دنیای اقتصاد- نیما صبوری: سال گذشته در طول رقابت‌های انتخاباتی آمریکا، دونالد ترامپ بارها برجام را مورد انتقادهای شدید قرار داد. او در سخنرانی‌های خود اصرار داشت تا برجام را «بدترین توافق تاریخ» بنامد. او قول داد تا پس از انتخابش به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا، این توافق را پاره کند. مواضع او اما پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌‌جمهوری آمریکا اندکی ملایم‌تر شد. ترامپ که قرار است هر سه ماه یک‌بار ارزیابی خود را درخصوص پایبندی ایران به توافق هسته‌ای به کنگره آمریکا ارائه کند، تاکنون - ۶ ماه نخست - مجبور شده است دو بار کنگره را مجاب کند که ایران تا به امروز به تمامی تعهدات خود در برجام پایبند بوده است. به‌نظر می‌رسد اما رئیس‌جمهور تازه‌کار آمریکا در اواسط اکتبر دیگر نمی‌خواهد برای بار سوم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کند (طبق قانون او باید در سه ماه‌ آینده سومین ارزیابی خود را از برجام به کنگره بدهد).

ترامپ بارها ایران را به عدم پایبندی به روح برجام متهم کرده است. به گزارش «لس‌آنجلس تایمز»، اظهاراتی که تاکنون ترامپ درخصوص پاره‌ کردن برجام داشته غیرقابل‌قبول است. او بدون اینکه تعریفی از روح برجام داشته باشد مدام از این عبارت در بیانات مبهم خود استفاده می‌کند. اظهارات کم‌ارزش و نامعتبر ترامپ شاید این امید را زنده کرده باشد که مشاوران سیاست خارجی او که افرادی منطقی به‌نظر می‌رسند، رئیس‌جمهوری آمریکا را بر سر عقل بیاورند. هفته گذشته اما زمانی که نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل با بیانات غیرمسوولانه خود خواستار خروج از برجام شد این امیدها از بین رفت. بر این اساس، نیکی هیلی در سخنرانی که در «موسسه بنگاه‌های اقتصادی آمریکایی»‌ داشت گفت ایران تاکنون به متن برجام پایبند نبوده است.

او این استدلال خود را با اشاره به میزان آبی که ایران در راکتورهای هسته‌ای خود استفاده کرده و بیش از مقدار تعیین‌شده در برجام بوده ارائه کرد. با این حال انتقادهایی که نیکی هیلی متوجه برجام ساخت، قابل‌تامل‌تر از سخنان نسنجیده ترامپ درخصوص عدم پایبندی ایران به روح برجام بوده است. او در اظهارات خود گفت: «شروع و پایان قضاوت درخصوص هر نوع توافق بین‌المللی با ماهیت دولت‌های امضا‌کننده آن است. آیا ایران به قوانین بین‌المللی احترام می‌گذارد؟ آیا با توجه به این واقعیت که ایران به تعهدات خود پایبند بوده است می‌توان به این کشور اعتماد کرد؟ آیا این توافق به اندازه کافی قوی است تا پایبندی ایران را تضمین کند؟ آیا این توافق منافع بین‌المللی آمریکا را تامین می‌کند؟» نیکی هیلی در پاسخ به این سوال‌ها و با اشاره به حمله به سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ مدعی شد که جمهوری اسلامی ماهیتی قانون‌شکن دارد. او در ادامه گفت که قانون‌شکنی‌های تهران با عدم پایبندی به قطعنامه‌های سازمان ملل درخصوص برنامه‌های موشکی ادامه یافت.

«لس‌آنجلس تایمز» اما بر این باور است که صحبت‌های هیلی درخصوص قطعنامه‌های سازمان ملل ارتباطی به موضوع اصلی یعنی توافق هسته‌ای ندارد، چرا که در قطعنامه موشک‌های بالستیک سازمان ملل هیچ اشاره‌ای به توافق هسته‌ای نشده است. به‌علاوه از یک طرف قطعنامه‌های سازمان ملل از لحاظ قانونی الزام‌آور نیست و از طرفی دیگر کنگره آمریکا تاکنون تحریم‌های جدیدی را به بهانه برنامه‌های موشکی ایران به تصویب رسانده است. بنابراین، بسیار ابلهانه است به‌خاطر برنامه‌های موشکی ایران توافق هسته‌ای از بین‌ برود، توافقی که به عقیده کارشناسان منافع آمریکا و کشورهای غربی در گرو آن است. از بین بردن برجام ازسوی آمریکا قطعا به ضرر این کشور است و باعث شکاف میان متحدانش می‌شود.

شاید فهمیدن ضعف استدلال‌هایی که هیلی درخصوص نقض برجام ازسوی ایران ارائه کرد، او را بر آن داشت تا از واقعیتی دیگر پرده بردارد.

او در سخنان خود بر این موضوع تاکید کرد الزامی که از طرف کنگره برای رئیس‌جمهوری درخصوص تایید برجام وجود دارد تنها محدود به پایبندی ایران به این توافق نیست. به گفته او، رئیس‌جمهوری همچنین باید این موضوع را که آیا تعلیق تحریم‌ها براساس برجام، تامین‌کننده منافع و امنیت ملی آمریکا است یا خیر تایید کند. هیلی در ادامه گفت: «اگر ترامپ بخواهد از تایید مجدد برجام خودداری کند، این کنگره خواهد بود که درخصوص لغو تحریم‌ها طبق برجام تصمیم می‌گیرد. بر این اساس کنگره در تصمیم‌گیری‌های خود ممکن است اتهاماتی همچون حمایت ایران از تروریسم، فعالیت‌های هسته‌ای گذشته و وضعیت حقوق بشر را دخیل کند.»

به گزارش «لس‌آنجلس تایمز» به هر حال اکنون مساله این نیست که آیا دولت ایران حامی تروریسم است یا حقوق بشر در این کشور رعایت می‌شود یا خیر. موضوع مهم این است که آیا در مجموع توافق هسته‌ای به نفع جامعه جهانی بوده است و آیا باید این توافق ادامه یابد یا خیر. این نشریه در گزارش خود آورده است: «ارزیابی‌های ما نشان می‌دهد که برجام تاکنون برنامه‌های هسته‌ای ایران را محدود کرده است، اتفاقی که برای جامعه جهانی بسیار ارزشمند است. بنابراین تا زمانی که تهران به متن برجام پایبند باشد، دیدگاه ما همین خواهد بود، دیدگاهی که رئیس‌جمهوری آمریکا نیز باید به آن روی آورد.»