بانکجهانی چشمانداز بازارهای کالایی را بررسی کرد
عقبنشینی جنگ از جبهه کامودیتیها
چرخش قیمت کالایی‌‌‌‌ها
گزارش اخیر بانکجهانی حاکی است بهای جهانی کامودیتیها به‌رغم روند صعودی در سال میلادی گذشته، طی ماههای اخیر مسیر کاهشی را طی می‌کند. بررسی شاخص قیمت کالایی بانکجهانی نیز حاکی از 32درصد کاهش نسبت به رکورد آن در ژوئن 2022 بوده است. درواقع رشد قیمتی کامودیتیها که در نتیجه تهاجم روسیه به اوکراین رخ داد، به‌‌‌‌دلیل آب‌وهوای مطلوب زمستانی و تغییر مسیر صادرات کالاهای کلیدی از روسیه و اوکراین تغییر جهت داده و روند کاهشی را طی می‌کند. به عنوان نمونه، بهای گندم و گاز طبیعی که رشدی بی‌‌‌‌سابقه را در سال میلادی گذشته تجربه کرده بودند، در‌‌‌‌حال حاضر کمتر از اوج قیمتی خود در 2022 هستند.
شاخص قیمتی گروه انرژی نیز در سه‌ماه ابتدایی 2023 حدود 20درصد کمتر از سطح قیمت‌ها در مدت مشابه سال گذشته قرار گرفته است. همچنین بهای گندم که در پی توقف صادرات غلات از اوکراین سقف قیمتی خود را در مه 2022 شکسته بود، در ماههای اخیر به سطح قیمت‌های پیش از جنگ بازگشته است. درست است که اکثر گروههای کالایی روند کاهشی قیمتی را تجربه می‌کنند؛ اما بررسی آمارها نشان می‌دهد که بهای همه گروههای کالایی اصلی (انرژی، فلزات، غلات و...) همچنان بالاتر از میانگین قیمتی سال‌های 2015 تا 2019 است.
بازار‌‌‌‌ها زیر ذره‌‌‌‌بین
در زیرگروه انرژی، بهای نفت برنت حدود 35درصد کمتر از اوج قیمتی خود در ژوئن 2022 است. این درحالی است که پس از اعلام سقف قیمتی برای نفت صادراتی روسیه توسط کشورهای گروه G7 بهای این کامودیتی افزایشی شد. همچنین در اروپا، هوای زمستانی معتدل، افزایش واردات گاز طبیعی و تلاش برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی به کاهش حدود 80درصدی قیمت گاز طبیعی نسبت به سقف قیمتی آن در ماه اوت گذشته منجر شده است. افزایش صادرات از سایر کشورها و تغییر مسیر‌‌‌‌های تجاری موجب شد تا بازار گاز طبیعی و زغال‌سنگ با اختلالات ناشی از تهاجم روسیه به اوکراین سازگار شود. در نتیجه کاهش بهای انرژی در ماههای گذشته نیز، قیمت کودهایی که از گاز طبیعی و زغال‌سنگ به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند به‌شدت کاهش یافته است.
در بازار مواد غذایی، بهای محصولات کشاورزی در بازه زمانی سه‌ماه پایانی سال 2022 و سه‌ماه اول 2023 تقریبا بدون تغییر مانده و نسبت به اوج قیمتی آوریل گذشته حدود 14درصد کاهش قیمت را تجربه کرده است. از مهم‌ترین عوامل افت قیمت میتوان به قرارداد موسوم به اودسا و آغاز دوباره صادرات اوکراین از طریق کریدورهای دریای سیاه اشاره کرد. تمدید قرارداد اودسا، برداشت بهتر از انتظار در سایر کشورهای تولید‌‌‌‌کننده غلات و افت قیمت انرژی به کاهش قیمت کالاهای کشاورزی از اوج سال 2022 کمک کرده است. بااین‌‌‌‌حال بررسی روند نرخ‌ها در این بازار نشان می‌دهد که سطح قیمت مواد غذایی همچنان بالاتر از سطح قیمت مشاهده‌شده در بحران غذایی 2008-2007 بوده است. به گزارش بانک جهانی، تورم سالانه قیمت مواد غذایی در 146کشور طی فوریه 2023 به طور متوسط به 20درصد رسیده است که در بالاترین سطح دودهه گذشته قرار می‌گیرد. همچنین از هر 10کشور دارای درآمد کم و متوسط، 9کشور با تورم مواد غذایی بالای 5درصد مواجه‌اند.
بررسی آخرین زیرگروه کالایی‌‌‌‌ها (فلزات و مواد معدنی) نشان می‌دهد که شاخص قیمتی این گروه در سه‌ماه اول سال 2023 نسبت به سه‌ماه پایانی 2022 حدود 10درصد افزایش یافته است. در این گروه به دلیل پایان سیاست کرونا صفر در چین افزایش کوتاه‌مدت قیمتی به دلیل رشد انتظارات برای تقاضا مشاهده شد. چین تقریبا نیمی از مصرف جهانی فلزات اساسی را به خود اختصاص می‌دهد. با این حال قیمت‌ها در ماه مارس به دلیل تضعیف تقاضای جهانی، به روند نزولی خود ادامه دادند. شاخص فلزات گرانبها نیز در سه‌ماه اول 2023 حدود 9درصد افزایش را تجربه کرد؛ چرا که کاهش ارزش دلار موجب شد تقاضا برای فلزات ارزشمند، از جمله طلا و نقره، به عنوان دارایی امن افزایش پیدا کند.
چشمانداز کامودیتیها در ادامه 2023
تحلیلگران بانک جهانی معتقدند، پس از افزایش حدود 50درصدی شاخص قیمتی کالایی‌‌‌‌ها در 2022 پیشبینی می‌شود که قیمت کالاها در سال میلادی جاری حدود 21درصد کاهش یابد و در سال 2024 از ثبات نسبی برخوردار شود. انتظار می‌رود کاهش قیمت انرژی در سه‌ماه اول 2023 کاهش یافته و در ادامه نیز سطح نرخ‌ها ثابت بماند و در سال میلادی آینده اندکی افزایش پیدا کند؛ چراکه پیشبینی می‌شود بازار در مقابل فشار عرضه افزایشی شود. در نقطه مقابل، کارشناسان این نهاد معتقدند که بهای سایر کامودیتیها طی سال‌جاری حدود 10درصد و در سال آینده تقریبا 3درصد کاهش پیدا می‌کند؛ چرا که بررسی بازارهای جهانی حاکی از آن است که تقاضای واقعی ضعیف‌‌‌‌تر از آنچه در اکتبر گذشته پیشبینی شده بود رشد می‌کند.
قیمت گاز طبیعی در اروپا به‌شدت کاهش یافته و انتظار می‌رود که در سال 2023 نیز کاهش حدود 50درصدی داشته باشد. البته برخی تحلیلگران معتقدند اروپا همچنان برای تضمین عرضه کافی در زمستان آینده با چالش‌هایی مواجه است که از جمله این چالش‌ها میتوان به افزایش رقابت برای صادرات گاز مایع طبیعی از آسیا اشاره کرد. به‌طور کلی کارشناسان این سازمان پیشبینی می‌کنند که بهای کالاها در ماههای باقی‌مانده از سال میلادی جاری بدون تغییر بماند. با این‌‌‌‌حال انتظار می‌رود که میانگین قیمت‌ها همچنان از سطوح قیمتی قبل از همه‌گیری کووید بیشتر باشد؛ مساله‌ای که بر امنیت غذایی به‌خصوص در کشورهای با درآمد سرانه پایین تاثیر محسوسی می‌گذارد. با این حال کارشناسان این سازمان معتقدند، عواملی همچون رخداد اختلال در زنجیره عرضه انرژی و فلزات، تشدید تنش‌‌‌‌های ژئوپلیتیک، بهبود قوی‌‌‌‌‌‌‌‌تر از حد انتظار در بخش صنعتی چین که منجر به رشد تقاضا خواهد شد و رویدادهای نامطلوب جوی همچنان می‌تواند زمینه‌ساز رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی باشد. از طرفی رشد ناامید‌کننده جهانی را میتوان اصلی‌ترین ریسک منفی دانست که می‌تواند سبب کاهش بیشتر قیمت‌ها در بازار جهانی باشد.
