خواندنی‌های تاریخ
انتخابات مجلس در فارس، ۹۴ سال پیش
دولت علاءالسلطنه آغاز انتخابات مجلس چهارم را ۱۳ رمضان ۱۳۳۵/ ژوئن ۱۹۱۷ اعلام کرد. دستور تسریع انتخابات به ایالات ابلاغ شد و در نتیجه اعضای سابق احزاب سیاسی، به خصوص دموکرات‌ها، کارشان را آغاز کردند. به گفته بهار، در آن هنگام، بخشی از اعضای حزب دموکرات که به مهاجرت نرفته یا مراجعت کرده و در تهران بودند، تصمیم گرفتند فعالیت انتخاباتی را از سرگیرند. آن دسته از دموکرات‌هایی که ترجیح می‌دادند قبل از هرکاری مهاجرین برگردند، به ضد تشکیلی و گروه اول به تشکیلی معروف شدند.
فرمانفرما
دولت علاءالسلطنه آغاز انتخابات مجلس چهارم را ۱۳ رمضان ۱۳۳۵/ ژوئن ۱۹۱۷ اعلام کرد. دستور تسریع انتخابات به ایالات ابلاغ شد و در نتیجه اعضای سابق احزاب سیاسی، به خصوص دموکرات‌ها، کارشان را آغاز کردند. به گفته بهار، در آن هنگام، بخشی از اعضای حزب دموکرات که به مهاجرت نرفته یا مراجعت کرده و در تهران بودند، تصمیم گرفتند فعالیت انتخاباتی را از سرگیرند. آن دسته از دموکرات‌هایی که ترجیح می‌دادند قبل از هرکاری مهاجرین برگردند، به ضد تشکیلی و گروه اول به تشکیلی معروف شدند. تشکیلی‌ها کمیته‌های مخفی و حوزه‌های لازم را تشکیل دادند و ارگان‌های خودشان را داشتند که نوبهار، زبان آزاد، ایران و صدای ایران از آن جمله بودند. البته باید در نظر داشت که بسیاری از دسته‌بندی‌های سیاسی و تضادهای حزبی جنبه عقیدتی نداشت و بیشتر بر مبنای روابط شخصی و جاه‌طلبی و قدرت‌طلبی و رقابت‌های مادی بود.
در ۲۶ ربیع‌الثانی ۱۳۳۷/ ژانویه ۱۹۱۹، فرمانفرما جمعی را برای تشکیل انجمن نظار دعوت کرد. در اول جمادی‌الاول، ایران نوشت کسانی که فرمانفرما برای انجمن نظار دعوت کرده بود، در ارگ حاضر شدند و درباره نشر اعلانات و تشکیل انجمن‌های جزء صحبت کردند.
در همان ماه، فرمانفرما به وزارت داخله خبر داد که اوراق انتخاباتی رسیده و نظار هفت‌گانه تعیین شده‌اند. سه نفر دموکرات، دو نفر اعتدالی و دو نفر بی‌طرف بودند. طبق دستورالعمل قانونی، چهارنفر از طبقات علما، تجار، اصناف، اعیان و مالکین بودند، ترتیب کار را می‌دادند و از پنجم تا بیستم جمادی‌الاول، در مسجد وکیل تعرفه پخش می‌کردند و از ۲۲ تا ۲۶ جمادی‌الاول رای‌گیری انجام می‌شد.
روزنامه ایران، در ۶ رجب خبرداد که انتخابات شهر و توابع پایان یافته و انجمن نظار مشغول استخراج آرا هستند. انتخابات آباده و داراب نیز در شرف آغاز بود.
بیشترین آرا را وثوق‌الدوله رییس‌الوزرا آورد، ولی وکالت از شیراز را رد کرد. به جز او ضیاءالادبای شیرازی با ۶۵۱/۲۰ رای، محقق‌العلمای یزدی با ۲۵۱/۲۰ رای، سیدیعقوب راکان با ۷۷۵/۱۷ رای، آقای علی زارع‌شیرازی با ۲۸۳/۱۷ رای از طرف حوزه انتخابیه، به عنوان نمایندگان رسمی اعلام شدند.
پس از انعقاد قرارداد ۱۹۱۹م، از آنجا که می‌بایست مجلس شورای ملی قرارداد را تصویب می‌کرد تا رسمیت یابد، کرزن به وثوق‌الدوله فشار آورد تا انتخابات هر چه زودتر پایان یابد و مجلس افتتاح شود. مخالفت با قرارداد باعث شد وثوق‌الدوله دست به اقداماتی از قبیل تبعید مخالفان، بستن و توقیف روزنامه‌ها و اعلام حکومت نظامی بزند که باعث بدنامی منتخبان شد و گفته شد با زور و رشوه انتخاب شده‌اند.
وکیلانی که در دوره ریاست وزرای وثوق‌الدوله و پس از انعقاد قرارداد انتخاب شدند، به «وکلای قرارداد» معروف شدند. وکلای فارس نیز جزء وکلای موافق قرارداد بودند و بدون شک با نظر موافق فرمانفرما انتخاب شده و به خاطر بسته شدن روزنامه‌های فارس در معرض حمله بودند، به طوری که بعد از وثوق‌الدوله، در دوره ریاست وزرای مشیرالدوله، از لغو انتخابات یا نظرخواهی در آن باره، صحبت می‌شد. هر چند که دولتمداران در هر دو مورد عملی انجام ندادند، اما فرمانفرما در شیراز، مدام جویای خبر بود و فطن‌الدوله پیشکارش او را از جریانات سیاسی پایتخت با خبر نگه می‌داشت و یک بار برای او نوشت که همه هیاهوها درباره انتخابات فارس، خراسان، کرمان و کرمانشاه برپا شده، در حالی که شکایتی از اینجاها نرسیده و هدف این است که ترتیبی بدهند «دسته وثوق‌الدوله» را که بیشترشان در این چهار ایالت انتخاب شده‌اند، به مجلس راه ندهند.
منبع، کتاب «عبدالحسین میرزا فرمانفرما»
نوشته منصوره اتحادیه
ارسال نظر