بررسی حبابی بودن قیمت سهام ۵۰ شرکت فعال بورس طی سالهای ۷ ۸ و ۸۸
چکیده:
با ورود مفهوم حباب در بازار سرمایه و به دنبال آن بحران‌های مالی ناشی از تشکیل حباب، ما بر آنیم تا نوسانات غیر عادی قیمت را که جزء ذات بازار نیست و از شکل عادی نوسانات فاصله گرفته است،..
چکیده:
با ورود مفهوم حباب در بازار سرمایه و به دنبال آن بحران‌های مالی ناشی از تشکیل حباب، ما بر آنیم تا نوسانات غیر عادی قیمت را که جزء ذات بازار نیست و از شکل عادی نوسانات فاصله گرفته است،..
بررسی کرده و از ایجاد حباب، بحران‌های ناشی از آن و صدمات جبران‌ناپذیرش بر بازار سرمایه جلوگیری کنیم. هدف تحقیق مبتنی بر این فرض است که آیا قیمت سهام ۵۰ شرکت فعال اعلام شده توسط بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۸۹ طی سالهای ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ حبابی بوده‌اند یا نه؟ برای آزمون فرضیه تحقیق پس از جمع‌آوری داده‌ها از سایت‌های بورس توسط آزمون دوها، حبابی بودن مورد سنجش قرار گرفت و به حبابی بودن بیش از ۵۰درصد از شرکت‌های فعال منتج شد.
واژه‌های کلیدی: بورس اوراق بهادار، حباب قیمتی، آزمون دوها، شرکت‌های فعال، بازده نقدی و قیمت مقدمه:
مفهوم حباب از اوایل قرن هفدهم وارد ادبیات اقتصاد شده است. به طوری که واژه جنون لاله ای بر اشاره غیر مستقیم به وجود حباب در یک اقتصاد به کار می‌رود. این واژه از سال ۱۶۳۶ زمانی که تقاضا برای گل‌های لاله در هلند به حد بسیار بالایی افزایش یافت، به طوری که قیمت یک شاخه گل لاله به ۱۰۰۰ فلورینس (واحد پول وقت هلند) رسید در حالی که درآمد سرانه ۱۵۰ فلورینس بود. از آن زمان تا‌کنون نمونه‌های متعددی به عنوان دوران حباب قیمتی یاد شده است. برای مثال در دوره ۱۹۹۰- ۱۹۸۵ دارایی‌های ژاپن و همچنین در سالهای ۲۰۰۰- ۱۹۹۸ بازار اینترنت آمریکا دچار حباب شده بودند که دومی به جنون دات‌کام معروف است. با وجود این سابقه تاریخی موضوع حباب‌های قیمتی تا اواخر قرن بیستم مورد تحلیل علمی قرار نگرفته است. در اواخر قرن بیستم و براساس پیشرفت‌های مختلف در علم اقتصاد و به ویژه در اقتصادسنجی مفهوم حباب به طور جدی وارد ادبیات اقتصاد شده است.
از طرفی اهمیت روز افزون بازار دارایی‌های مالی در اقتصاد یک کشور، بررسی مداوم این بازار را ضروری می‌سازد. یکی از اجزای مهم بازارهای مالی بازار سهام و بورس است که نحوه فعالیت آن به صورت شفاف و سالم بسیار حائز اهمیت است، حال اگر بورس به صورت درست و کارآ عمل نکند باعث به‌وجود آمدن انحرافات شدید قیمتی در این بازار به نحو بسیار خواهد شد. در این زمینه توجه به نوسانات قیمت اوراق بهادار اهمیت اساسی دارد (گداری، 1385). اصولا در تاریخ بازارهای مالی، بازارهای سهام همواره با نوسانات سوداگرانه مواجه بوده است. نوسانات قیمت‌ها جزء ذات بازار است اما گاهی این نوسانات از شکل عادی خود خارج می‌شدند و جای خود را به صعودهای افسار گسیخته و سقوط‌های ناگهانی می‌دهند و ضربات جبران‌ناپذیری به بورس وارد می‌کنند. لیکن مساله مهم در این جا، کیفیت و کمیت غیرطبیعی این نوسانات است. به طور کلی نوسانات قیمت دارایی‌های مالی اغلب از دو بخش عمده تشکیل می‌شود: یکی بخش متعارف یا تغییرات اساسی قیمتی است که از متغیرهای اولیه کلان اقتصاد یا تغییرات متعارف عرضه و تقاضا تاثیر می‌پذیرد و دیگری بخش نامتعارف یا تغییرات کاذب قیمت‌ها است که در علم اقتصاد به
حباب‌های سوداگرانه شناخته می‌شود(فرزانگان، 1387). در واقع وجود حباب در قیمت سهم معمولا روی قیمت سایر دارایی‌ها اثر می‌گذارد حتی اگر شرایط حباب را نداشته باشد. در دهه‌های اخیر حباب‌ها پدیده‌های شناخته شده ای در بازار سهام به شمار می‌روند که درباره مکانیزم وقوع آن اتفاق نظر نیست.
تعاریف بسیاری از حباب توسط اقتصاددانان موجود است ولی معمول‌ترین تعریف بیان شده از حباب، افزایش قیمت بر اثر افزایش انتظارات است که سبب جذب خریداران جدید می‌شود. در پی این‌گونه افزایش قیمت‌ها، اغلب انتظارات معکوس و کاهش شدید قیمت‌ها پدید می‌آید که معمولا به بحران‌های مالی می‌انجامد(میرشمسی، ۱۳۸۵).
در واقع اساس و جوهره حباب قیمت‌ها براساس واکنشی است که نسبت به افزایش قیمت‌ها صورت می‌گیرد. به این ترتیب که افزایش قیمت‌ها منجر به افزایش اشتیاق سرمایه‌گذاران، افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش دوباره قیمت‌ها می‌شود. افزایش تقاضا بر دارایی‌ها نتیجه ذهنیت مردم از بازدهی بالای اوراق بهادار در گذشته و خوش‌بینی آنها نسبت به دریافت بازده بالا در‌آینده است. همین بازخورد افزایش قیمت‌هاست که باعث بالارفتن مجدد قیمت‌ها بیش از میزان طبیعی می‌شود. به هر حال حباب هیچ‌گاه ماندگار نیست. قیمت‌ها نمی‌توانند تا ابد رشد صعودی داشته باشند و زمانی که افزایش قیمت‌ها به نقطه پایان برسد تقاضای فزاینده نیز به پایان راه می‌رسد. اینجاست‌که بازخورد صعودی جای خود را به بازخورد نزولی می‌دهد (مبنای تحلیل تشکیل حباب قیمت‌ها در بازار سهام، شیوه قضاوت افراد راجع به وضعیت بازار را عوض کرده است). از هنگام رواج اصطلاح حباب در بازار سرمایه ایران در سال 1382، هر نوع بالا رفتن سریع قیمت را به اشتباه حباب تعبیر می‌کنند، در حالی که چنین نیست. از جهتی دیگر، خرید سهام با توجه به روند صعودی قیمت آن یک دید ساده لوحانه است که همواره وجود داشته است. در
حقیقت سرمایه‌گذار با این شیوه ممکن است احتمال سود روی سهام خود را از دست بدهد. .یک روند ثابت قیمت سهام از لحاظ منطقی باید جذاب باشد(ساعدی، مختاریان، 1388). سقوط بورس اوراق بهادار تهران در اواخر سال 1383 که بعد از یک دوره رونق چشمگیر اتفاق افتاد، سوالات زیادی را در ذهن پژوهشگران و کارشناسان امر به وجود آورد. از آنجایی که بیشتر اوقات به دنبال حباب، بحران مالی اتفاق می‌افتد و با توجه به موقعیت استراتژیک بورس اوراق بهادار، در هر اقتصادی لازم است که علاوه بر شناخت حباب، از تشکیل حباب نیز جلوگیری شود. این پژوهش بر آن است تا به شناخت ماهیت حباب و بررسی حباب در بورس اوراق بهادار تهران به ویژه شرکت‌های فعال بپردازد.
چارچوب نظری پژوهش:
روند پژوهش به این صورت بود که ابتدا اطلاعات شرکت‌ها که شامل (قیمت ابتدایی، قیمت انتهایی و سود تقسیمی سالانه) است از آرشیو بورس جمع‌آوری شد. سود تقسیمی سالانه را به تعداد روزهای معامله شده‌ای که قیمت ابتدایی و قیمت انتهایی داشته‌اند، تقسیم کرده و پس از جایگزینی مقادیر بدست آمده در فرمول بازده نقدی و قیمت، میانگین بازده‌های روزانه محاسبه شده. سپس طبق آزمون دوها مقایسه انجام شده و تعداد مثبت‌ها و منفی‌ها را یافته و بر طبق آنها تعداد دوهای شمارش شده محاسبه شد و در رابطه نهایی جایگزین شد. در نهایت حبابی بودن شرکت‌ها تشخیص داده شد. پژوهشگران دیگری با استفاده از آزمون‌ها، بازه‌های زمانی و مکانی و موضوعی مختلف در داخل و خارج از کشور به بررسی حباب و ساختار آن پرداخته‌اند که در زیر به چند مورد اشاره شده است:
نصراللهی (1377)، ضمن تشریح مبانی نظری و روش‌های سنجش حباب‌های سوداگرانه در بازارهای مالی، روش‌های کاربردی آزمون‌های آنها را در تحقیقات تجربی انجام شده، مورد تحلیل قرار داده است و چنین نتیجه‌گیری کرده که رشد بسیار سریع شاخص بورس سهام تهران در سال 1374 و سه ماهه اول سال 1375 و کاهش این شاخص در پاییز و زمستان آن سال، تصویر وجود نوعی افزایش کاذب قیمت‌ها را بین برخی خریداران و بسیاری از اهل فن رایج کرده است. در چارچوب نظری، افزایش کاذب قیمت پدیده‌ای نیست مگر یک حباب قیمتی که باید بخش دوم قیمت یک دارایی، تلقی شود.
کیانی و میرشمسی (۱۳۷۸)، مساله حباب عقلایی را در بورس اوراق بهادار تهران بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که فرضیه وجود حباب‌های عقلایی را نمی‌توان در سهام بورس تهران رد کرد. آنها وضعیت بورس و اوراق بهادار تهران را برای ۱۷ شرکت در دوره زمانی ۱۳۶۶ تا۱۳۷۶ با استفاده از داده‌های ماهانه و با استفاده از آزمون پایایی نسبت قیمت به سود و نیز آزمون همجمعی، قیمت و سود هر سهم از شرکت‌های مورد نظر را بررسی کرده و دلایلی را ارائه می‌کنند که براساس آنها وجود حباب عقلایی در قیمت حداقل ۱۵ شرکت ا ز ۱۷ شرکت انتخاب شده را نمی‌توان رد کرد.
معدلت(1381)، در یک پژوهش اقتصادی به بررسی وجود حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1370 الی 1380 پرداخته است. طبق نتیجه‌گیری معدلت، فاصله ایجاد شده میان ارقام واقعی و برآوردی، نشان‌دهنده حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران است.
گداری (۱۳۸۵)، در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود، به بررسی حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۴ پرداخته و موضوع حباب‌های عقلایی را مورد مطالعه قرار داده است. در این تحقیق به منظور تشخیص وجود حباب قیمتی از آزمون پایایی نسبت قیمت به سود سهم استفاده شده است و با تائید فرضیه‌هایش وجود حباب قیمتی در سهام بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته می‌شود.
زاهدی (1386)، در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی آزمون‌های حباب قیمتی و کاربست دو آزمون در بورس تهران پرداخته است و نتایج تحقیق به این صورت خلاصه می‌شود که علاوه بر تایید وجود حباب در بورس تهران، یکسان نبودن اطلاعات افراد، مانع از ایجاد حباب قیمتی نمی‌شود و تنها هنگامی که تعداد قابل توجهی سرمایه‌گذار با عمر بی نهایت وجود داشته باشد، حباب قیمتی از بین می‌رود. با ایجاد شدن حباب قیمتی، زمینه افزایش عرضه آن بوجود می‌آید و از لحاظ تعادل عمومی، وجود حباب در یک بازار باعث رکود بازارهای دیگر می‌شود.
سلطانی(۱۳۸۶)، در پایان نامه دکتری خود به بررسی حباب‌های قیمتی سهام در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره ۱۳۸۴- ۱۳۷۰، برای ۷۰ شرکت فعال در بورس پرداخته است. وی برای کشف حباب در قیمت سهام این شرکت‌ها از روش همجمعی استفاده کرده است. به عبارتی وی با بررسی همجمعی بین قیمت واقعی سهام هر شرکت (واقعی به سال پایه ۱۳۷۰) و سود سهام واقعی برای هر سهم (DPS) و با استفاده از آزمون همجمعی یوهانسن به کشف حباب در قیمت سهام این شرکت‌ها پرداخته است. نتیجه حاصل نشان داد که در سطح ۹۵ درصد، ۵۵ درصد شرکت‌های مورد بررسی دارای حباب در قیمت سهام خود هستند.
واعظ و ترکی(1387)، در مقاله ای با عنوان حباب قیمت و بازار سرمایه در ایران با استفاده از تکنیک RALS و کاربرد روش شبیه سازی مونت کارلو، به بررسی وجود یا نبود حباب قیمتی در بازار سهام ایران پرداخته است و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که قیمت سهام از مسیر تعادلی بلندمدت (ارزش حال سودهای آتی مورد انتظار) منحرف شده، بنابراین در بازار سرمایه ایران وجود حباب قیمت به اثبات می‌رسد.
قلی‌پور(۱۳۸۹)، در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی تاثیر سرمایه‌گذاران نهادی در ایجاد حباب قیمتی سهام شرکت‌های مشمول خصوصی سازی طبق اصل ۴۴ قانون اساسی پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که کل جامعه مورد بررسی تحقیق حباب داشته‌اند.
شیلر (1990)، اولین تحقیق در مورد حباب قیمت‌ها در بازار سهام، توسط شیلر با مقال‌های با عنوان «آیا تغییرات قیمت سهام تابعی از ارزش‌های جریان سود نقدی زمان حال و آینده است یا خیر؟» انجام شد. شیلر در این مقاله با استفاده از داده‌های سالانه 1871 - 1976 و بهره‌گیری از آزمون کران واریانس به این نتیجه رسید که تغییرات قیمت‌ها، بوسیله تغییر در ارزش حال جریان سود نقدی قابل توضیح نیست.
گاربر(۱۹۹۰)، در مقاله ای با عنوان «اولین حباب‌های مشهور»، به بررسی مشهورترین حباب‌های قیمتی پرداخت.
بلانچارد (1982)، با بررسی نظر اقتصاددانان و فعالان بازار، مبنی بر اینکه عناصر اساسی تنها در تعیین بخشی از قیمت دارایی‌ها موثر هستند و رویدادهای نامربوط ممکن است در قیمت اثر بگذارند و با اعتقاد به رفتار رم‌ها، حباب را توضیح می‌دهد. سورنت (2003)، در تحقیقات هفت ساله‌اش تحت عنوان «سقوط‌های بحرانی بازار»، بحران‌های بازار سهام را به عنوان یکی از رویدادهای مهم و منبع همیشگی استرس و اضطراب برای سرمایه‌گذاران و معامله گران معرفی کرده و علت ریزش و فرو ریختگی وحشتناک قیمت‌ها را در تقلید بین تجار و سرمایه‌گذاران می‌داند.
گیلچریست و هیملبرگ و هوبرمن (۲۰۰۵)، در تحقیق خود با عنوان اینکه «آیا حباب‌های قیمتی سهام متاثر از شرکت‌های سرمایه‌گذاری است یا نه؟» اعتقادات و رفتار سرمایه‌گذار و فروش استقراضی را از جمله عوامل منتهی به حباب‌های بازار سهام می‌دانند.
هدف تحقیق
بررسی حبابی بودن بازار سهام شرکت‌های فعال بورس در سالهای 87 و 88
فرضیات تحقیق:
قیمت سهام در سال 1387 در شرکت‌های فعال بورس اوراق بهادار حبابی بوده است.
قیمت سهام در سال ۱۳۸۸ در شرکت‌های فعال بورس اوراق بهادار حبابی بوده است.
روش تحقیق
این تحقیق از نوع توصیفی - آرشیوی است که براساس آزمونی در‌آمار ناپارامتریک به نام آزمون دوها جهت نشان دادن تفاوت معنی‌دار و منطقی میان دوهای شمارش شده و دوهای مورد انتظار استفاده شده است. در شرکت‌های مورد نظر چنانچه این تفاوت دیده شود حباب وجود دارد و اگر این تفاوت بی‌معنی باشد حباب وجود ندارد. در این پژوهش 50 شرکت فعال بورس اوراق بهادار تهران سال 89، که هر سه ماه یکبار بورس اعلام می‌کند به عنوان جامعه آماری پژوهش در نظر گرفته شده و نمونه انتخابی با جامعه آماری یکسان است. آزمون دوها، برای هریک از50 شرکت فعال در بورس تهران به شرح ذیل محاسبه شدند. پس از جمع‌آوری سود نقدی، قیمت ابتدایی و قیمت پایانی روزانه سهام هر شرکت مورد تحقیق، بازده نقدی و قیمت، روزانه سهام هر شرکت محاسبه شد و با میانگین بازدهی‌های روزانه هر شرکت مقایسه شد. بازدهی هر شرکت که کمتر از میانگین شد، علامت منفی و بازدهی هر روز که بزرگتر از میانگین شد، علامت مثبت دریافت کرد. با توجه به اینکه تغییر علامت به معنی آغاز دوهای جدید بود، تعداد دوها در دوره مورد بررسی شمارش شد. یک دوها شامل یک یا چند علامت مثبت یا منفی است. بعبارت دیگر زمانی که علامت
تغییر می‌کند یک دوهای جدید شروع شده است. برای مثال رشته (+++) یک دوهای محسوب می‌شود، در حالی که (+ - +) سه دوها خواهد بود. تعداد کل مثبت‌ها و منفی‌ها شمارش می‌شود. تعداد دوهای مورد انتظار و انحراف معیار دوها از طریق فرمول‌های مربوطه بدست می‌آید (گجراتی، 1383).
سپس با استفاده از آزمونZ، تفاوت تعداد دوهای مورد انتظار و تعداد دوهای شمارش شده بررسی شد. در صورت قرار گرفتن آماره آزمون در ناحیه بحرانی توزیع Z، فرضH0 رد شده و نتیجه‌گیری می‌شود که بین تعداد دوهای شمارش شده و تعداد دوهای مورد انتظار تفاوت معنی داری وجود دارد و در نتیجه سهام شرکت در دوره مورد بررسی دارای حباب است. در غیر این صورت، اگر آمار آزمون در منطقه قرار داشت، فرض تایید شده و بیانگر نبود حباب بود.
دقت آزمون دوها در اندازه‌گیری حباب برای بازدهی‌های روزانه است. چون در سری زمانی بازدهی‌های ماهانه، تمامی‌نوسانات روزهای ماه نادیده گرفته می‌شود به همین دلیل می‌توان گفت که نتایج حاصل از بازدهی‌های روزانه، قابل قبول‌تر از بازدهی‌های ماهانه است. بازدهی نقدی و قیمت تحقیق حاضر، بازدهی اسمی است که از تقسیم تغییرات شاخص (بازدهی نقدی و قیمت هر روز) بعلاوه سود نقدی پرداخت شده بر مقدار شاخص در اول دوره به‌دست آمده است. بازدهی‌های روزانه سهام با نرم افزار Excel محاسبه شده، سپس در نرم افزار Spss نسخه 17 با استفاده از آزمون دوها در آمار ناپارامتریک به بررسی وجود حباب می‌پردازیم.
چون n1 وn2 بزرگ هستند محاسبه توزیع واقعی R عملا امکان ندارد و باید به توزیع مجانبی R متوسل شد. آنگاه داریم:
در ذیل حبابی بودن 50 شرکت فعال اعلام شده در سال 89 را، در دو سال متوالی 87 و 88 به ترتیب مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در نهایت عنوان می‌شود که حباب در این شرکت‌ها وجود دارد یا نه.
از آنجایی که در سال ۸۷ مقدار ۱۸۴/۰ =Z است و۰۵/۰ = α < ۸۵۴/۰ = P-Value پس فرض پذیرفته می‌شود، نتیجه‌گیری می‌شود که بین تعداد دوهای شمارش شده و تعداد دوهای مورد انتظار تفاوت معنی داری وجود ندارد و این بیانگر نبود حباب قیمتی در بانک سینا در سال یادشده بوده است. از طرفی در سال ۸۸ مقدار ۳۱۹/۰- = Z است و ۰۵/۰ = α < ۷۵۰/۰ = P.Value پس فرض پذیرفته می‌شود، نتیجه‌گیری می‌شود که بین تعداد دوهای شمارش شده و تعداد دوهای مورد انتظار تفاوت معنی‌داری وجود ندارد و این بیانگر نبود حباب قیمتی در بانک سینا در سال یادشده بوده است.
بانک سینا یک نمونه از ۵۰ شرکت فعال است که بررسی شده، حبابی بودن بقیه شرکت‌ها به صورت جدول در یافته‌های تحقیق گزارش می‌شود.
آزمون فرضیه
فرضیه به دنبال بررسی حباب قیمتی سهام است. در واقع، فرضیه تحقیق به این صورت بیان می‌شود که در50 شرکت فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران حباب قیمتی وجود دارد؟
در تحقیقات علمی، پس از جمع‌آوری داده‌ها، مهم‌ترین گامی که باید برداشته شود پردازش داده‌های خام است؛ زیرا این داده‌ها بدون پردازش هیچ ارزش علمی‌ندارند. در این روش باید از روش‌ها و فرمول‌های آماری استفاده کرد. با مراجعه به کتابخانه و سایت بورس با استفاده از نرم افزار تدبیر پرداز، ره‌آورد نوین، Tse Client محصول شرکت فناوری بورس تهران داده‌های اولیه تحقیق جمع‌آوری شد.
داده‌ها برای اندازه‌گیری حباب وارد نرم‌افزار Excel شده و به عنوان داده‌های مورد استفاده برای آزمون تحقیق تبدیل شدند. در نهایت با استفاده از نرم افزار Spss نسخه 17، فرضیه‌های تحقیق آزمون شد، که نتایج آزمون فرضیه در ذیل بحث و بررسی شده است.
یافته‌های تحقیق
این پژوهش با عنوان «بررسی حباب قیمتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1389 طی سالیان (1387-1388)» انجام شده است. این تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، 50 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران در سال 89 است. حجم نمونه برابر با جامعه آماری تحقیق است. ابزارهای گردآوری تحقیق توضیح داده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، پس از جمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات مرتب شده و وارد نرم افزار Excel و نرم افزار Spss شده و در نهایت، آزمونZ برای سنجش حباب بکار رفته و اطلاعات به‌دست آمده تفسیر شدند. در ادامه، خلاصه نتایج به دست آمده از آزمون دوها، برای سنجش حباب در جدول2 قید شده است.
نتیجه‌گیری
انگیزه حداکثر کردن سود در سرمایه‌گذاری به عنوان معیاری مهم در تصمیم‌گیری محرک صاحبان سرمایه در بورس است. از این رو در برخی مواقع بازار رفتاری را از خود نشان می‌دهد که به هیچ وجه مبتنی بر مبانی اساسی حاکم بر بازارسهام نیست. حرکت دسته جمعی و ناگهانی خریداران است که قیمت سهام را بدون هیچ توجیه اقتصادی و منطقی متاثر می‌کند. در این وضعیت دیگر محاسبات و انواع مدل‌های قیمت‌گذاری دارایی کارآیی خود را از دست می‌دهند و به جای اینکه معیارهایی مانند عرضه، تقاضا و بازدهی بازار قیمت را تعیین کنند شرایط غیر منطقی حباب این موارد را تعیین می‌کند. وجود حباب در بازار توان پیش‌بینی و سنجش ارزش واقعی سهام شرکت‌ها را از بین برده و باعث گمراهی سرمایه‌گذاران، همچنین عدم کارآیی در تخصیص منابع می‌گردد. در راستای این موارد تلاش و هدف ما بر بررسی بازار سهام ایران به لحاظ وجود یا نبود حباب در بورس اوراق بهادار ایران و به منظور کمک به سرمایه‌گذاران عزیز شکل گرفته است.
از آنجا که تاکید آزمون دوها در اندازه‌گیری حباب با استفاده از بازده‌های روزانه است از دقت بالایی برخوردار است.
نتایج حاصل از بازدهی روزانه مقبول‌تر از بازدهی ماهانه بوده و نشان می‌دهد که دوها در سنجش حباب دقت بالایی دارد. نتایج حاصل از تشخیص حباب بوسیله آزمون دوها حاکی از این است که در میان 50 شرکت فعال بورس اوراق بهادار تهران، در سال 89، (بیست و هشت) شرکت در سال 87 و (چهل و یک) شرکت در سال 88، حبابی بوده‌اند. (بیست و چهار) شرکت در دو سال متوالی 87 و 88 حباب داشته‌اند و (شش) شرکت (بانک سینا - سایپا آذین - رینگ‌سازی مشهد - صنایع جوشکاب یزد- قطعات اتومبیل ایران -ایران ترانسفو ) طی دو سال 87 و 88 عاری از حباب بوده است. این نشان دهنده درستی ادعای پژوهش بوده است.
پیشنهادها
۱- وجود حباب در هر بازاری نشان‌دهنده خریدهای هیجانی بدون تحلیل است، بنابراین هرچه آموزش و سطح بینش سهامداران بالا برود، احتمال وجود حباب کمتر خواهد شد. در نتیجه پیشنهاد می‌شود بورس اوراق بهادار تهران آموزش‌های لازم را از طریق رسانه‌ها، برگزاری کلاس‌های آموزشی، همایش‌ها، کنفرانس‌های بین‌المللی، انتشار روزنامه یا ماهنامه مربوطه به تحلیل و شناخت سهام شرکت‌ها، ایجاد وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌های اطلاعاتی با‌کاهش تفاوت سطح اطلاعاتی و آگاهی سرمایه‌گذاران از بروز حباب قیمتی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و زیان هنگفت سرمایه‌گذاران بی‌تجربه اعم از جزء و نهادی جلوگیری کند.
۲- از ۵۰ شرکت فعال بازار بورس اوراق بهادار تهران در سال ۸۹ که به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند، (بیست و هشت) شرکت در سال ۸۷ و (چهل و یک) شرکت در سال ۸۸ حبابی بوده‌اند. این موضوع بیانگر استقبال بالای سهامداران از سهام شرکت‌های فعال مورد بررسی در مقایسه با سایر سهم‌ها است به طوری که انتظارات آنها در کسب سود به افزایش قیمت دامن زده و باعث ایجاد نوسانات غیر عادی در قیمت سهم می‌شوند. افزایش شرکت‌های موجود در بورس به‌خصوص شرکت‌هایی با توان رقابتی بیشتر می‌تواند از تمرکز شدید سهامداران بر تعداد محدودی از شرکت‌ها کاسته و مانع از نوسانات غیر عادی در قیمت سهام شرکت‌ها شود.
3- ماهیت حبابی بودن شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران توسط آزمون دوها سنجیده شده است و از میان 50 شرکت فعال در بورس (شش) شرکت که شامل:
(بانک سینا - سایپا آذین _ رینگ سازی مشهد - صنایع جوشکاب یزد -قطعات اتومبیل ایران -ایران ترانسفو) هستند در طی دو سال متوالی ۸۷ و ۸۸ عاری از حباب بوده‌اند. این شرکت‌ها می‌توانند گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشند که باید مورد توجه سرمایه‌گذاران، به خصوص سرمایه‌گذاران بی‌تجربه قرار گیرد.
محدودیت تحقیق
لحاظ نشدن قیمت‌های ابتدایی بعضی از روزها در شرکت‌های فعال در بازار بورس.
پیشنهادها برای تحقیقات آتی
با توجه به اهمیت پدیده حباب قیمتی، به نظر می‌رسد انجام مطالعات بیشتر در این زمینه، به روشنتر شدن جوانب دیگر آنها کمک کند. به منظور انجام تحقیقات بیشتر، موضوعات زیر معرفی می‌شود:
۱- بررسی عوامل تشخیص حباب قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران؛
2- بررسی حباب قیمتی و تاثیر آن بر نحوه عملکرد سرمایه‌گذاران در بورس؛
۳- بررسی حباب و مکانیسم شکل‌گیری آن در سایر بازارها نظیر بازار طلا، پول، ارز؛
4- تحقیقات مستقل در زمینه رفتارشناسی و روان شناسی سهامداران اعم از سهامداران حقیقی، حقوقی، سهامداران عمده و جزء؛
۵- بررسی وجود حباب و عوامل آن در بورس‌های فعال دنیا و مقایسه آن با بورس اوراق بهادار تهران.
* دانشجویان کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی
ادامه در صفحه ۱۹
ارسال نظر