در همایش «توسعه صادرات قانون محور و بدون رانت» بررسی شد
افق‌های صادراتی بورس کالا در تحریم
همان‌گونه که در گذشته نیز به آن اشاره کرده بودیم بحث صادرات از بستر بورس کالا می‌تواند ابزاری بسیار قدرتمند در اختیار تولیدکنندگان بخش خصوصی باشد مخصوصا در شرایطی که توانمندی‌های صادراتی این بازار هم‌اکنون مغفول باقی مانده و در صورت عملیاتی شدن این پتانسیل‌ها، جهش بزرگی در مسیر صادرات کالاهای پذیرش شده در بورس کالا را شاهد خواهیم بود. انواع مصنوعات فولادی مخصوصا میلگرد و تیرآهن، محصولات پتروشیمیایی همچون کود اوره، مصنوعات فلزی همچون مفتول یا کابل‌های مسی یا کابل‌های آلومینیومی در کنار محصولات کشاورزی و همچنین مواد معدنی و فرآورده‌های نفتی همچون قیر از جمله کالاهایی است که پتانسیل صادرات از بستر بورس کالا را در اختیار دارند. این در حالی است که تمامی کالاهای پذیرش شده در بورس حتی در بازار فرعی از امکان عرضه‌های صادراتی برخوردار هستند و همین امکان؛ پتانسیل رشد معاملات در بورس کالا را به همراه دارد، اگرچه به عزمی جدی نیاز خواهد داشت.
سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق آن هم پس از سفرهای متعدد هیأت‌های اقتصادی ایران به این کشور خود نوید گشایش مسیرهای جدیدی برای افزایش صادرات به این کشورها را می‌دهد آن هم در شرایطی که بازارهای داخلی با برتری عرضه بر تقاضا و رکودی نسبتا فراگیر روبه‌رو هستند. امکان تسویه وجوه مخصوصا در چارچوب سامانه نیما هم برای بازارهای رسمی مساعدتر از تجار یا صادرکنندگان خرد و کلان است، بنابراین پتانسیل بازگشت ارز حاصل از صادرات در بستر بازارهای رسمی همچون بورس کالا فراهم‌تر از بازار آزاد خواهد بود، اگرچه به پیگیری نیاز دارد. البته نیاز به افزایش پیگیری توسط بورس کالای ایران در مسیر صادرات به سایر کشورها را باید جدی گرفت اگرچه تمایل عرضه‌کنندگان به صادرات تولیدات خود از بستر بورس کالا شرط لازم برای رونق این شیوه صادراتی است. در گذشته بارها به این موارد اشاره کرده‌ایم، ولی موفقیت چندانی تاکنون حاصل نشده است.
در گذشته مباحث پیرامونی صادرات به بازار عراق از بستر بورس کالا مورد بررسی دقیق قرار گرفت ولی در کنار اعمال تحریم‌های جدید و مشکلات موجود پیرامون تسویه وجوه بین دو کشور، این تلاش‌ها تاکنون بلااثر باقی مانده است و نتیجه قابل توجهی از آن در شرایط اخیر محقق نشده است. در هر حال باید شرایط زمانی را هم مدنظر قرار داد ولی با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، مهم‌ترین پاشنه آشیل توسعه صادرات از بستر بورس کالا مخصوصا به کشوری همچون عراق همین بحث تسویه وجوه است یعنی ارز حاصل از صادرات به گردونه اقتصاد کشور بازگردد و همچنین صادرکننده به سادگی بتواند به ریال دست یابد. این فرآیند یعنی صادرات رسمی کالا، دریافت ارز حاصل از صادرات از خریدار خارجی، انتقال این ارز به سامانه نیما در چارچوب ساز‌و کارهای بانک مرکزی، فروش ارز و دریافت ریال ( ما به ازای ارزآوری صادراتی) به قیمت رقابتی به نرخ نیمایی و سپس تحویل ریال به صادرکننده داخلی چرخه‌ای است که باید در فرآیند صادرات در بازارهای رسمی مورد ارزیابی و توجه قرار بگیرد. استفاده از ساز و کار بورس کالا در فاز صادرات خود مستلزم رعایت تک تک این موارد است تا بازگشت ارز حاصل از صادرات پس از تسویه وجوه به خوبی انجام پذیرد که نیاز به توجه جدی دارد.
فاز دیگری که نگرانی‌ها در مورد صادرات را تقویت کرده است نوسان قیمت‌های داخلی در مقایسه با قیمت‌های جهانی به همراه نوسان ارزش ارز است. به‌صورت دقیق‌تر صادرکنندگان داخلی که در بورس کالا هم کالا عرضه می‌کنند؛ که اغلب کالاهای پایه را هم صادر می‌کنند هم‌ریسک نوسان قیمت‌های داخلی و هم ریسک نوسان قیمت‌های جهانی را متحمل می‌شوند. در مورد نوسان نرخ جهانی شاید نیاز به ابزارهایی برای پوشش ریسک باشد که در چارچوب قراردادهای آتی قابل استفاده خواهد بود که اغلب در ایران وجود ندارد. ولی در مورد ریسک قیمت‌های داخلی بر مبنای نرخ‌های جهانی شرایط متفاوت است. البته نوسان قیمت‌های جهانی برای همه به یک اندازه است و در نهایت تفاوت چندانی بین تولیدکنندگان و صادرکنندگان با یکدیگر وجود ندارد. بنابراین استفاده از ابزارهایی برای پوشش ریسک بر پایه قیمت‌های جهانی ملاک قابل قبولی برای بازار خواهد بود.
مدل بورس کالا برای توسعه صادرات با وجود نوسانات قیمتی
مدیرعامل بورس کالای ایران در همایش «توسعه صادرات قانون محور و بدون رانت» به توسعه بازار صادراتی با وجود نوسانات قیمتی اشاره کرد و گفت: چاره مقابله با این نوسانات، پوشش نوسانات قیمتی و اطمینان از تامین مواد اولیه از طریق خرید مواد اولیه و فروش محصول به روش «کشف پریمیوم» است.
به گزارش «کالاخبر»، مدیرعامل بورس کالای ایران شب یکشنبه در همایش سراسری اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با عنوان «توسعه صادرات قانون‌محور و بدون رانت» به جایگاه بورس کالای ایران در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: بورس کالای ایران به‌عنوان مجری و یکی از چهار بورس فعال در کشور، تحت نظارت شورای عالی بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد راهبری و سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان ناظر بازار سرمایه، فعالیت می‌کند.
حامد سلطانی‌نژاد افزود: بورس کالای ایران دارای دو بازار فیزیکی و مالی بوده که بازار فیزیکی شامل دو رینگ داخلی و صادراتی است و محصولات صنعتی و معدنی، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و کشاورزی در این بازار عرضه و معامله می‌شود.
مزایای رینگ صادراتی
سلطانی‌نژاد به مزایای معامله محصولات در رینگ صادراتی اشاره کرد و گفت: تضمین اجرای تعهدات خریدار و فروشنده، انتشار اطلاعات عرضه و قیمت معاملات، امکان حضور مستقیم مشتریان خارجی، بازاریابی از طریق شبکه کارگزاران، کنترل منشأ کالای صادراتی، کشف منصفانه قیمت با ایجاد شرایط همسان و رقابتی و در نهایت امکان انعقاد قراردادهای استاندارد تجاری بین‌المللی از جمله مهم‌ترین مزایای عرضه محصولات در رینگ صادراتی است.
وی به آمار معاملات رینگ صادراتی در ۶ ماه نخست سال جاری پرداخت و افزود: در رینگ صادراتی بورس کالا محصولاتی از جمله فولاد، قیر، سنگ آهن، روغن، گوگرد و عایق رطوبتی معامله شده که حجم معاملات آن طی نیمه اول امسال به یک میلیون و ۹۴۱ هزار تن انواع محصول رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته ۲میلیون و ۶۴۵ هزار تن محصول در این رینگ معامله شده بود.
چاره مقابله با نوسانات قیمت چیست؟
وی با بیان اینکه در رینگ صادراتی بورس کالا انجام معاملات در چهار مدل معاملات نقد، نسیه، سلف و کشف پریمیوم (قیمت شناور) امکان‌پذیر است، گفت: بررسی نوسانات قیمت‌های مختلف از جمله قیمت نفت برنت طی چهار سال گذشته نشان‌دهنده پتانسیل بالای نوسان قیمت در فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی است و می‌توان برای پوشش ریسک ناشی از این نوسانات قیمتی و به کمک معاملات کشف پریمیوم، قیمت کالاها را براساس فرمول و با انعقاد قرارداد نهایی در سررسید تعیین کرد. به‌طوری‌که مقایسه نوسانات قیمتی کالاها در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که نفت برنت با ضریب ۳۶/۹ درصدی، بالاترین ضریب تغییرات قیمتی را در بین کامودیتی‌ها همچون مس، ذرت و طلا دارد.
سلطانی‌نژاد با تاکید بر لزوم توسعه بازار صادراتی با وجود نوسانات قیمتی اظهار کرد: چاره مقابله با این نوسانات، پوشش نوسانات قیمتی و اطمینان از تامین مواد اولیه از طریق خرید مواد اولیه و فروش محصول به روش کشف پریمیوم است تا ضمن اطمینان از تامین مواد اولیه بتوان ثبات قیمت نسبت به بازارهای جهانی را نیز در حوزه صادراتی ایجاد کرد.
وی به بیان تجربه جهانی در قراردادهای کشف پریمیوم اشاره کرد و گفت: در بورس فلزات لندن، معاملات پریمیوم برای تحویل کالا در مکان‌های جغرافیایی خاص که متقاضی بیشتری دارد به کار گرفته می‌شود. به این ترتیب می‌توان با بهره‌گیری از ابزارهای مالی جدید و ایجاد استراتژی هدفمند، موقعیت خرید یا فروش آتی با قیمت شناور را در بازار داخل نیز ایجاد کرد.
به گفته وی، در قراردادهای تجاری بین‌المللی نیز تجار برای انعقاد قراردادهای آینده و در عین حال پوشش نوسانات قیمت اقدام به انعقاد قراردادهایی با قیمت شناور (قیمت براساس قیمت مرجع) می‌کنند.
مدیرعامل بورس کالای ایران به امکان استفاده از ظرفیت‌های رینگ صادراتی از طریق قراردادهای بلندمدت کشف پریمیومی اشاره کرد و گفت: از طریق این معاملات، صادرکننده، بازار هدف صادراتی را مشخص کرده و قراردادهای بین‌المللی برای تامین کالا منعقد می‌کند که در این رابطه صادرکننده نیاز به «تضمین تامین کالا» برای برنامه‌ریزی صادرات دارد. تولیدکننده نیز زیرساخت لازم برای تولید را در اختیار دارد و به «تضمین فروش کالا» جهت برنامه‌ریزی نیازمند است. در نهایت، قرارداد کشف پریمیوم براساس فرمول مشخص (بر مبنای قیمت‌های مرجع) و پریمیوم کشف‌شده در بازار بین صادرکننده و تولیدکننده منعقد می‌شود.
فرآیند انعقاد قرارداد کشف پریمیوم
وی فرآیند معاملاتی انعقاد قرارداد کشف پریمیوم در بورس را تشریح کرد و گفت: معاملات کشف پریمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی معامله می‌شود و به موجب آن، طرفین متعهد می‌شوند که در زمان مشخصی در آینده (تحویل، حمل یا بارگیری) کالا را براساس قیمت نهایی (قیمت مبنا به علاوه مابه‌التفاوت توافق شده) معامله کنند. خریدار بخشی از ثمن معامله را در زمان توافق، به فروشنده می‌پردازد و تسویه مابقی وجه متعاقبا و براساس شرایطی انجام می‌شود که در زمان عقد قرارداد مشخص می‌شود. در این قرارداد، ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻣﺒﻠﻎ ﻳﺎ درﺻﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ برای ﻣﺤﺎسبه ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻳﺎ از ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻛﺴﺮ میﺷﻮد و قیمت مبنا ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ، از سوی ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﻮرس اﻋﻼم می‌شود.
مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: به این ترتیب، ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ زمانی بین طرفین منعقد می‌شود ﻛﻪ در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ بورس شده‌اند. اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺﺷﺪه در ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ، ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻮرس ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻗﺮارداد ﻛﺸﻒ ﭘﺮﻳﻤﻴﻮم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮارداد نقد، نسیه ﻳﺎ ﺳﻠﻒ ﻣﻨﻌﻘﺪ می‌شود. ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ در این قراردادها نیز از فرمول توافق شده بین طرفین و پریمیوم کشف‌شده قابل محاسبه است.
به گفته سلطانی‌نژاد در قرارداد کشف پریمیوم مبادله کالا با اختلاف قیمتی مشخص نسبت به قیمت مرجع و تحویل در زمان مشخص در آینده صورت می‌پذیرد و ابزاری برای پوشش ریسک و رونق مبادلات تجاری به شمار می‌رود.
انعطاف قرارداد کشف پریمیوم
سلطانی‌نژاد از مشخصه‌های قابل تغییر این نوع قراردادها برای بهینه‌سازی براساس نیاز هر مشتری سخن گفت و تصریح کرد: در قراردادهای کشف پریمیوم، امکان تعیین قرارداد بهینه وجود دارد؛ به‌طوری‌که قرارداد کشف پریمیوم (زمان انعقاد معامله نهایی) می‌تواند برای سررسید کوتاه‌مدت و بلندمدت تعریف شود. همچنین فرمول تعیین قیمت معامله نهایی نیز می‌تواند بین حداقل وابستگی و حداکثر وابستگی به پارامتر متغیر، تغییر کند. افزون بر این، پیش‌پرداخت این قرارداد نیز براساس قرارداد (بین صفر تا صددرصد) متغیر است و معامله نهایی می‌تواند در سه قالب معاملات نقد، سلف و اعتباری صورت گیرد.
وی به بیان کاربردهای خاص قرارداد کشف پریمیوم پرداخت و گفت: متناسب با نیاز خریدار و فروشنده و به منظور پوشش ریسک قیمتی خریدار و فروشنده، تامین مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت فروشنده و خریدار، می‌توان سررسید کوتاه‌مدت و بلندمدت را برای این قراردادها تعریف کرد و به دلیل منعطف بودن این ابزار مالی می‌توان میزان پیش‌پرداخت‌ها و فرمول تعیین قیمت معامله نهایی و نوع معامله را تغییر داد.
سه پیشنهاد برای بهبود تجارت و صادرات
سلطانی‌نژاد در خاتمه سخنان خود در همایش سراسری اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی، سه پیشنهاد را مطرح و اظهار کرد: در این رابطه می‌توان پیشنهاد همفکری اتحادیه با بورس به منظور طراحی مدل‌های جدید معاملاتی را با هدف بهبود حلقه‌های زنجیره فرآیند توسعه اقتصادی (تولید، توزیع، مبادله و مصرف) جهت گسترش مبادلات تجاری و گسترش بازارهای هدف صادراتی ارائه کرد تا مدل‌هایی طراحی شود که مبتنی بر نیاز تولیدکننده، مصرف‌کننده و بازرگان و در جهت رفع نقاط ضعف فضای کسب‌و‌کار باشد.
مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: همچنین به‌عنوان مورد دوم، پیشنهاد می‌شود که اتحادیه از طریق نظارت پیوسته بر عملکرد اعضا در بورس با هدف توسعه معاملات شفاف، نقش رگولاتوری بازار را ایفا کند. همچنین به‌عنوان سومین مورد پیشنهاد، بهره‌گیری از قراردادهای بلندمدت تامین مواد اولیه و قراردادهای بلندمدت صادراتی با استفاده از ابزار کشف پریمیوم را می‌توان ارائه داد که در این رابطه می‌توان به امکان خرید کشف پریمیومی وکیوم باتوم و فروش کشف پریمیومی قیر در بورس کالا اشاره کرد.
ارسال نظر