آیا بومی‌سازی صنعت کاتالیست به‌صرفه است؟
زهرا مجتهد: در بحث بومی‌سازی تعاریف متعددی مطرح است اما به طور کلی به فرآیندی که طی آن در یک تکنولوژی وارداتی به نحوی تغییرات ایجاد می‌کنند که قابل استفاده و کاربرد با توجه به فرهنگ و شرایط محیطی و محلی باشد، بومی‌سازی گفته می‌شود. البته به تعبیری دیگر بومی‌سازی را تکمیل تکنولوژی تولیدشده نیز در نظر می‌گیرند. اما بحث بومی‌سازی در صنعت کاتالیست مقوله‌ای است که کشور ما در آن دارای تجربه‌ای نو است. این امر به واسطه وجود صنایع بزرگی نظیر صنعت فولاد در کشور که همچنان در حال توسعه است، نیاز تلقی می‌شود.
زهرا مجتهد: در بحث بومی‌سازی تعاریف متعددی مطرح است اما به طور کلی به فرآیندی که طی آن در یک تکنولوژی وارداتی به نحوی تغییرات ایجاد می‌کنند که قابل استفاده و کاربرد با توجه به فرهنگ و شرایط محیطی و محلی باشد، بومی‌سازی گفته می‌شود. البته به تعبیری دیگر بومی‌سازی را تکمیل تکنولوژی تولیدشده نیز در نظر می‌گیرند. اما بحث بومی‌سازی در صنعت کاتالیست مقوله‌ای است که کشور ما در آن دارای تجربه‌ای نو است. این امر به واسطه وجود صنایع بزرگی نظیر صنعت فولاد در کشور که همچنان در حال توسعه است، نیاز تلقی می‌شود. اما چالش‌های بزرگی نظیر رقابت با محصولات خارجی، عدم اطمینان به کیفیت محصول ایرانی و... سبب شده است تا رونق در این صنعت اندکی با کندی شکل گیرد. در ادامه نظر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کاتالیست بومی‌سازی شده در کشور منعکس شده است.
همچنین سازندگان خارجی به هیچ عنوان تمایلی برای انتقال دانش کاتالیست به ایران نداشته‌اند. اما با تلاش دانشمندان ایرانی و حمایت‌های مقام عالی وزارت صنایع وقت، آقای مهندس نعمت‌زاده و همچنین مدیران شرکت‌های فولاد مبارکه اصفهان و شرکت فولاد خوزستان بومی‌سازی این محصولات، مسیر خوبی را تا چندی پیش طی کرده است. در واقع شرکت فولاد مبارکه اصفهان و شرکت فولاد خوزستان با اقدامی که مصداق دقیقی از اقتصاد مقاومتی است، خود را در مسیر تقویت ساختار تامین قطعات و برطرف‌سازی نیاز استراتژیک به کاتالیست قرار دادند. به طوری که تا امروز 14درصد از آهن اسفنجی صنایع فولاد کشور با کاتالیست‌های ایرانی تولید می‌شود. جذابیت بازار کاتالیست ما برای شرکت‌های سازنده خارجی بسیار بالا بوده و به هیچ قیمتی حاضر به از دست دادن سهم بازار خود نیستند، به طوری که بخش اعظمی‌از بازار صادراتی تامین کننده اصلی این محصولات کشور ایران است. از طرفی کیفیت محصولات ایرانی طبق نتایج عملیاتی به دست آمده رقابتی و حتی در برخی پارامترها برتر از کیفیت محصولات خارجی است و به لحاظ قیمت نیز صرفه چشمگیری را برای مصرف‌کنندگان به همراه دارد، که این نشان‌دهنده آن است که کاتالیست ایرانی هم ارزان‌تر و هم با کیفیت‌تر نسبت به نمونه خارجی است و می‌تواند در صورت اقدامات حمایتی مسوولان، طی 5 سال آینده نیاز کشور ایران را از واردات آن برطرف سازد و موجبات فراوانی را شامل اشتغال‌زایی، صرفه‌جویی در خروج ارز، رونق اقتصاد کشور و... فراهم کند. طی دو سال آتی که تکمیل پروژه‌های فولادی کشور با سرعت بیشتری انجام می‌شود نباید از یک قانون مصوب مجلس به سادگی گذشت. قانونی مبنی بر استفاده حداکثری از توان تولید داخل برای خرید تجهیزات و اقلام مورد نیاز طرح‌های ملی یا طرح‌هایی که از منابع مالی دولتی برای تکمیل آنها استفاده شده است.
اما گلایه‌ای که هست؛ برخی از مدیران فولادی و پیمانکاران طرح‌های فولادی، بدون توجه به این موضوع و عدم بهره‌مندی از تجربیات موفق دو شرکت فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان در امر استفاده از کاتالیست ایرانی، عزم راسخی بر خرید از تولیدکنندگان داخلی ندارند، که این امر تبعاتی سنگین برای صنعت کشور با توجه به استراتژیک بودن محصول کاتالیست می‌تواند داشته باشد. هدررفت سرمایه ملی و سرمایه‌گذاری صورت گرفته از طرف بخش خصوصی، محروم ساختن یک صنعت دانش بنیان توانمند، سلب فرصت‌های رشد بخش خصوصی که از پیش طبق یک برنامه‌ریزی دقیق از سوی مدیران وزارت صنایع صورت پذیرفته است را می‌توان از مواردی برشمرد که در پسا اقدام این تصمیمات مدیران، متوجه صنعت کاتالیست خواهد بود. در واقع ضربه اصلی از عدم تقویت تولید داخل به واحدهای مصرف‌کننده محصولات وارد می‌آید، که این موضوع در تعاریف اقتصاد مقاومتی نیز آمده است. اگر بخواهیم جهت‌گیری تصمیمات برخی از مدیران فولادی را که صنعت کاتالیست در نگاه آنها مغضوب شده است از منظر ریسک مصرف کاتالیست ایرانی بررسی کنیم، باید اذعان کرد، همان‌طور که می‌دانیم فولاد مبارکه اصفهان بزرگ‌ترین مجتمع فولادسازی جهان است که به روش احیای مستقیم آهن محصولات خود را تولید می‌کند و بیش از نیمی‌از فولاد ایران توسط این مجتمع تولید می‌شود و شرکت فولاد خوزستان به‌عنوان دومین شرکت بزرگ فولادسازی کشور است که حداقل 24 درصد از فولاد کشور نیز در این مجتمع تولید می‌شود و طبق سیاست‌های کلان دو شرکت، تولید در این دو مجتمع با حداکثر ظرفیت که در مواردی این ظرفیت فراتر از ظرفیت اسمی و طراحی مجتمع است، صورت می‌پذیرد. از این رو ثبت و تکرار رکوردهای تولید، از اهداف تعالی این دو شرکت است.
در این جهت ریسک مصرف استفاده از کالای استراتژیک کاتالیست که نقش موثری در نرخ تولید محصولات فولادی دارد برای این دو مجتمع به مراتب بالاتر از سایر شرکت‌ها خواهد بود، چرا که معمولا طرح‌های فولادی و سایر شرکت‌های فولادی فعال کشور به اقتضای شرایط، خیلی پایین‌تر از ظرفیت اسمی‌خود، تولید می‌کنند. بنابراین استفاده از کاتالیست داخلی نه‌تنها موجب کاهش تولید نشده که براساس نتایج حاصله در فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان افزایش تولید را به همراه داشته است. به گواه نتایج عملیاتی، در حال حاضر کاتالیست ایرانی در این دو مجتمع در وضعیت کیفی بسیار بالایی قرار دارد به طوری که شرایط گارانتی را فراتر از شرایط قرارداد پاس کرده است.از طرف دیگر باید توجه داشت که تا کالایی به لحاظ کیفیت، زمان تحویل و قیمت، شرایط مساعدتری را نسبت به کالای فعلی نداشته باشد نمی‌تواند از سوی مدیران تصمیم‌گیر جایگزین مناسبی برای آن باشد، که این موضوع به قطع مورد توجه مدیران فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان قرار داشته است و کاتالیست ایرانی علاوه‌بر کیفیت از نظر سایر شرایط از قبیل قیمت و خدمات قبل و بعد از فروش برتری‌های قابل‌توجهی نسبت به کاتالیست خارجی دارد. از این‌رو استفاده از کاتالیست ایرانی برای سایر مدیران فولادی توجیه‌پذیر خواهد بود؛ آن هم در شرایطی که حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی همواره از سوی مقام معظم رهبری سفارش شده است. از نگاهی دیگر، کاتالیست محصولی با دانش فنی بالا به حساب می‌آید به طوری که تمام تولیدکنندگان این محصول در سراسر دنیا به بیش از 10 شرکت نمی‌رسد و این نشان از بسته بودن فضای نشر اطلاعاتی و های‌تک (تکنولوژی پیشرفته) بودن صنعت کاتالیست دارد، به گونه‌ای که پس از 30 سال، اخیرا شرکت دانش‌بنیان ایرانی توانسته است به‌رغم عدم وجود منابع کاربردی، به اطلاعات این جعبه سیاه و به دانش فنی تولید کاتالیستی تماما ایرانی دست پیدا کند. اخذ نتایج عملیاتی موفق نشان از توان بالای متخصصان ایرانی دارد که پیش‌بینی هر پارامتر غیرمترقبه‌ای را در این صنعت ممکن کرده است؛ چرا که در این حوزه کوچک‌ترین نقصی از سوی سازندگان کاتالیست هزینه بسیار بالایی برای شرکت‌های فولادی به همراه خواهد داشت، اما زمانی که اقدامات دو شرکت فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان را رصد می‌کنیم به اعلام رضایت آنها در خصوص مصرف کاتالیست داخل و تجدید سفارش‌های خرید آنها می‌رسیم، که نشان از اعتماد کامل به کیفیت و سایر پارامترهای مربوطه دارد. از این رو آیا دلیل دیگری برای خرید کاتالیست خارجی وجود دارد؟
البته در این بین فولادسازانی نظیر فولاد مبارکه و خوزستان و متعاقبا توسعه آهن و فولاد غدیر، ارفع و توسعه آهن و فولاد گل‌گهر با وارد مدار شدن مدول‌های جدید به‌طور جدی موافقت کردند تا جایی که یک بخش از کاتالیست‌های تولید داخل را مصرف کردهاند و یکی، دو سال است که مورد مراقبت قرار داده‌اند و خوشبختانه گواهینامه‌های قبولی برای تولیدکنندگان کاتالیست داخلی صادر کردهاند. در این مدت و به مرور تولیدکنندگان فولاد متوجه عملکرد مناسب کاتالیست‌های بومی‌سازی شده، شده‌اند به طوری که مبارکه اقدام به پرکردن کامل دو مدول خودکرده است. به‌طور مداول کاتالیست‌ها بین 7-5 سال اگر خوب کار کنند، طول عمر دارند. به نظر می‌رسد با گذشت از این مدت عملکرد واقعی و کیفیت آنها به اثبات خواهد رسید. نکته جالب اینجا است که در مگامدول‌ها این کاتالیست‌های داخلی هنوز مورد آزمایش قرار نگرفته است و اگر چنین اتفاقی صورت پذیرد حتما فولادسازان به یک اعتماد نسبی در زمینه مصرف کاتالیست بومی‌سازی شده با دانش فنی ایرانی خواهند رسید. البته رویدادهایی که تاکنون از این دانش ایرانی به ثبت رسیده است نیز سبب شده که مدیران عالی شرکت‌های مختلف نسبت به مصرف کاتالیست داخلی و جایگزینی آن با نمونه مشابه خارجی حساس‌تر شوند اما در حال حاضر هیچ مدیری حاضر نیست که ریفرمرهای فعلی را تخلیه کند و کاتالیست ایرانی را جایگزین آن سازد. البته این امر منجر به تحمل ضرر برای شرکت‌های فولادی است و اقتصادی هم به نظر نمی‌رسد اما اگر مدول‌ها نیاز به اورهال شدن داشته باشند به‌طور حتم از نمونه ایرانی که موفق بوده بهره خواهند برد. لازمه ایجاد بازار قوی در صنعت کاتالیست تلاش مستمر برای بهبود کیفیت و همچنین توجیه اقتصادی در مصرف آن است. شرکت‌های مصرف‌کننده کاتالیست در صورتی که خرید داخل را به صرفه‌تر بدانند به‌طور حتم با وجود کیفیت مشابه خرید داخلی انجام خواهند داد. در این بین با توجه به توانمندسازی صنعت کاتالیست در داخل کشور، شرکت‌های خارجی زمینه کاهش قیمت را فراهم کردهاند و عرصه رقابت را میان خود و شرکت‌های ایرانی تنگ‌تر کردهاند. اما با این حال فضا برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی بسیار مهیا است. این شرکت‌ها مسیر قابل توسعه و رشدی را در پیش دارند و در سال‌های اخیر نیز شرکت‌های فولادسازی ایرانی محصول داخلی را غالباً به خارجی ترجیح داده‌اند اما شرط بهره‌گیری از کاتالیست‌های ایرانی در میان فولادسازان این است که قیمت تمام شده پایین‌تری را با شرط حفظ منفعت اقتصادی خود، برای عرضه در بازار داشته باشند. در دنیا بحث استفاده نانو مواد در حال توسعه است به طوری که اکنون حدود 500 میلیون خودرو برای بهبود کارآیی سوخت، از سرعت احتراق کاتالیستی استفاده می‌کنند که خود منافع زیست‌محیطی را نیز به همراه دارد.بنابراین کاربرد کاتالیست در صنعت تنها به صنایع فولاد و نفت و گاز پتروشیمی محدود نیست. امید است که در کشور ما نیز در سایر زمینه‌ها به‌ویژه در صنعت خودرو پیشرفت‌هایی حاصل شود.
باید تاکید داشت اگرچه توسعه حجم تولید و ارتقای سطح کیفیت کاتالیست نیاز به فعالیت مستمر و بیشتری دارد، اما پیشرفت در این صنعت تا مراحل کنونی کاری بس بزرگ و فوق العاده تصور می‌شود. چرا که تولید داخل و حمایت مصرف‌کنندگان کاتالیست از این صنعت سبب صرفه‌جویی ارزی و عدم خروج ارز از کشور و توسعه کسب و کار و اشتغال می‌شود.می‌توان بومی‌سازی را حتی با این منظر که در تکمیل تکنولوژی روز دنیاست تقویت کرد و با این دیدگاه محصولاتی که سازگار با تکنولوژی به کار رفته در صنایعی که مصرف‌کنندگان کاتالیست هستند تولید کرد و به کمک این صنعت نوپا شتافت. به طوری که دو شرکت فولاد ساز مبارکه و خوزستان نیز در جرگه حمایت‌کنندگان از این صنعت در داخل کشور بوده و از پیشگامان هستند.به نظر می‌رسد با اثبات کیفیت از سوی تولیدکنندگان کاتالیست در داخل کشور خیل حمایت‌کنندگان رو به فزونی یابد و در آینده‌ای نزدیک به خودکفایی در صنعت نوپای کاتالیست در کشور برسیم.
از این رو با افزایش تعداد و توان تولید قیمت داخلی انواع کاتالیست قابلیت کاهش را نیز پیدا خواهد کرد و از نرخ امروز نیز به صرفه‌تر خواهند بود. در این میان از حیث عمر، کاتالیست‌های داخلی با نمونه هندی قابل رقابت هستند و در زمینه کیفیت نیز با توجه به آخرین نمونه به‌کار رفته در مدول‌های شرکت فولاد مبارکه از کیفیت قابل قبولی برخوردار بوده‌اند. اما طبیعی است که مصرف‌کنندگان داخلی این نگرانی را داشته باشند که با قطع ارتباط با شرکت‌های خارجی و استفاده از محصولات داخلی، کیفیت در تولیدکنندگان داخلی مدیریت نشود و در آینده با وابستگی بیشتر به محصول داخلی، با کاهش کیفیت نیز مواجه شوند. بنابراین لازمه حفظ بازار داخل در صنعت کاتالیست حفظ کیفیت از سوی آنهاست. این عقیده وجود دارد که با توجه به اینکه عمر مدول‌ها 5 سال است به همین دلیل باید کاتالیست‌ها بیش از 5 سال دوام داشته باشند.به این صورت از موضوع هزینه تمام شده مهمتر، کیفیت کاتالیست‌های داخلی تلقی می‌شود.از دیگر نکات حائز اهمیت در استفاده از محصول داخلی با توجه به اینکه تولید داخلی است هزینه حمل و نقل بسیار اندک است و هر زمان که مصرف‌کنندگان نیاز به تامین داشته در مدت زمان کم می‌توانند به محصولات موردنیاز خود دسترسی پیدا کنند.اما اینکه چرا برخی از تولیدکنندگان فولاد از محصول داخلی استفاده نمی‌کنند و در بیشتر مواقع گلایه‌هایی نیز در این زمینه شده این است که واحدهای احیای مستقیم که به تازگی در حال بهره‌برداری هستند یا زمان کمی از راه‌اندازی آنها گذشته است، به‌طور معمول در زمان طراحی و ساخت قراردادهایی را با سازندگان منعقد کردهاند که آنها را ملزم به استفاده از منابع مورد اعتماد همان سازندگان می‌کند. به این معنا که فولادساز باید از شرکت‌هایی خرید انجام دهد که طرف قرارداد یا مورد اعتماد سازندگان شرکت‌های فولادی هستند بنابراین تا پایان موعد قراردادها باید تابع باشند و امکان تغییر در منابع مورد استفاده همانند کاتالیست‌های تولیدشده داخلی را ندارند. صنعت کاتالیست کشور مسیر طولانی را در پیش دارد، اما در همین زمان کوتاه موفق به ثبت موفقیت‌هایی نیز شده که در نهایت در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی نیازمند حمایت هرچه بیشتر مصرف‌کنندگان داخلی است تا به نقطه قوت و اوج خود دست یابد.
صنعت کاتالیست کشور، در آستانه هدررفت سرمایه‌گذاری ملی
امیرهومن کریمی وثیق
مدیرعامل شرکت نفت و گاز سرو
همچنین سازندگان خارجی به هیچ عنوان تمایلی برای انتقال دانش کاتالیست به ایران نداشته‌اند. اما با تلاش دانشمندان ایرانی و حمایت‌های مقام عالی وزارت صنایع وقت، آقای مهندس نعمت‌زاده و همچنین مدیران شرکت‌های فولاد مبارکه اصفهان و شرکت فولاد خوزستان بومی‌سازی این محصولات، مسیر خوبی را تا چندی پیش طی کرده است. در واقع شرکت فولاد مبارکه اصفهان و شرکت فولاد خوزستان با اقدامی که مصداق دقیقی از اقتصاد مقاومتی است، خود را در مسیر تقویت ساختار تامین قطعات و برطرف‌سازی نیاز استراتژیک به کاتالیست قرار دادند. به طوری که تا امروز 14درصد از آهن اسفنجی صنایع فولاد کشور با کاتالیست‌های ایرانی تولید می‌شود. جذابیت بازار کاتالیست ما برای شرکت‌های سازنده خارجی بسیار بالا بوده و به هیچ قیمتی حاضر به از دست دادن سهم بازار خود نیستند، به طوری که بخش اعظمی‌از بازار صادراتی تامین کننده اصلی این محصولات کشور ایران است. از طرفی کیفیت محصولات ایرانی طبق نتایج عملیاتی به دست آمده رقابتی و حتی در برخی پارامترها برتر از کیفیت محصولات خارجی است و به لحاظ قیمت نیز صرفه چشمگیری را برای مصرف‌کنندگان به همراه دارد، که این نشان‌دهنده آن است که کاتالیست ایرانی هم ارزان‌تر و هم با کیفیت‌تر نسبت به نمونه خارجی است و می‌تواند در صورت اقدامات حمایتی مسوولان، طی 5 سال آینده نیاز کشور ایران را از واردات آن برطرف سازد و موجبات فراوانی را شامل اشتغال‌زایی، صرفه‌جویی در خروج ارز، رونق اقتصاد کشور و... فراهم کند. طی دو سال آتی که تکمیل پروژه‌های فولادی کشور با سرعت بیشتری انجام می‌شود نباید از یک قانون مصوب مجلس به سادگی گذشت. قانونی مبنی بر استفاده حداکثری از توان تولید داخل برای خرید تجهیزات و اقلام مورد نیاز طرح‌های ملی یا طرح‌هایی که از منابع مالی دولتی برای تکمیل آنها استفاده شده است.
اما گلایه‌ای که هست؛ برخی از مدیران فولادی و پیمانکاران طرح‌های فولادی، بدون توجه به این موضوع و عدم بهره‌مندی از تجربیات موفق دو شرکت فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان در امر استفاده از کاتالیست ایرانی، عزم راسخی بر خرید از تولیدکنندگان داخلی ندارند، که این امر تبعاتی سنگین برای صنعت کشور با توجه به استراتژیک بودن محصول کاتالیست می‌تواند داشته باشد. هدررفت سرمایه ملی و سرمایه‌گذاری صورت گرفته از طرف بخش خصوصی، محروم ساختن یک صنعت دانش بنیان توانمند، سلب فرصت‌های رشد بخش خصوصی که از پیش طبق یک برنامه‌ریزی دقیق از سوی مدیران وزارت صنایع صورت پذیرفته است را می‌توان از مواردی برشمرد که در پسا اقدام این تصمیمات مدیران، متوجه صنعت کاتالیست خواهد بود. در واقع ضربه اصلی از عدم تقویت تولید داخل به واحدهای مصرف‌کننده محصولات وارد می‌آید، که این موضوع در تعاریف اقتصاد مقاومتی نیز آمده است. اگر بخواهیم جهت‌گیری تصمیمات برخی از مدیران فولادی را که صنعت کاتالیست در نگاه آنها مغضوب شده است از منظر ریسک مصرف کاتالیست ایرانی بررسی کنیم، باید اذعان کرد، همان‌طور که می‌دانیم فولاد مبارکه اصفهان بزرگ‌ترین مجتمع فولادسازی جهان است که به روش احیای مستقیم آهن محصولات خود را تولید می‌کند و بیش از نیمی‌از فولاد ایران توسط این مجتمع تولید می‌شود و شرکت فولاد خوزستان به‌عنوان دومین شرکت بزرگ فولادسازی کشور است که حداقل 24 درصد از فولاد کشور نیز در این مجتمع تولید می‌شود و طبق سیاست‌های کلان دو شرکت، تولید در این دو مجتمع با حداکثر ظرفیت که در مواردی این ظرفیت فراتر از ظرفیت اسمی و طراحی مجتمع است، صورت می‌پذیرد. از این رو ثبت و تکرار رکوردهای تولید، از اهداف تعالی این دو شرکت است.
در این جهت ریسک مصرف استفاده از کالای استراتژیک کاتالیست که نقش موثری در نرخ تولید محصولات فولادی دارد برای این دو مجتمع به مراتب بالاتر از سایر شرکت‌ها خواهد بود، چرا که معمولا طرح‌های فولادی و سایر شرکت‌های فولادی فعال کشور به اقتضای شرایط، خیلی پایین‌تر از ظرفیت اسمی‌خود، تولید می‌کنند. بنابراین استفاده از کاتالیست داخلی نه‌تنها موجب کاهش تولید نشده که براساس نتایج حاصله در فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان افزایش تولید را به همراه داشته است. به گواه نتایج عملیاتی، در حال حاضر کاتالیست ایرانی در این دو مجتمع در وضعیت کیفی بسیار بالایی قرار دارد به طوری که شرایط گارانتی را فراتر از شرایط قرارداد پاس کرده است.از طرف دیگر باید توجه داشت که تا کالایی به لحاظ کیفیت، زمان تحویل و قیمت، شرایط مساعدتری را نسبت به کالای فعلی نداشته باشد نمی‌تواند از سوی مدیران تصمیم‌گیر جایگزین مناسبی برای آن باشد، که این موضوع به قطع مورد توجه مدیران فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان قرار داشته است و کاتالیست ایرانی علاوه‌بر کیفیت از نظر سایر شرایط از قبیل قیمت و خدمات قبل و بعد از فروش برتری‌های قابل‌توجهی نسبت به کاتالیست خارجی دارد. از این‌رو استفاده از کاتالیست ایرانی برای سایر مدیران فولادی توجیه‌پذیر خواهد بود؛ آن هم در شرایطی که حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی همواره از سوی مقام معظم رهبری سفارش شده است. از نگاهی دیگر، کاتالیست محصولی با دانش فنی بالا به حساب می‌آید به طوری که تمام تولیدکنندگان این محصول در سراسر دنیا به بیش از 10 شرکت نمی‌رسد و این نشان از بسته بودن فضای نشر اطلاعاتی و های‌تک (تکنولوژی پیشرفته) بودن صنعت کاتالیست دارد، به گونه‌ای که پس از 30 سال، اخیرا شرکت دانش‌بنیان ایرانی توانسته است به‌رغم عدم وجود منابع کاربردی، به اطلاعات این جعبه سیاه و به دانش فنی تولید کاتالیستی تماما ایرانی دست پیدا کند. اخذ نتایج عملیاتی موفق نشان از توان بالای متخصصان ایرانی دارد که پیش‌بینی هر پارامتر غیرمترقبه‌ای را در این صنعت ممکن کرده است؛ چرا که در این حوزه کوچک‌ترین نقصی از سوی سازندگان کاتالیست هزینه بسیار بالایی برای شرکت‌های فولادی به همراه خواهد داشت، اما زمانی که اقدامات دو شرکت فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان را رصد می‌کنیم به اعلام رضایت آنها در خصوص مصرف کاتالیست داخل و تجدید سفارش‌های خرید آنها می‌رسیم، که نشان از اعتماد کامل به کیفیت و سایر پارامترهای مربوطه دارد. از این رو آیا دلیل دیگری برای خرید کاتالیست خارجی وجود دارد؟
شرط اول اثبات کیفیت
محمود مصری‌نژاد
مدیر امور مجتمع گندله‌سازی اردکان
عملکرد مناسب کاتالیست‌های بومی‌سازی شده
اسدالله فرشاد
مدیرعامل فولاد غدیر ایرانیان
البته در این بین فولادسازانی نظیر فولاد مبارکه و خوزستان و متعاقبا توسعه آهن و فولاد غدیر، ارفع و توسعه آهن و فولاد گل‌گهر با وارد مدار شدن مدول‌های جدید به‌طور جدی موافقت کردند تا جایی که یک بخش از کاتالیست‌های تولید داخل را مصرف کردهاند و یکی، دو سال است که مورد مراقبت قرار داده‌اند و خوشبختانه گواهینامه‌های قبولی برای تولیدکنندگان کاتالیست داخلی صادر کردهاند. در این مدت و به مرور تولیدکنندگان فولاد متوجه عملکرد مناسب کاتالیست‌های بومی‌سازی شده، شده‌اند به طوری که مبارکه اقدام به پرکردن کامل دو مدول خودکرده است. به‌طور مداول کاتالیست‌ها بین 7-5 سال اگر خوب کار کنند، طول عمر دارند. به نظر می‌رسد با گذشت از این مدت عملکرد واقعی و کیفیت آنها به اثبات خواهد رسید. نکته جالب اینجا است که در مگامدول‌ها این کاتالیست‌های داخلی هنوز مورد آزمایش قرار نگرفته است و اگر چنین اتفاقی صورت پذیرد حتما فولادسازان به یک اعتماد نسبی در زمینه مصرف کاتالیست بومی‌سازی شده با دانش فنی ایرانی خواهند رسید. البته رویدادهایی که تاکنون از این دانش ایرانی به ثبت رسیده است نیز سبب شده که مدیران عالی شرکت‌های مختلف نسبت به مصرف کاتالیست داخلی و جایگزینی آن با نمونه مشابه خارجی حساس‌تر شوند اما در حال حاضر هیچ مدیری حاضر نیست که ریفرمرهای فعلی را تخلیه کند و کاتالیست ایرانی را جایگزین آن سازد. البته این امر منجر به تحمل ضرر برای شرکت‌های فولادی است و اقتصادی هم به نظر نمی‌رسد اما اگر مدول‌ها نیاز به اورهال شدن داشته باشند به‌طور حتم از نمونه ایرانی که موفق بوده بهره خواهند برد. لازمه ایجاد بازار قوی در صنعت کاتالیست تلاش مستمر برای بهبود کیفیت و همچنین توجیه اقتصادی در مصرف آن است. شرکت‌های مصرف‌کننده کاتالیست در صورتی که خرید داخل را به صرفه‌تر بدانند به‌طور حتم با وجود کیفیت مشابه خرید داخلی انجام خواهند داد. در این بین با توجه به توانمندسازی صنعت کاتالیست در داخل کشور، شرکت‌های خارجی زمینه کاهش قیمت را فراهم کردهاند و عرصه رقابت را میان خود و شرکت‌های ایرانی تنگ‌تر کردهاند. اما با این حال فضا برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی بسیار مهیا است. این شرکت‌ها مسیر قابل توسعه و رشدی را در پیش دارند و در سال‌های اخیر نیز شرکت‌های فولادسازی ایرانی محصول داخلی را غالباً به خارجی ترجیح داده‌اند اما شرط بهره‌گیری از کاتالیست‌های ایرانی در میان فولادسازان این است که قیمت تمام شده پایین‌تری را با شرط حفظ منفعت اقتصادی خود، برای عرضه در بازار داشته باشند. در دنیا بحث استفاده نانو مواد در حال توسعه است به طوری که اکنون حدود 500 میلیون خودرو برای بهبود کارآیی سوخت، از سرعت احتراق کاتالیستی استفاده می‌کنند که خود منافع زیست‌محیطی را نیز به همراه دارد.بنابراین کاربرد کاتالیست در صنعت تنها به صنایع فولاد و نفت و گاز پتروشیمی محدود نیست. امید است که در کشور ما نیز در سایر زمینه‌ها به‌ویژه در صنعت خودرو پیشرفت‌هایی حاصل شود.
تولید داخل به صرفه‌تر است
احمد حزبایی‌زاده
معاونت بهره‌برداری شرکت فولاد کاوه جنوب کیش
باید تاکید داشت اگرچه توسعه حجم تولید و ارتقای سطح کیفیت کاتالیست نیاز به فعالیت مستمر و بیشتری دارد، اما پیشرفت در این صنعت تا مراحل کنونی کاری بس بزرگ و فوق العاده تصور می‌شود. چرا که تولید داخل و حمایت مصرف‌کنندگان کاتالیست از این صنعت سبب صرفه‌جویی ارزی و عدم خروج ارز از کشور و توسعه کسب و کار و اشتغال می‌شود.می‌توان بومی‌سازی را حتی با این منظر که در تکمیل تکنولوژی روز دنیاست تقویت کرد و با این دیدگاه محصولاتی که سازگار با تکنولوژی به کار رفته در صنایعی که مصرف‌کنندگان کاتالیست هستند تولید کرد و به کمک این صنعت نوپا شتافت. به طوری که دو شرکت فولاد ساز مبارکه و خوزستان نیز در جرگه حمایت‌کنندگان از این صنعت در داخل کشور بوده و از پیشگامان هستند.به نظر می‌رسد با اثبات کیفیت از سوی تولیدکنندگان کاتالیست در داخل کشور خیل حمایت‌کنندگان رو به فزونی یابد و در آینده‌ای نزدیک به خودکفایی در صنعت نوپای کاتالیست در کشور برسیم.
حفظ کیفیت مهمتر از بهای تمام شده
احمد ارباب زاده
معاونت بهره‌برداری شرکت فولاد مبارکه
از این رو با افزایش تعداد و توان تولید قیمت داخلی انواع کاتالیست قابلیت کاهش را نیز پیدا خواهد کرد و از نرخ امروز نیز به صرفه‌تر خواهند بود. در این میان از حیث عمر، کاتالیست‌های داخلی با نمونه هندی قابل رقابت هستند و در زمینه کیفیت نیز با توجه به آخرین نمونه به‌کار رفته در مدول‌های شرکت فولاد مبارکه از کیفیت قابل قبولی برخوردار بوده‌اند. اما طبیعی است که مصرف‌کنندگان داخلی این نگرانی را داشته باشند که با قطع ارتباط با شرکت‌های خارجی و استفاده از محصولات داخلی، کیفیت در تولیدکنندگان داخلی مدیریت نشود و در آینده با وابستگی بیشتر به محصول داخلی، با کاهش کیفیت نیز مواجه شوند. بنابراین لازمه حفظ بازار داخل در صنعت کاتالیست حفظ کیفیت از سوی آنهاست. این عقیده وجود دارد که با توجه به اینکه عمر مدول‌ها 5 سال است به همین دلیل باید کاتالیست‌ها بیش از 5 سال دوام داشته باشند.به این صورت از موضوع هزینه تمام شده مهمتر، کیفیت کاتالیست‌های داخلی تلقی می‌شود.از دیگر نکات حائز اهمیت در استفاده از محصول داخلی با توجه به اینکه تولید داخلی است هزینه حمل و نقل بسیار اندک است و هر زمان که مصرف‌کنندگان نیاز به تامین داشته در مدت زمان کم می‌توانند به محصولات موردنیاز خود دسترسی پیدا کنند.اما اینکه چرا برخی از تولیدکنندگان فولاد از محصول داخلی استفاده نمی‌کنند و در بیشتر مواقع گلایه‌هایی نیز در این زمینه شده این است که واحدهای احیای مستقیم که به تازگی در حال بهره‌برداری هستند یا زمان کمی از راه‌اندازی آنها گذشته است، به‌طور معمول در زمان طراحی و ساخت قراردادهایی را با سازندگان منعقد کردهاند که آنها را ملزم به استفاده از منابع مورد اعتماد همان سازندگان می‌کند. به این معنا که فولادساز باید از شرکت‌هایی خرید انجام دهد که طرف قرارداد یا مورد اعتماد سازندگان شرکت‌های فولادی هستند بنابراین تا پایان موعد قراردادها باید تابع باشند و امکان تغییر در منابع مورد استفاده همانند کاتالیست‌های تولیدشده داخلی را ندارند. صنعت کاتالیست کشور مسیر طولانی را در پیش دارد، اما در همین زمان کوتاه موفق به ثبت موفقیت‌هایی نیز شده که در نهایت در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی نیازمند حمایت هرچه بیشتر مصرف‌کنندگان داخلی است تا به نقطه قوت و اوج خود دست یابد.
ارسال نظر