عباس پیرحیاتی

«هدف اول توزیع سهام عدالت، مشارکت مردم در ساختن است همه باید در این خاک ریشه داشته باشیم ریشه فرهنگی داریم، ریشه اجتماعی داریم به لحاظ اقتصاد فردی ریشه داریم، اما همه باید در یک کار اجتماعی برای ساختن ایران زمین مشارکت کنیم». این گفتار قسمت‌هایی از سخنرانی آقای احمدی‌نژاد رییس‌جمهور کشورمان در تاریخ ۶/۸/۸۵ در همایش واگذاری رسمی سهام عدالت است. از این تاریخ بیش از ۳ سال می‌گذرد آیا به‌درستی با توزیع سهام عدالت به این هدف عمده یعنی مشارکت مردم در اقتصاد کشور رسیده‌ایم؟

یکی از ‌سازوکارهایی که برای مشارکت مردم طرح ریزی شده است، وجود تعاونی‌های عدالت شهرستانی است که مشمولان طرح واگذاری سهام عدالت در آن عضو شده‌اند. شرکت‌های تعاونی عدالت شهرستانی با یک واسطه و از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در اداره شرکت‌های بزرگ دولتی واگذار شده نظیر فولاد مبارکه، مخابرات، ملی صنایع مس ایران، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، پالایش نفت اصفهان و... نقش دارند. هر چند که در آیین‌نامه توزیع سهام عدالت، مشمولان سهام عدالت به‌طور مستقیم سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی هستند به عبارتی مشمولان سهام عدالت با یک واسطه در شرکت‌های بزرگ دولتی واگذار شده نقش دارند.

شرکت‌های تعاونی عدالت شهرستانی برنامه‌ها و فعالیتهای خود را در مجامع عمومی که با حضور اکثریت اعضا (مشمولان سهام عدالت) برگزار می‌شود به تصویب خواهند رساند و اعضا (سهامداران) در این مجامع مشارکت خواهند داشت و نمایندگان خود را به عنوان هیات‌مدیره شرکت انتخاب می‌کنند تا این افراد به نمایندگی، حقوق اعضا را پیگیری کنند.

برای مشارکت مردم در این مجامع آموزش و اطلاع‌رسانی به اعضا الزامی است و رییس‌جمهور کشورمان نیز در همان همایش به لزوم برگزاری برنامه‌های آموزشی تاکید داشتند. با این کار علاوه بر فراهم شدن مشارکت مردم، سهامداران عدالت با شناخت از عملکرد و برنامه‌های مدیران شرکت و نحوه سود آوری تمایل کمتری به فروش سهام خود پیدا می‌کنند. با گذشت بیش از ۳ سال از طرح واگذاری سهام عدالت و عضویت تعداد زیادی از اقشار جامعه مانند روستاییان، کارکنان و بازنشستگان، خانواده‌های معظم شهدا، جانبازان و ایثارگران، روزنامه‌نگاران، طلاب حوزه علمیه و... در شرکت‌های تعاونی عدالت شهرستانی متاسفانه مشارکت این افراد در اداره شرکت‌های تعاونی عدالت شهرستانی فراهم نشده است و غالب این شرکت‌ها همچنان تصمیمات خود را که در صلاحیت مجامع عمومی است از جمله انتخاب هیات‌مدیره شرکت، بر اساس اعضای اولیه شرکت یا با مشارکت پایین سهامداران به‌واسطه به نصاب نرسیدن مجمع اول تنفیذ می‌کنند. این در حالی است که بیشتر سهامداران کوچک‌ترین اطلاعی از نحوه حضور خود در مجامع این شرکت‌ها ندارند.

برای تحقق هدف خصوصی‌سازی در واگذاری سهام عدالت، مشارکت مردم در اداره شرکت‌های تعاونی یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی الزامی است و طبیعی است مشارکت حداکثری اعضای تعاونی‌ها می‌تواند فرصتی فراهم کند تا نخبگان جامعه آماری سهامداران عدالت که در حال حاضر بیش از ۳۵ میلیون نفر هستند در راس امور قرار گیرند و به دنبال صلاح و مصلحت سهامداران خود باشند. وجود افراد حرفه‌ای و با توانایی‌های علمی بالا در راس این شرکت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز انتقال مدیریت شرکت‌های دولتی همراه با مالکیت را فراهم نماید. در شرایط فعلی اقدام اخیر کمیسیون نظارت و پیگیری اصل ۴۴ قانون اساسی به نمایندگی از سهامداران عدالت در خصوص بررسی ماهیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و بهره‌مندی از اساتید دانشگاهی و برخی از مدیران قابل تقدیر است و امید است که این اقدام منجر به ورود هرچه سریع‌تر شرکت‌های سرمایه‌گذاری به بورس و شفاف شدن عملکرد این شرکت‌ها و هم چنین فراهم شدن بازاری قانونی برای خرید و فروش سهام عدالت که شاید خواسته بیش از ۳۵ میلیون سهامدار عدالت است، شود. در صورت استفاده از ظرفیت‌های بخش تعاون، با اقداماتی چون تبدیل شرکت‌های تعاونی عدالت شهرستانی به تعاونی‌های سهامی عام و ساماندهی مشمولان طرح واگذاری سهام عدالت در قالب تعاونی‌های کوچکتر یا استفاده از ظرفیت‌های برخی از شرکت‌های تعاونی موجود به لحاظ عضویت تمامی این اعضا در تعاونی سهام عدالت یا برگزاری مجامع دو مرحله‌ای برای شرکت‌های تعاونی شهرستانی و اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویج فرهنگ سهامداری توسط وزارت تعاون، می‌توان مشارکت مردم را در اقتصاد کشور بیشتر کرد.