واکاوی - ۱۸ آذر ۹۲
دولت ایران قبل از عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای از کالا‌های وارداتی عوارض گمرکی دریافت نمی‌کرد. فقط دو نوع مالیات، یکی به اسم دروازه‌بانی در موقع ورود اجناس به راه‌ها گرفته می‌شد و دیگری به اسم عوارض راهداری در سر راه گذرگاه‌ها.
اما پس از امضای عهدنامه ترکمنچای، تجار روس از مزایای دول کامله‌الوداد در ایران برخوردار شدند و از پرداخت عوارض شهری و راهداری در ایران معاف گردیدند. به‌تدریج این امتیاز به تجار انگلیسی نیز داده شد. آنان نیز از آن پس بر کالا‌های خود پنج درصد حق گمرکی می‌دادند. البته سایر ممالک مانند فرانسه و آمریکا نیز در سال ۱۲۶۸ هـ ق / ۱۸۵۲ م با یک قرارداد بازرگانی از این مزایا بهره‌مند شدند. نتیجه آن بود که سهم بیشتری از تجارت خارجی ایران به دست تجار بیگانه افتاد. زیرا تجار ایرانی مجبور به پرداخت همه نوع هزینه‌ها بودند و قادر به رقابت با تجار خارجی نمی‌شدند، از طرف دیگر چون تجار خارجی اجناس خود را حداقل ۱۰ درصد ارزان‌تر به فروش می‌رساندند و از عوارض و هزینه‌های دیگر نیز معاف بودند، بنابرین به‌تدریج انحصار تجارت ایران به‌دست آنان افتاد.
منبع: اصغر شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار