اصغر نادری *

دوم دسامبر سال ۲۰۰۱ میلادی به ناگاه خبری محافل اقتصادی - مالی جهان را درنوردید. «شرکت انرون (Enron) با شصت و پنج و نیم میلیارد دلار دارایی ورشکسته شد!!!». در تفسیر دلایل ورشکستگی شرکت گزاره‌های گوناگونی طرح شد، از جمله: سفته بازی، صورت‌سازی‌های مالی، اشتباهات حسابداری و ... و در پی آن روندهای معکوس شاخص‌های بورسی و عملکرد اقتصادی در اقتصاد آمریکا نمایان گشت.

به پیروی از این الگوی خارجی شایعاتی در کشور مبنی بر ورشکستگی بانک‌های ملت و ملی فراگیر شد. در حالی‌که فصل سوم قانون پولی و بانکداری کشور به مقوله انحلال و ورشکستگی بانک‌ها پرداخته است که بر اساس ماده ۳۹ این قانون در موارد پنجگانه ذیل می‌توان حکم به انحلال یا ورشکستگی بانک داد.

الف- در صورتی که مقامات صلاحیتدار بانک تقاضا نمایند. ب- در صورتی که بانک در مدت یکسال از تاریخ ابلاغ اجازه تاسیس، عملیات خود را شروع نکند. ج- در صورتی که بانکی بدون عذر موجه، فعالیت خود را برای مدتی متجاوز از یک هفته قطع کند. د- در صورتی که بانک برخلاف این قانون و آیین‌نامه‌های متکی بر آن و دستورات بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ ایران که به موجب این قانون یا آیین‌نامه‌های متکی بر آن صادر می‌شود یا برخلاف اساسنامه مصوب خود عمل نماید. ه- در صورتی که قدرت پرداخت بانکی به خطر افتد یا سلب شود.

همان‌طوری‌که ملاحظه می‌گردد در قانون پولی و بانکداری ایران به خطر افتادن قدرت پرداخت به عنوان مهم‌ترین شاخص ورشکستگی بانک‌ها قلمداد شده است. از سوی دیگر مبانی علم اقتصاد نیز بر دارایی‌های شرکت و کیفیت آنها به عنوان یکی از مهم‌ترین معیار‌های ورشکستگی تاکید دارد. از این‌رو در این نوشتار تلاش شده تا با ارائه برخی شواهد به دلایل عدم تعبیر این خواب بپردازیم. در بهمن ماه سال گذشته و در راستای اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، بانک ملت به عنوان اولین بانک دولتی وارد بازار سرمایه گردید. این ورود مستلزم مقدمات و الزامات قانونی سازمان بورس اوراق بهادار، سازمان خصوصی‌سازی و سازمان حسابرسی بود که بانک ملت موفق گردید به عنوان اولین بانک دولتی به انجام رساند. در کنار این اقدامات و به موجب الزامات ورود به بازار شیشه‌ای طراحی چارچوبی جهت ایجاد شفافیت و جلب اطمینان خاطر ذی‌نفعان جدید (سهامداران) در بانک ضروری می‌نمود. لذا قبل از واگذاری این بانک نسبت به طراحی و استقرار نظام حاکمیت شرکتی و به طور خاص کمیته‌های حسابرسی و مدیریت ریسک را با حضور دو عضو برجسته و مستقل دانشگاهی در هر یک از کمیته‌ها، در دستور کار قرار داد که به عنوان بخشی از نمودار سازمانی آن در سایت بانک موجود است. امروز افزایش ارزش بازار بانک ملت از حدود ۱۴۱۴ میلیون دلار در اوایل سال‌جاری به ۱۵۹۰ میلیون دلار در پایان دی ماه سال جاری (رشدی بیش از ۱۲ درصد) از موفقیت عرضه و عملکرد بانک در طی دوره پس از واگذاری حکایت دارد.

از سوی دیگر به عنوان شاهد دوم می‌توان به میزان دارایی‌های بانک ملت در پایان سه ماه سوم سال جاری بیش از ۴۷ میلیارد دلار است (بیشتر از مجموع دارایی‌های بانک‌های از آغاز خصوصی حاضر در بورس اوراق بهادار) در مقابل کمتر از ۲۴ میلیارد دلار تسهیلات یعنی نسبت دارایی به تسهیلات بیش از ۵۱ درصد ) علاوه براین اگر میزان ارزیابی مجدد دارایی‌های بانک را به این رقم اضافه نماییم، نسبت حاضر به بیش از ۵۵ درصد افزایش خواهد یافت. شاهد سوم را می‌توان در قالب سهم منابع و مصارف بانک از سیستم بانکی ارائه نمود؛ در آذر ماه سال‌جاری بانک ملت با بیش از ۳۲ میلیارد دلار منابع و ۲۴ میلیارد دلار مصارف، حدود ۱۴.۵ درصد از منابع سیستم بانکی را در مقابل حدود ۱۲ درصد از مصارف سیستم در اختیار دارد. همان‌طوری‌که ملاحظه می‌گردد جایگاه بانک در سطح سیستم بانکی به‌طور انکارناپذیری قوام یافته است. شاهد چهارم نیز از منظر سود هر سهم بانک و رقابت خریداران برای خرید سهام بلوکی ارائه شده است. بر اساس آخرین اطلاعات و صورت‌های مالی منتشره بانک در سازمان بورس، از زمان ارائه اولین صورت‌های مالی بانک به سازمان بورس سود هر سهم حداقل دو رفتار مشخص داشته است: الف- روند افزایشی مطابق نمودار ذیل ب- تعدیل مثبت سالانه به‌طوری‌که در اولین مجمع بانک EPS پیش‌بینی شده معادل ۱۸۵ ریال برای سال ۱۳۸۷ با تعدیل مثبت ۲۰ درصدی به ۲۲۳ ریال رسید، از سوی دیگر در صورت‌های مالی ارائه شده در پایان آذرماه سال‌جاری نیز شاهد تعدیل مثبت در EPS بانک هستیم که با نگاهی دقیق‌تر به صورت‌های مالی بانک به نظر می‌رسد برای پایان سال مالی ۱۳۸۸ نیز می‌توان به مانند سال گذشته تعدیل مثبت قابل ملاحظه‌ای در EPS را به انتظار نشست و به‌رغم همه شایعات خارجی و داخلی طرفداران انرونیسم، شاید از همین منظر می‌توان رقابت فشرده چهار روزه برای خرید بلوک سهام بانک را تعبیر نمود. بنابراین اگر بخواهیم با توجه به معیارهای قابل قبول جهانی وضعیت بانک‌ ملت را بسنجیم، باید گفت بانک ملت از منظر ۱- روندی ۲- ساختاری و نهادی ۳- ترکیب دارایی‌ها ۴- منابع و مصارف در شرایط بی‌بدیلی قرار دارد که احتمال تعبیر خواب انرون، قرین به صفر است.

*کارشناس اقتصادی