غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۱ اکتبر الی ۱۵ اکتبر ۲۰۱۰) از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در ابتدا در پی انتشار آمار مربوط به افزایش پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) درباره میزان تقاضای نفت در سال 2010، انتشار آمار مربوط به افزایش 35 درصدی واردات نفت خام چین در ماه سپتامبر 2010، امیدواری‌ها درباره ارائه راهکارهایی جدید و اتخاذ راهبردهای جدی‌تر از سوی بانک مرکزی آمریکا برای کمک به بازسازی اقتصاد این کشور، ادامه اعتصاب در پایانه نفتی فو-لاورا در جنوب فرانسه، افزایش ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی، کاهش ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 400 هزار بشکه در هفته منتهی به 8 اکتبر 2010، از حدود 21/82 دلار در هر بشکه در تاریخ 11 اکتبر2010 تا بیش از 01/83 دلار در هر بشکه در تاریخ 13 اکتبر افزایش یافت؛ ولی مجددا به دلیل انتشار آمار ضعیف اقتصادی در آمریکا و کاهش شاخص احساس مصرف‌کننده در این کشور، افزایش تعداد متقاضیان کار در آمریکا، کاهش تقاضای نفت در آمریکا، کاهش ارزش سهام در بازارهای جهانی، تقویت ارزش دلار در مقابل یورو و همچنین آغاز فعالیت مجدد خط لوله 6-ای شرکت کانادایی انبریج با ظرفیت انتقال 670 هزار بشکه در روز پس از برطرف نمودن ایرادات فنی، قیمت نفت خام WTI تا سطح 25/81 دلار در هر بشکه در تاریخ 15 اکتبر کاهش یافت.
آژانس بین‌المللی انرژی با اینکه پیش‌بینی خود را از میزان تقاضای نفت در سال ۲۰۱۱ میلادی کاهش داده است، اما پیش‌بینی این سازمان از تقاضای نفت خام در ماه‌های باقی مانده سال ۲۰۱۰ با افزایش روبه‌رو بوده است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز همچون آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌بینی خود درباره تقاضای نفت خام در سال ۲۰۱۰ را افزایش و پیش‌بینی تقاضای سال ۲۰۱۱ را کاهش داده است. یکصد و پنجاه و هفتمین نشست سازمان اوپک نیز در تاریخ ۱۴ اکتبر ۲۰۱۰ در وین برگزار گردید و اعضای اوپک قیمت ۸۰-۷۰ دلار در هر بشکه را برای نفت خام مطلوب ارزیابی نموده و سقف تولید این سازمان بدون تغییر تثبیت شد. همچنین به گزارش شانا، پس از ۳۶ سال اعضای اوپک با اجماع، مسعود میرکاظمی وزیر نفت ایران را به ریاست اوپک برای سال ۲۰۱۱ انتخاب کردند.
معامله گران نفتی معمولا برای تشخیص میزان حساسیت مصرف‌کنندگان، بازارهای سهام را مورد توجه قرار می دهند. در واقع شاخص بازار سهام نشانه از میزان اعتماد مصرف‌کنندگان بوده و توجه سرمایه‌گذاران نفتی به این مساله سبب شده است تا بازار نفت خام و سهام معمولا هم جهت باشند.
در حال حاضر شرایط کونتانگو در بازارهای جهانی نفت خام در حال گسترش می باشد و بالا بودن سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا به میزان ۷/۲۲ میلیون بشکه نسبت به مدت مشابه سال قبل در تاریخ ۹ اکتبر ۲۰۰۹، موید چنین روند منطقی است. همچنین بالا بودن موجودی کوشینگ اوکلاهما منجر به حق مرغوبیت نفت خام برنت نسبت به WTI و نیز تشدید وضعیت کونتانگو نفت خام WTI شده است. شرایط کونتانگو به شرایطی اطلاق می شود که نفت خام در قراردادهای ماه‌های دورتر نسبت به قراردادهای ماه‌های نزدیک‌تر در سطوح بالاتری معامله شود.
شاخص بازارهای سهام آمریکا، در واکنش به امیدواری‌ها درباره ارائه راهکارهای جدید و اتخاذ راهبردهای جدی‌تر از سوی بانک مرکزی آمریکا برای کمک به بازسازی اقتصاد این کشور و همچنین اطلاعات مربوط به شاخص احساس مصرف‌کننده و نیز وضعیت بیکاری در این کشور، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.
کاهش ارزش دلار از تصمیمات اخیر فدرال رزرو ناشی شده است. سیاست‌گذاران بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده‌اند که آماده ارائه کمک‌های بیشتر برای بهبود اوضاع اقتصادی این کشور هستند، لذا در صورت تزریق پول به اقتصاد آمریکا برای جلوگیری از بازگشت به رکود، ارزش دلار باز هم افت خواهد کرد. به عقیده تحلیل‌گران، تصمیمات فدرال رزرو در ماه سپتامبر ۲۰۱۰ برای بهبود بخشیدن به سرعت رشد اقتصادی ایالات متحده منجر به کاهش ارزش دلار و افزایش قیمت نفت خام شد؛ اما این میزان کاهش محرکی کافی برای هدف مورد نظر نبود، چراکه بر اساس گزارش‌های اقتصادی منتشر شده اخیر، این افت ارزش دلار نتوانسته است مردم را متقاعد به خرید بیشتر نفت خام و تغییر جهت عوامل بنیادین کند. بنابراین اقتصاد آمریکا همچنان با رکود درگیر بوده و آمار اشتغال طی ماه سپتامبر و اکتبر نیز دلیلی بر این مدعا است. بیکاری در ماه سپتامبر افزایش یافته و ایجاد شغل در ماه اکتبر چندان چشمگیر نبوده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره 11 اکتبر الی 14 اکتبر 2010، ابتدا ازحدود 44/80 دلار در هر بشکه تا کمتر از 64/79 دلار در هر بشکه در تاریخ 12 اکتبر کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح 95/80 دلار در هر بشکه در تاریخ 14 اکتبر افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 14 اکتبر 2010 با 4 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 80 دلار و 48 سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 8 اکتبر 2010 معادل 80 دلار و 52 سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه اکتبر ( تا 14 اکتبر 2010)، با 5 دلار و 77 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه سپتامبر 2010 به هر بشکه 80 دلار و 40 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه سپتامبر 2010 معادل 74 دلار و 63 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 12 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۴۳ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۵ اکتبر ۲۰۱۰)، در روز ۱۲ اکتبر ۲۰۱۰ به بشکه‌ای ۷۹ دلار و ۵۸ سنت رسیده است.
براساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه (12 اکتبر 2010 ) 80 دلار و 47 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 79 دلار و 6 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 81 دلار و 30 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 81 دلار و 10 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 79 دلار و 57 سنت، شمال غربی اروپا 81 دلار و 54 سنت و در بازار مدیترانه 80 دلار و 85 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 80 دلار و 50 سنت، شمال غربی اروپا 80 دلار و 74 سنت و در بازار مدیترانه 79 دلار و 70 سنت به فروش رسیده است. طی دوره 5 اکتبر الی 12 اکتبر 2010، بیشترین کاهش در قیمت نفت خام سبک و سنگین ایران در بازارهای شمال غربی اروپا و مدیترانه با 70 سنت کاهش در هر بشکه به‌وقوع پیوسته است. بر این اساس، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین ایران به مقصدهای مختلف، به ترتیب به میزان 45 و 43 سنت در هر بشکه طی دوره مذکور کاهش یافته است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن (ICE) نیز برای تحویل در ماه نوامبر ۲۰۱۰، ابتدا به میزان ۹۲ سنت افزایش یافته و از حدود ۷۲/۸۳ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۱ اکتبر ۲۰۱۰ تا بیش از ۶۴/۸۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۳ اکتبر رسید، ولی مجددا تا سطح ۴۵/۸۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ اکتبر کاهش یافت. سطح بالای ذخیره‌سازی نفت خام در آمریکا موجب گردیده است تا قیمت نفت خام برنت حق مرغوبیت ۲/۱ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI داشته باشد.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 8 اکتبر 2010 معادل 5/360 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (1 اکتبر 2010) به میزان 400 هزار بشکه کاهش یافته است و معادل 7/22 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 9 اکتبر 2009 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نسبت به هفته قبل به میزان 5/0 روز افزایش یافته و در سطح 25 روز قرار گرفته است که معادل 7/1 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 231 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 920/13 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 177 هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۱ اکتبر ۲۰۱۰ الی ۸ اکتبر ۲۰۱۰ به میزان ۱۴ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۵۲۸/۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۱۵۱ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۹ اکبر ۲۰۰۹ می باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۹۲۶/۸ میلیون بشکه در روز به ۱۲۸/۸ میلیون بشکه در روز (معادل ۷۹۸ هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان ۶۰۳ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می باشد.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI تحت حمایت از طرف اکثر میانگین‌ها قرار داشت و از طرف دیگر روند افزایشی قبلی با مانع روبه‌رو شده بود، بنابراین قیمت در دامنه محدود حمایت و مقاومت ۲/۸۱ و ۴/۸۴ دلار نوسان داشت. در روز جمعه حمایت ۲/۸۱ دلار شکسته شد، ولی در نهایت قیمت بالاتر از آن بسته شد. بنابراین هنوز حمایت ۲/۸۱ دلار مانعی بر سر راه کاهش قیمت می‌باشد. در شرایط فعلی قیمت در سقف کانال نوسانی ماه‌های اخیر قرار دارد . در هفته گذشته با اینکه قیمت روند نزولی را طی کرد، ولی هنوز بالاتر از سطوح حمایتی قرار دارد و قیمت منتظر اخبار جدید در هفته جاری است تا روند آتی را مشخص نماید. آمار منتشر شده اقتصادی در مورد آمریکا امیدوارکننده نبود. از آمارهای مهم منفی منتشر شده شامل شاخص احساس مصرف‌کننده رویترز- میشیگان و متقاضیان کار بود که فشار کاهشی بر قیمت نفت وارد آوردند. از طرف دیگر ارزش دلار که در چند هفته گذشته رو به کاهش نهاده بود در نهایت با حمایت روبه‌رو شد و فشار افزایشی آن بر قیمت نفت نیز متوقف شد. ذخیره‌سازی‌های نفت خام که نسبت به سال‌های گذشته بسیار فراتر می‌باشد در هفته گذشته با اندکی کاهش مواجه شد که میزان آن قابل توجه نیست، ولی کاهش‌های مداوم ذخیره‌سازی بنزین موجب شده است که سطح آن به سال‌های گذشته نزدیک شود؛ در مجموع وضعیت ذخیره‌سازی‌ها مطلوب می‌باشد که از این ناحیه فشار کاهشی بر قیمت وارد می‌شود. قیمت‌های بسته شده در روزهای پایانی هفته گذشته دلالت بر روند کاهشی قیمت نفت در هفته جاری دارد، با این حال سطح ۲/۸۱ دلار، قیمت نفت را حمایت می‌کند. داده‌های ۴ ساعته نشان دهنده شکل‌گیری سطح مقاومتی در ۴/۸۲ دلار است که با عبور از آن بار دیگر قیمت ۴/۸۴ دلار را هدف قرار می‌دهد. در صورت کاهش از ۲/۸۱ دلار، هدف اولیه ۲/۷۸ دلار خواهد بود.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی