شوک ورود بانک‌های خارجی به ایران

لیلا اکبرپور
نخستین همایش تاثیر ورود بانک‌های خارجی به ایران با حضور کارشناسان اقتصادی و اساتید دانشگاهی برگزار شد.

مدیران‌عامل بانک ملت، موسسه مالی و اعتباری سینا و مشاور مدیرعامل بانک تجارت سخنرانان این سمینار یک‌روزه بودند.
آقازاده عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران و مشاور مدیرعامل بانک تجارت روند تحولات در عرصه بانکداری ایران را سه مرحله اعلام کرد و گفت: چنانچه ملی شدن نظام بانکی پس از پیروزی انقلاب و ورود بانک‌های خصوصی در دهه 80 را دو مرحله تحولات بانکی در کشور بدانیم ورود بانک‌های خارجی به ایران سومین مرحله تغییرات خواهد بود.
اما عبدالناصر همتی، مدیرعامل موسسه مالی و اعتباری سینا ورود بانک‌های خارجی به کشور را استراتژی مهم خارجی‌ها برای ورود به بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه دانست و به صراحت گفت که اعتقادی به باز کردن در روی بانک‌های خارجی ندارد؛ چراکه در ایران هیچ گونه کار تئوریک، مطالعاتی و ارزیابی تجربیات سایر کشورها از ورود بانک‌های خارجی به خاکشان صورت نگرفته است.
دکتر علی دیواندری مدیرعامل بانک ملت نیز ماحصل ورود بانک‌های خارجی به ایران را کاهش درآمدهای ارزی و جدایی برخی از مشتریان دانه‌درشت از بانک‌های داخلی عنوان و خاطرنشان ساخت: بانک‌های خارجی علاقه‌ای به جذب سپرده‌گذاران خرد نداشته و به دنبال مشارکت در پروژه‌های بزرگ ایران هستند.
موج حضور بانک‌های خارجی در کشورهای در حال توسعه
دکتر عبدالناصر همتی فعالیت بانک‌های خارجی و سرمایه‌گذاری آنان در کشورهای در حال توسعه را حاصل تصمیم کشورهای توسعه‌یافته برای ورود به بازارهای نوظهور دانست و یادآور شد: بحث فشار آمریکا به روسیه برای باز کردن درها به روی بانک‌های خارجی، تعهدات چین به WTO برای اجرای این موضوع و وعده هند برای گسترش ورود بانک‌های خارجی به خاک این کشور تا سال 2009 همگی حکایت از استراتژی مهمی در کشورهای بزرگی مانند روسیه، چین و هند است.
او ورود بانک‌های خارجی به ایران را موجب طرح برخی سوالات سیاسی عنوان کرد و گفت: ورود سرمایه‌های جدید به کشور، فشار رقابتی به بانک‌های محلی، ارائه محصولات جدید مالی و بهبود مدیریت بانکی مبتنی‌بر آخرین تکنولوژی روز دنیا از دیگر دستاوردها خواهد بود که در عین دارا بودن منافع، مضراتی در پی دارد.
مدیرعامل موسسه مالی و اعتباری سینا روند رشد دارایی‌های بانک‌های خارجی در برخی از کشورها را طی سال‌های 1990 تا 2002میلادی صعودی اعلام کرد و یادآور شد: سهم دارایی بانک‌های خارجی در جمهوری چک از 10درصد در سال 1990 به 92درصد در سال 2002 رسید.
به گفته او، این سهم در لهستان از ۳ به ۷۰، در آرژانتین از ۱۰ به ۴۸، مکزیک از ۲ به ۷۵، فیلیپین از ۱۰ به ۱۸، اندونزی از ۵ به ۱۵، ونزوئلا از یک به ۳۵، هند از ۶ به ۱۰، کره‌جنوبی از ۴ به ۸ و روسیه از ۵ به ۸درصد افزایش یافته و سهم دارایی بانک‌های خارجی در چین اکنون به ۳درصد رسیده است.
همتی ورود دارایی بانک‌های خارجی در آمریکای لاتین را به طور متوسط 47درصد و در آسیا 12درصد اعلام کرد و گفت: این آمار تنها مربوط به سرمایه‌گذاری بانک‌ها است و موسسات و صندوق‌ها در آن لحاظ نشده است.
عبدالناصر همتی، سرعت ورود بانک‌های خارجی به این کشورها را شوک بانکی عنوان کرد و گفت: کمبود سرمایه‌های بانکی موجب شد تا کشورها از ورود خارجی‌ها در عرصه بانکداری استقبال کنند تا به موازات رشد تعهدات، حجم سرمایه‌ها نیز افزایش یابد.
او توصیه IMF (صندوق‌ بین‌المللی پول) درخصوص ورود بانک‌های خارجی به خاک کشورهای در حال توسعه را یک دلیل عمده دیگر سرعت ورود بانک‌های خارجی به این کشورها دانست و افزود: این توصیه در واقع شرط اتحادیه اروپا برای جذب سرمایه و اصلاح ساختارها بود.
مدیرعامل موسسه مالی و اعتباری سینا درخصوص آثار ورود بانک‌های خارجی به ایران نیز یادآور شد، قبل از بازکردن در روی بانک‌های خارجی باید به چهار سوال اساسی پاسخ داده شود.
همتی سوالات را این‌گونه مطرح کرد:
۱ - آیا ورود بانک‌های خارجی بر عملکرد بانک‌های داخلی تاثیر خواهد داشت؟
2 -ورود بانک‌های خارجی چه تاثیری بر روند وام‌دهی کشور دارد؟
۳ -ورود بانک‌های خارجی چه تاثیری بر ثبات مالی کشور خواهد داشت؟
4 -بانک‌های خارجی چه تاثیری در تامین سرمایه خواهند داشت؟
به گفته وی، برخی بانک‌ها با فعالیت در سایر کشورها می‌خواهند شوک کشور خود را به آنان منتقل کنند و اینجا است که کشور میزبان باید بتواند با سیاست‌های این بانک‌ها آشنا و هماهنگ باشد.
همتی گفت: ورود بانک‌های خارجی به کشورمان مشکل ساختاری نظام بانکی را حل نمی‌کند و وظیفه اصلاح این ساختار مالی بر عهده خودمان خواهد بود.
او تنوع ترکیب سهامداران و دوری از انحصار، تدوین مقررات شفاف توسط بانک مرکزی و همسو با مقررات پیشرفته در دنیا را از برنامه‌های در اولویت کشور دانست و ادامه داد: به ورود بانک‌های خارجی به سادگی نگاه نشود، بلکه باید سعی کرد با مطالعه و به کارگیری ارتباطات بین‌المللی از حضور بانک‌های خارجی بهترین بهره را ببریم.
بانک‌های خارجی به دنبال مشتریان دانه درشت
دیواندری مدیرعامل بانک ملت نیز با اشاره به فرصت‌های ایجاد شده پس از ورود بانک‌های خارجی به ایران گفت: حضور بانک‌های خارجی کاهش درآمدهای ارزی و جدا شدن برخی از مشتریان بزرگ را برای بانک‌های داخلی به ارمغان می‌آورد.دیواندری افزود: در حال حاضر نظام بانکی نیازمند سرمایه مناسب است و اگر حضور بانک‌های خارجی در کشور به منزله ورود سرمایه باشد، در راستای اهداف کشور خواهد بود.
او ادامه داد: اگر بانک‌های خارجی بخواهند با انگیزه بانکداری خرد یا استفاده از سرمایه سپرده‌گذاران وارد کشور شوند، فرصت زیادی نخواهند داشت؛ به اضافه آن که تعداد بانک‌هایی که بخواهند وارد جذب سپرده‌گذاران خرد شوند، زیاد نخواهد بود.
او گفت: بانک‌های خارجی تمایل دارند با شعب محدود در ایران حاضر شوند و انگیزه آنها از حضور مشارکت در طرح و پروژه‌های بزرگ کشور است.
وی به شعب بانک‌های ایران در کشورهای دیگر اشاره کرد و افزود: نحوه تاسیس بانک‌های خارجی به این صورت است که ابتدا در کشور مبدا یک دفتر نمایندگی ایجاد کرده و پس از مراحل قانونی تبدیل به شعبه شده و فعالیت خود را آغاز می‌کنند.دیواندری به آمار سال 2006 استناد کرد و ادامه داد: بیش از 50درصد دارایی کشورهایی چون آرژانتین، شیلی، چک، مجارستان و لهستان در اختیار بانک‌های خارجی است؛ در حالی که در کشورهای توسعه یافته این رقم حدود 32درصد است.او از نظام بانکی به عنوان دروازه ورود سرمایه‌ خارجی یاد کرد و گفت: اکثر کشورهای دنیا برای ورود سرمایه خارجی به داخل از طریق سیستم بانکی مسیر را هموار کردند.
دیواندری مهم‌ترین عوامل موثر بر جذب بانک‌های خارجی را عدم‌محدودیت در مقررات کشور میزبان خواند و فرصت‌ها در کشور میزبان، تعقیب مشتریان و عوامل خاص مبتنی‌بر مکان را از دیگر عوامل دانست.
او ادامه داد: در ایران بازده دارایی بانک‌های تجاری دولتی، حدود یک درصد، برای بانک‌های تخصصی حدود 4درصد و بانک‌های خصوصی 3درصد است.او بهره‌مندی از هزینه پایین تولید و خدمات عمومی و استفاده از حمایت‌های قانون سرمایه‌گذاری خارجی را از مهم‌ترین فرصت‌های ایجادشده پس از ورود بانک‌های خارجی به ایران دانست و بهره‌مندی از زیرساخت‌های توسعه‌ای کشور و مشوق‌های مالی و بازده‌های مناسب عملیات بانکی در ایران را از دیگر فرصت‌های ایجادشده خواند.او گفت: تهدیدهای ایجادشده پس از ورود بانک‌های خارجی به ایران، کاهش درآمدهای ارزی بانک‌ها، جدایی برخی مشتریان بزرگ، شدت گرفتن رقابت در سیستم و تغییر قواعد بازی فعلی بانک‌ها است که از آن می‌توان به عنوان مهم‌ترین چالش‌های ورود بانک‌های خارجی به کشور نام برد.