چرا گواهی طلای سرخ سکه شد؟
بررسی معاملات انواع گواهی‌‌‌های سپرده زعفران حاکی از آن است که این گروه کالایی در بازه یک‌سال اخیر جهش قیمتی کم‌سابقه‌‌‌ای را به ثبت رسانده است. گواهی سپرده زعفران (سحرخیز) در بازه سالانه رشد حدود 100درصدی و در بازه یک‌ماه اخیر افزایش 30درصدی داشته است. در جریان معاملات آبان‌ماه بورس‌کالا، تعداد 258هزار و 356قرارداد آتی زعفران نگین به ارزش بیش از یک‌هزار و 820میلیارد تومان به ثبت رسید. همچنین در معاملات اوراق مبتنی بر کالا شاهد دادوستد 16میلیون و 793هزار گواهی سپرده به ارزش 891میلیارد تومان بودیم. به این ترتیب باید اذعان کرد زعفران کالایی است که وجود آن باعث پویایی معاملات در رینگ مالی و مشتقه بورس‌کالا شده است. آمار نیز حاکی از افزایش بیش از پیش عمق و نقدینگی این بازار دارد؛ به طوری که زعفران نگین با این عملکرد معاملاتی توانست مقام نخست در حجم و ارزش معاملات مشتقه را از آن خود کند.
متاسفانه با وجود زیرساخت‌های مناسب، هنوز کشاورزان و صادرکنندگان از حضور زعفران در بورس‌کالا آگاهی کافی نداشته، گویی فرهنگ‌سازی مناسب برای پوشش ریسک صورت نگرفته است. امیدواریم با برنامه‌‌‌ریزی مناسب تصمیم‌‌‌سازان اقتصادی کشور ابتدا زعفران‌کاران از شرایط مناسب کشاورزی برخوردار شوند و در ادامه با درایت خبرگان این بازار تمهیداتی برای جلوگیری از خامفروشی و اعتلای برند ایرانی در سطح جهانی صورت بگیرد و در انتها با آموزش سازوکار معاملاتی در بورس‌کالا از ظرفیت‌‌‌های مناسب این بازار برای پوشش ریسک و کسب سود بهره جست.
نوسانات نرخ ارز، تعرفه‌‌‌های گمرکی کشورهای وارد‌کننده زعفران و موانع صادراتی، همچنین میزان عرضه کشورهای رقیب در بازار از جمله مواردی هستند که بر تقاضای زعفران تاثیر مستقیم دارند. در مقابل در سمت عرضه با مواردی همچون شرایط آب‌وهوایی، فصل کاشت و برداشت و مقررات و دستورالعمل‌‌‌ها روبه‌رو هستیم. نوسان قیمت زعفران فرصتی در جهت کسب سود فعالان بازارهای مالی-کالایی فراهم می‌کند. راه‌‌‌های کسب سود از نوسانات قیمتی زعفران عبارتند از: خرید و فروش در بازار سنتی، خرید و فروش با هدف صادراتی، خرید و فروش اوراق بهادار مبتنی بر کالا (گواهی سپرده)، خرید و فروش صندوق‌های کالای، خرید و فروش قراردادهای آتی زعفران و خرید و فروش قراردادهای اختیار معامله زعفران
انبارهای بورسی؛ چشم‌‌‌انتظار پذیرش محصول جدید
گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالاست و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‌‌‌شود. در حال حاضر 17انبار صادر‌کننده گواهی سپرده در حوزه زعفران داریم که عبارتند از: طلای سرخ، سحرخیز، مدبر توس، زرین، وحدت جام، بهرامن، زرپران، ملل، پارسیلون، قائنات، بیرجند، بدیعی، گلیران، نفیس، روستا، نوین و آرینکا. با کد بورسی می‌‌‌توان این گواهی‌‌‌ها را در سامانه آنلاین کارگزاری‌‌‌ها خرید و فروش کرد و باید به ازای هر روز نگهداری هر گواهی سپرده که معادل یک گرم است، 44ریال پرداخت کرد. لازم به ذکر است که تاریخ انقضای تمام گواهی‌‌‌های فعال تا 15اسفند امسال تمدید شد. جواد فلاح، مدیر بازارهای مالی شرکت بورس‌کالای ایران خبر داد که تاریخ آخرین روز معاملاتی گواهی سپرده کالایی زعفران نمادهای با سررسید سال ۱۴۰۲، در صورت تعهد انباردار مبنی بر حفظ کمیت و کیفیت کالای موجود در انبار از تاریخ ششم دی‌ماه به 15اسفندماه امسال تغییر یافت.
محدوده نوسان قیمت مجاز در نمادهای گواهی سپرده کالایی زعفران نگین در هر سررسید، 5±درصد قیمت پایانی روز قبل به صورت میانگین موزون قیمت معاملات نمادهای گواهی سپرده کالایی زعفران در هر سررسید در روز کاری قبل خواهد بود. به گفته وحید صادقی‌نژاد، رئیس اداره انبارهای بورس‌کالای ایران، انبارهای زعفران جهت پذیرش محصول تولید سال‌جاری از روز یکشنبه 12آذرماه فعال شده و آماده پذیرش محصول مشتریان است. این انبار‌‌‌ها محصول تولیدی سال‌های قبل را پذیرش نخواهند کرد و حداکثر زمان نگهداری زعفران تا 19دی 1403 خواهد بود.
سرمایه‌گذاری روی زعفران نظام‌مند شد
صندوق‌های کالایی به منظور سرمایه‌گذاری غیرمستقیم روی کالاهای موجود در بورس‌کالای ایران تاسیس شده‌‌‌اند. در حال حاضر این صندوق‌ها شامل صندوق‌های طلا و زعفران هستند که طبق ضوابط باید حداقل 70درصد دارایی‌‌‌های سرمایه‌گذاران را در گواهی سپرده کالای مورد نظر سرمایه‌گذاری کنند و طبیعتا بازدهی آنها متناسب با بازدهی دارایی پایه یعنی طلا یا زعفران خواهد بود. در حال حاضر دو نماد نهال و سحرخیز به‌عنوان صندوق‌های فعال در حوزه زعفران ایفای نقش میکنند و غالب پرتفوی خود را به زعفران اختصاص داده‌‌‌اند. بازه نوسان این صندوق‌ها 10±درصد است.
تعریف قرارداد آتی روی گواهی زعفران روش بعدی سرمایه‌گذاری روی این کالاست. قرارداد آتی قراردادی است که درآن خریدار و فروشنده توافق میکنند مقدار معینی کالای مشخص را با کیفیت از پیش تعیین‌شده، قیمت معلوم و در زمان مشخص معامله کنند. در این قرارداد فروشنده متعهد به تحویل کالا و همچنین خریدار متعهد به پرداخت وجه در تاریخ مذکور است. در حال حاضر زعفران نگین، پسته، طلا و نقره در بازار آتی معامله می‌‌‌شوند و زعفران نگین دارای 3سررسید اسفند 1402 و اردیبهشت و تیر 1403 است. اندازه قرارداد 100گرم است و برای انجام معامله باید کد مشتقه بورس‌کالا اخذ شود. درحال حاضر برای انجام معاملات آتی نیاز به واریز مبلغ حدود یک‌میلیون و600هزار تومان به عنوان وجه تضمین است و پس از آن معامله‌گر می‌‌‌تواند از خاصیت اهرمی، معاملات دوطرفه، کارمزد به‌شدت پایین و قابلیت تنظیم حد ضرر و حد سود به صورت اتوماتیک بهره ببرد.
فعالان بازار آتی به سه‌دسته نوسان‌گیران، هجرها (پوشش‌دهندگان ریسک) و آربیتراژگرها (کسانی‌‌‌که از اختلاف نرخ در بازارهای مختلف کسب سود میکنند) تقسیم می‌‌‌شوند. سفته‌بازان یا همان نوسان‌گیران با توجه به دوطرفه بودن بازار آتی و کارمزد پایین معاملات از خرید و فروش‌های کوتاه‌مدت خود، سود کسب میکنند. هجرها عملا خریداران و فروشندگان حقیقی هستند که برای در امان ماندن از نوسانات قیمتی بازار اقدام به پوشش ریسک خود از طریق پیش‌خرید یا پیش‌فروش میکنند. آربیتراژگران هم که قسمت مهمی از بازار آتی را تشکیل می‌دهند، در فرصت‌‌‌های مناسب اقدام به خرید گواهی سپرده زعفران با قیمت‌های پایین و اخذ موقعیت فروش در قراردادهای آتی با قیمت‌های بالاتر میکنند.
موانع صادرات زعفران
با وجود کسب مقام نخست تولید در جهان، کشورمان سهم ناچیزی از بازار صادراتی را به خود اختصاص داده که به نظر فعالان این صنعت دلایلی همچون تحریم، مشکلات بازگشت ارز، کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، خامفروشی و نبود برند مناسب بر این مهم تاثیر‌گذار بوده‌‌‌اند. بنا بر آمار منتشرشده در مراجع رسمی کشور، بیشترین صادرات زعفران به مقصد کشورهایی بوده که خود مصرف‌کننده نهایی نبوده و اقدام به صادرات مجدد به سایر کشورها میکنند. در یکی از این موارد شاهد انعقاد بزرگ‌ترین قرارداد زعفران جهان بین ایران و قطر در سال گذشته به ارزش حدود 300میلیون دلار بودیم که حجم عظیمی از زعفران به کشوری که در این زمینه تخصصی ندارد ارسال می‌کند و جدا از بحث خامفروشی، امکان بازماندن از پاسخگویی به مشتری‌‌‌هایمان را نیز به وجود می‌‌‌آورد.
