دولت‌های پس از مشروطه- دولت‌های ایران، دولت پنجم
ناصرالملک هم عزل شد
مجلس قانونگذاری ایران با دادن رای منفی به دولت چهارم که نخست‌وزیر آن از طرف شاه و با نیرنگ به مجلس تحمیل شده بود، قدرت خود را به رخ محمدعلی شاه کشاند. در حالی که شاه و درباریان برای پیدا کردن فردی همراه خود برای تصدی نخست‌وزیری مشورت می‌کردند.
ناصرالملک قره‌گوزلو
مجلس قانونگذاری ایران با دادن رای منفی به دولت چهارم که نخست‌وزیر آن از طرف شاه و با نیرنگ به مجلس تحمیل شده بود، قدرت خود را به رخ محمدعلی شاه کشاند. در حالی که شاه و درباریان برای پیدا کردن فردی همراه خود برای تصدی نخست‌وزیری مشورت می‌کردند. مجلس نیز میرزا ابوالقاسم‌خان ناصرالملک قره‌گوزلو را معرفی و شاه نیز او را تایید کرد. رییس‌الوزرای جدید در ۳ آبان ۱۲۸۶ به این منصب رسید و کابینه خود را به شرح زیر معرفی کرد.
۱- میرزا ابوالقاسم‌خان ناصرالملک، رییس‌الوزرا و وزیر مالیه
۲- غلامرضاخان آصف‌الدوله، وزیر داخله
۳- میرزاحسن خان مشیرالدوله، وزیر خارجه
۴- میرزا مهدیقلی‌خان مخبرالسلطنه، وزیر عدلیه
۵- میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک، وزیر جنگ
۶- مرتضی قلیخان صنیع‌الدوله، وزیر معارف
۷- میرزا حسین‌خان موتمن‌الملک، وزیر تجارت و گمرکات
از آنجایی که ناصرالملک تحصیلکرده امور مالی بود و خود علاوه‌بر منصب نخست‌وزیری، وزارت مالیه را نیز بر عهده گرفته بود، ترجیح داد، وزارت فواید عامه را که در چهار دولت قبل وجود داشت را حذف کند و کابینه‌ای با ۷ عضو را به مجلس معرفی کرد.
در حالی که دولت‌های قبلی با مخالفت‌های مجلسی‌ها مواجه شده و نمی‌توانستند فعالیت کارآمدی داشته باشند، کابینه جدید با دسیسه‌ها و کارشکنی‌های محمدعلی‌شاه و درباریان مواجه شد. نخست‌وزیر جدید با خزانه خالی و فقدان سازوکار برای کسری بودجه مملکت رو به رو شد و سیاست خصمانه عثمانی‌ها نیز مزید بر علت شده و کار دشوار بود.
شاه مستبد روز ۱۹ آبان ۱۲۸۶ برای چهارمین بار به مجلس رفت و سوگند خورد که حافظ مشروطیت و قانون اساسی باشد، اما او ریاکارانه و براساس نیرنگ عمل کرده و ضمن تظاهر به آشتی با مجلس، مقدمات سقوط مجلس را فراهم می‌کرد. ناصرالملک دو کار مهم کرد: اول اینکه بودجه دربار را کاهش داد و دوم، مستمری زنان دربار را قطع کرد و به این ترتیب خشم شاه برانگیخته شد.
روز اول آذرماه ۱۲۸۶ بنا به تمایل پادشاه، هیاتی مرکب از ده نفر نمایندگان منتخب مجلس شورای ملی به حضور شاه رسیدند. شاه خواستار تفکیک وظایف و اختیارات قوه‌مجریه و قوه مقننه شد و از مجلس خواست انجمن‌های محلی را منحل کند. این پیشنهاد با مخالفت مجلس مواجه شد و نبرد شدت پیدا کرد.
ناصرالملک که روزگار را تیره می‌دید و امکان مصالحه مجلس و دولت را دور از دسترس تشخیص داده بود و دسته‌بندی‌های شاه و دربار در برابر انجام وظایف خود را نیرومند می‌دید روز ۲۳ آذر ۱۲۸۶ استعفانامه خود را تقدیم کرد که محمدعلی‌شاه آن را نپذیرفت. محمدعلی‌شاه با نیرنگ برخی خواسته‌های نامعقول را در میان خواسته‌های تظاهرکنندگان قرار داد و موجب ناراحتی رییس مجلس فراهم شد.
احتشام‌السلطنه، رییس مجلس به عنوان اعتراض، علاء‌الدوله و معین‌الدوله را نزد شاه مستبد فرستاد که به دستور شاه دستگیر و ۲۳ آذرماه به خارج از کشور تبعید شدند. روز ۲۹ آذرماه ۱۲۸۶ و در اعتراض به رفتار شاه و دربار بازارها تعطیل و اعضای انجمن‌های محلی برای دفاع از مجلس به بهارستان و مسجد سپهسالار رفتند.
محمدعلی شاه صدراعظم را عزل کرد و با توبیخ کسانی که مجلس را به توپ بسته بودند، موافقت کرد.
ارسال نظر