگلیس به مقالاتی که طی ۵ سال گذشته در مجله علمی «اکونومتریکا» چاپ شده، اعطا می‌شود. دیتون دارای ۵ کتاب در زمینه‌های مختلف اقتصادی به‌خصوص با موضوع مصرف‌کننده است که توسط انتشارات دانشگاه کمبریج، آکسفورد، دانشگاه جان‌هاپکینز، دانشگاه پرینستون و موسسه مک‌میلان‌ایندیا به چاپ رسیده است.

جدیدترین کتاب وی که در سال ۲۰۱۳ توسط انتشارات دانشگاه پرینستون به چاپ رسیده «رهایی بزرگ: سلامت، ثروت و ریشه‌های نابرابری» نام دارد.

دیتون در کتاب رهایی بزرگ شرح می‌دهد که چگونه از ۲۵۰ سال قبل، بخش‌هایی از جهان شاهد پیشرفتی پایدار بوده‌اند و این امر منجر به ایجاد شکاف‌های بزرگ و نابرابری‌های غیرعادلانه در سطح جهان شده است.

وی نگاهی عمیق به الگوهای تاریخی و معاصر ایجادکننده سلامت و ثروت برای ملت‌ها انداخته و راهکارهایی برای کمک به کاهش نابرابری‌های موجود در جهان ارائه می‌دهد. این کتاب در سال ۲۰۱۳ موفق به دریافت جوایز متعددی شده واز سوی متیو بیشاپ، سردبیر مجله «اکونومیست» به‌عنوان بهترین کتاب سال ۲۰۱۳ در زمینه تجارت معرفی شده است. وی در طول سال‌های گذشته، موفق به دریافت درجات علمی افتخاری از دانشگاه‌های معتبری همچون دانشگاه رم، تور ورگاتا، کالج دانشگاهی لندن و دانشگاه سنت اندروز شده است. وی در سال ۲۰۰۷ میلادی به عنوان رئیس اتحادیه اقتصادی آمریکا انتخاب شد.

جایزه نوبل اقتصادی سال گذشته به یک اقتصاددان فرانسوی به نام جین تیرول از دانشگاه تولوزیک‌کاپیتال در فرانسه به دلیل تحقیقی با موضوع «تحلیل قدرت و قوانین بازار» تعلق گرفت.