گروه بنگاه‌ها- زهرا مسافر: معدن یکی از حوزه‌هایی است که توسعه و رونق سرمایه‌گذاری در آن به طور مستقیم بر رشد اقتصادی کشور تاثیرگذار است. با این وجود، معدن همواره در ایران خود را با چالش‌ها و معضلات گوناگونی روبه‌رو دیده است. طبق اطلاعات موجود، نزدیک به ۴۳ معدن سرب و روی در سطح کشور وجود دارد که به دلیل مشکلات متعدد بالغ بر ۱۵ مورد از این معادن تعطیل بوده و یا هیچگونه سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از آن صورت نمی‌گیرد.

معادنی نظیر انگوران، نخلک، مهدی آباد، کوشک و آهنگران از مهم‌ترین معادن سرب و روی کشور محسوب می‌شوند.

از این میان دو معدن انگوران و مهدی‌آباد در زمره غنی‌ترین معادن سرب و روی ایران قرار می‌گیرند که در حال حاضر دولت مالکیت آن را در اختیار دارد.

در ماه‌های پایانی سال ۸۸، پس از مطرح شدن واگذاری دوباره معدن انگوران به بخش خصوصی، مقرر شد که از ابتدای سال ۸۹ این معدن طبق مصوبه هیات وزیران به کنسرسیوم «راهبران صنعت سرب و روی انگوران» واگذار شود؛ اما این روند با موانع متعددی روبرو شد تا اینکه امروز با گذشت بیش از یک سال و نیم از موعد مقرر، هیچ خبری از واگذاری نیست.

این در حالی است که معدن انگوران یکی از بخش‌هایی بود که در قالب حوزه‌های مورد تصدی وزارت صنایع و معادن در لیست واگذاری‌های اصل ۴۴ قانون اساسی گنجانده شد تا با سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از سوی بخش خصوصی، رونق اقتصادی هرچه بیشتر را تجربه کند اما باز هم درهای بسته پیش روی بخش خصوصی قرار گرفت.

تا آرزوی فعالان واحدهای سرب و روی همچنان در انتظار واگذاری انگوران به بخش خصوصی کماکان ناکام بماند.در همین راستا، به سراغ اکبر نوروزی مدیر‌عامل بهره‌بردار دولتی معدن (شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران) رفتیم و طی یک گفت‌وگوی اختصاصی جزئیات خواندنی از وضعیت معدن انگوران را از وی جویا شدیم.

لطفا در خصوص نحوه ریزش دیواره شمالی معدن انگوران در سال ۸۵ توضیح بفرمایید.

در بهار سال ۸۴ (که بهره‌برداری از معدن توسط شرکت توسعه معادن روی ایران انجام می‌گرفت) نخستین ترک‌های ریزشی در پشت دیواره شمالی معدن نمایان شد و بلافاصله تیم کارشناسی این شرکت به همراه دستگاه نظارت معدن اقدام به نصب دو دستگاه تخصصی برای ثبت و اندازه‌گیری میزان حرکت توده در مرز مشترک ایجاد شده کرد، همچنین ۱۵ ایستگاه ثابت برای ثبت و کنترل حرکت زمین و ۲۵ ایستگاه ثابت در پله‌های معدن که با دستگاه‌های نقشه‌برداری قرائت می‌شد، در سراسر توده نصب و زمان لغزش پیش‌بینی شد.همزمان کارشناسان داخلی و خارجی نسبت به انجام کارهای مطالعاتی اقدام و با توجه به حجیم بودن این توده در مهر‌ماه سال ۸۵ ریزش به وقوع پیوست و طی آن حدود ۲۵ میلیون تن باطله آهکی به سمت داخل معدن سرازیر شد، به گونه‌ای که بخش عمده مواد پرعیار آماده استخراج، در زیر این توده قرار گرفت.

علت اصلی ریزش دیواره شمالی معدن انگوران چه بود؟

وجود لایه‌های ضعیف شیستی و رسی در معدن و همچنین بارندگی زیاد و خصوصیات آب و هوایی در منطقه و قطع این سطح شیب‌دار به دلیل عقب نشینی پله‌های معدن، از عوامل اصلی لغزش توده آهکی و مدفون شدن ماده معدنی آماده استخراج بود.

میزان تولید معدن در قبل از زمان ریزش چقدر بود و پس از آن به چه سطحی رسید؟

در زمان ریزش و سال‌های قبل از آن میزان استخراج سالانه حدود ۷۰۰ هزار تن بود که پس از آن به نصف کاهش یافت.

بر اساس نظر کارشناسان و مشاوران خارجی، پس از ریزش، تولید معدن باید حدود ۶ سال متوقف می‌شد؛ اما با طراحی خاص و پذیرش ریسک و تلاش بسیار متخصصان داخلی، تولید معدن به گونه‌ای ادامه یافت که پاسخگوی بخشی از نیازهای واحدهای فرآوری و تولید شمش باشد.این رویداد همچنین موجب شد که واحدهای فرآوری با تلاش و همچنین ابداعات مختلف آمادگی ادامه کار در شرایط سخت را نیز کسب نمایند و حتی این مساله سرآغازی برای ورود به استفاده از خاک‌های کم عیار و بهره‌برداری مناسب و بهینه از باطله‌ها شد.

نسبت به بازسازی معدن چه اقداماتی صورت گرفته و آیا سطح تولید آن به قبل از ریزش رسیده است؟

پس از ریزش، بلافاصله عملیات طراحی و اجرایی در خصوص برداشت توده ریزشی انجام گرفت و طی مدت ۳ سال از سال ۸۶ تا ۸۹ کل توده آهکی مذکور با رعایت کامل مسائل ایمنی و مهندسی با کاهش شیب پایدار معدن، به میزان ۲۵ میلیون تن برداشت و به خارج از محدوده معدن منتقل شد.

از سال ۸۹ سطح تولید معدن به روال عادی بازگشت؛ به گونه‌ای که طی این مدت ۷۲۰ هزار تن ماده معدنی و در شش ماهه نخست سال جاری بیش از ۴۰۰ هزار تن انواع ماده معدنی استخراج شده است.

در حال حاضر بهره‌برداری از معدن بر عهده کدام شرکت است و باطله‌های معدن به چه شرکتی فروخته می‌شود؟

هم‌اکنون بهره‌بردار معدن، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران است و باطله‌‌های معدن در هیچ یک از شرکت‌های فرآوری قابل استفاده نیست و در محل معدن دپو می‌شود و مطالعات جدی توسط گروه‌های تحقیقاتی جهت امکان‌یابی استفاده از آن در دست اقدام است.

لطفا در خصوص برنامه‌های فعلی تولید معدن انگوران توضیح بفرمایید.

برنامه کنونی تولید در این معدن شامل دو بخش روباز و زیر‌زمینی است، که در معدن روباز سالانه ۷۰۰ هزار تن انواع ماده معدنی استخراج می‌شود و در بخش زیرزمینی عملیات آماده‌سازی برای دسترسی به ماده معدنی در حال انجام است، همچنین در سال جاری به منظور استخراج ۷۰۰ هزار تن ماده معدنی، برداشت حدود ۱۷ میلیون تن باطله در معدن پیش‌بینی شده و در دست اجرا است.

در حال حاضر عیار خاکی که به کارخانه‌ها تحویل داده می‌شود، چقدر است؟

ماده معدنی انگوران شامل سه بخش عمده اکسیده پرعیار، متوسط و کم عیار است که بخش پر عیار حاوی بیش از ۲۵ درصد روی بوده و بخش متوسط دارای روی بین ۱۷ تا ۲۵ درصد و همچنین بخش کم عیار آن دارای عیاری کمتر از ۱۷ درصد است.در عین حال، بخش زیر زمینی در برگیرنده ماده معدنی سولفوره با متوسط روی ۳۵ درصد می‌باشد.

آیا برنامه‌ای برای واگذاری معدن دارید؟

با توجه به اینکه معدن انگوران جزو معادن بزرگ محسوب می‌شود از این رو مطابق ماده ۱۲ قانون معادن، تصمیم‌گیری در خصوص نحوه برداری از آن منحصرا در اختیار هیات دولت است.

تحلیل شما از مصوباتی که برای این معدن مطرح شد و به اجرا نرسید، چیست؟

هر مصوبه‌ای پس از طی مراحل قانونی خود، به اجرا در خواهد آمد و عدم اجرای مصوبات در راستای اجرای کامل مفاد قانونی بوده است.

رییس‌جمهور در دور اول سفرهای استانی خود به زنجان گفته بود که معدن انگوران متعلق به مردم این شهر است، حال با توجه به این اظهارات آیا واگذاری صورت گرفته و یا شرکت تهیه و تولید همچنان به عنوان متولی این معدن باقی خواهد ماند؟

شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در حال حاضر به عنوان نماینده دولت و حافظ منافع مردم، بهره‌برداری و استخراج ماده معدنی از معدن مذکور را بر عهده دارد و ماده معدنی را به طور عادلانه بین کارخانه‌های فرآوری و تولید شمش روی متعلق به بخش خصوصی (حدود ۷۵ کارخانه) توزیع می‌کند.

ضمن آنکه مقام محترم رییس‌جمهور همواره با ایجاد مزیت برای یک قشر یا گروه خاص به شدت مخالفت نمودند و اجرای عدالت و حفظ حقوق و صیانت از اموال عمومی با محوریت حمایت از تولید در راس برنامه‌های دولت بوده است.هم‌اکنون نیز این شرکت با به ‌کارگیری بالاترین سطح تخصص و ماشین‌آلات معدنی و اتخاذ روش‌های مناسب بهره‌برداری و ترکیبی از استخراج روباز و زیرزمینی ماده معدنی را برداشت و با اجرای فرمولی که در کمیته‌ای زیر نظر مستقیم وزارت صنایع و معدن و تجارت و با حضور فعال نمایندگان بخش خصوصی طراحی و هر از چندی به روز می‌شود، به طور کاملا عادلانه در اختیار کارخانه‌های فرآوری قرار می‌گیرد.

بنابراین، در شرایط فعلی، سپردن این معدن استراتژیک به یک بهره‌بردار دیگر، می‌تواند خود محل مناقشه جدیدی باشد و اصولا برگشت معدن به دولت نیز بر اساس اعتراضات و شکایات دست‌اندرکاران همین صنعت به منظور توزیع بهتر خاک صورت گرفته است.