«دنیای اقتصاد» هشت تفاوت اجلاسیه سوم را بررسی می‌کند
وزن‌کشی فراکسیون‌ها در انتخابات هیات‌رئیسه مجلس
عکس: مجتبی سرانجام‌پور، دنیای اقتصاد
رقابت ۳ نامزد
این نخستین بار در ادوار مجلس شورای اسلامی است که ۳ نماینده برای کرسی ریاست نامزد شده و رقابت کردند. موضوعی که تبعاتی همچون شکست اجماع یک نامزد، تقسیم آرا میان نامزدها و کشیده شدن انتخابات به دور دوم را به‌دنبال داشت.
ریاست دور دومی
در واقع یکی از ویژگی‌های متفاوت انتخابات دیروز هیات‌رئیسه مجلس، کشیده شدن انتخابات به دور دوم است؛ موضوعی که در ادوار گذشته مجلس سابقه نداشت و همواره نتیجه انتخابات در همان رای‌گیری نخست مشخص می‌شد. انتخابات ریاست مجلس، دیروز میان ۳ نامزد یعنی علی لاریجانی (نامزد فراکسیون مستقلین)، محمدرضا عارف(نامزد فراکسیون امید) و حمیدرضاحاجی بابایی (نامزد فراکسیون نمایندگان ولایی) برگزار شد و تقسیم آرا میان این افراد، انتخابات هیات‌رئیسه در حوزه ریاست مجلس را به دور دوم کشاند.
کمترین آرای لاریجانی
با این همه اگر به‌صورت جزئی‌تر به چهره جدید انتخابات هیات‌رئیسه که روز گذشته پدیدار شد نگاه کنیم، می‌بینیم که یکی از مهمترین تفاوت‌های این انتخابات با ادوار اخیر، از میزان آرای علی لاریجانی و روند انتخاب او شکل گرفته است؛ لاریجانی که در ۱۰ سال گذشته بدون مانع جدی و رقیب سرسخت، ریاست پارلمان‌های هشتم، نهم و دهم را تصاحب کرده بود، دیروز نه در اولین دور از انتخابات بلکه در دور دوم توانست به اتکای آرای نامزد منصرف، بار دیگر خود را در جایگاه ریاست تثبیت کند. همچنان که گفته شد حضور ۳ نامزد که هرکدام از یک فراکسیون به میدان رقابت آمده بودند، این بار کار را برای علی لاریجانی سخت کرد و تقسیم آرا میان این ۳ نفر، تعیین تکلیف ریاست او بر مجلس را به دور دوم انتخابات کشاند. تقسیم آرا در دور نخست، سبب شد او دیروز با ۱۰۱ رای، در مقایسه با سایر انتخابات‌های ریاست مجلس که در آنها توفیق یافته بود، کمترین آرا را به دست‌آورد. او حتی در دور نخست انتخابات دیروز ۱۳ رای از ۱۱۴ رای محمدرضا عارف عقب ماند و این خود رکوردی است در رقابت این دو که تاکنون، دو بار بر سر ریاست مجلس رقیب یکدیگر شدند؛ یک بار در انتخابات هیات‌رئیسه موقت سال اول مجلس دهم و دیگری انتخابات دیروز.
حتی اگر از آرای مرحله اول انتخابات دیروز بگذریم، تعداد آرای علی لاریجانی در دور دوم هم با وجود انصراف یک رقیب به نفع او، یکی از کمترین آرایی است که او طی این سالها برای ریاست مجلس شورای اسلامی کسب کرده است. او دیروز در دور دوم ۱۴۷ رای به دست آورد که کمترین آرای او برای جایگاه ریاست پارلمان در ادوار هشتم، نهم و دهم مجلس است. این در حالی است که او صبح دیروز، با ۱۷۱ نماینده مجلس جلسه داشت اما در نهایت، آرای همه این نمایندگان هم به سبد او وارد نشد. به‌نظر می‌رسد این تعداد رای برای لاریجانی و حامیانش در مجلس بسیار غافلگیرکننده بود؛ زیرا دیروز از بذله‌گویی‌های لاریجانی در زمان پیروزی خبری نبود.
۳ رای مبهم
از دیگر ویژگی‌های انتخابات کرسی ریاست سومین سال مجلس، سرنوشت نامعلوم ۳ رای است. هیات‌رئیسه پارلمان دیروز در جریان اعلام آرای نخستین دور انتخاب رئیس مجلس، اعلام کرد که از ۲۷۲ رای اخذ شده، ۱۱۴ رای از آن محمدرضا عارف، ۱۰۱ رای از آن علی لاریجانی و ۵۴ رای از آن حمیدرضا حاجی‌بابایی است و برای آنکه هیچ یک از نامزدها نتوانستند ۵۰ درصد آرا به علاوه یک رای را به دست آورند، انتخابات به دور دوم می‌رود.بررسی این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که مجموع آرای ۳ نامزد ۲۶۹ رای است اما هیات‌رئیسه مجلس مجموع را ۲۷۲ رای اعلام کرد؛ این یعنی سرنوشت ۳ رای نامعلوم است زیرا در اعلام هیات‌رئیسه به باطله یا ممتنع بودن این ۳ رای اشاره‌ای نشد.پس از رای‌گیری دور دوم، تعداد آرا اینگونه اعلام شد: از مجموع ۲۷۹ رای ماخوذه، محمدرضا عارف ۱۲۳ رای و علی لاریجانی ۱۴۷ رای کسب کرد و ۹ رای نیز باطل اعلام می‌شود. مقایسه مجموع آرای اعلام شده در دور اول و دوم، نشان می‌دهد که ۷ نماینده در دور دوم رای‌گیری، به رای دهندگان پیوستند.
از سوی دیگر، آرای علی لاریجانی در دور دوم نسبت به دور اول، ۴۶ رای افزایش یافته است. با توجه به آنکه حمیدرضا حاجی بابایی در دور دوم به نفع لاریجانی کنار رفت، به نظر می‌رسد از ۵۴ نماینده‌ای که به حاجی بابایی به‌عنوان نامزد اصولگرایان فراکسیون ولایی در دور نخست رای داده بودند، ۴۶ نفر ترجیح دادند از نامزد مورد حمایت خود تبعیت کنند و در دور دوم به جمع حامیان لاریجانی بپیوندند. همین اعداد حاکی از آن است که ۸ نفر از حامیان حاجی بابایی، حتی با وجود تصمیم نامزد مورد حمایتشان به انصراف به نفع لاریجانی، حاضر نشدند به علی لاریجانی برای ادامه کار در جایگاه ریاست مجلس رای دهند؛ افرادی که آرای آنها یا به سبد عارف رفته یا به‌عنوان آرای باطل به صندوق انداخته شده است.
با توجه به تعداد ۹ رای باطله در این انتخابات، بعید نیست که این ۸ نفر که احتمالا از نمایندگان عضو فراکسیون ولایی و نزدیک به جبهه پایداری هستند، نه علی لاریجانی و نه محمدرضا عارف را به دلیل تفاوت جدی دیدگاه سیاسی، برای ریاست مجلس مناسب ندانسته و ترجیح داده باشند آرای باطل به صندوق بیندازند.
از سوی دیگر، بر آرای عارف در دور دوم نسبت به دور اول، ۹ رای افزوده شد و آرای او از ۱۱۴ به ۱۲۳ رای افزایش یافت؛ موضوعی که بی‌شک امیدی‌ها و بسیاری دیگر را غافلگیر کرد. گرچه پیش از این پیش‌بینی‌ها از شکست عارف حکایت داشت، اما شاید افزایش آرای او قابل تصور نبود.
افزایش عیار فراکسیون امید
بنابراین از دیگر ویژگی‌های این انتخابات، افزایش وزن فراکسیونی اصلاح طلبان است. افزایش آرای محمدرضا عارف در سه برهه از انتخابات ریاست مجلس دهم یعنی انتخابات هیات‌رئیسه موقت در سال اول و انتخابات دور اول و دوم دیروز، شاید یکی از مهمترین دلایل بر ارتقای وزن فراکسیون امید باشد. عارف در سال ۹۲ و در نخستین روزهای پس از آغاز به کار مجلس دهم که برای اصلاح طلبان به دلیل کسب بسیاری از کرسی‌های مجلس امیدبخش بود، در انتخابات ریاست موقت مجلس، در مقابل ۱۷۳ رای علی لاریجانی، ۱۰۳ رای به دست آورد و به ریاست نرسید. دیروز اما نتیجه بسیار متفاوت از سال ۹۲ شد؛ عارف توانست در دور اول انتخابات، از لاریجانی ۱۳ رای بیشتر کسب کند و به عدد ۱۱۴ رای در پارلمان رسید. این روند حتی در دور دوم انتخابات که یک رقیب با سبد ۵۴ رای به نفع لاریجانی کنار رفت، باز هم افزایش یافت و تعداد آرای او به ۱۲۳ رای رسید. در این میان اگرچه علی لاریجانی توانست با ۱۴۷ رای عارف را شکست دهد اما بررسی فراکسیونی آرا نشان می‌دهد عارف و فراکسیون تحت مدیریتش یعنی فراکسیون امید توانستند بدون پشتوانه ائتلاف با فراکسیونی دیگر، توفیق یابند و آرای خود را افزایش دهند.
این سرنوشت اما برای فراکسیون علی لاریجانی یعنی فراکسیون مستقلین رقم نخورد. او در این انتخابات حتی با احتساب آرای حاجی بابایی در دور دوم که می‌توان آن را ائتلاف دقیقه ۹۰ فراکسیون مستقلین و فراکسیون ولایی بر سر ریاست لاریجانی خواند، کمترین آرای خود در دوران ریاستش بر مجلس را کسب کرد. این موضوع می‌تواند در راستای کاهش محبوبیت و نیز کارکرد فراکسیونی لاریجانی در مجلس دهم هم تفسیر شود. کاهش آرای لاریجانی از آن منظر نشان از کاهش عملکرد فراکسیونی مستقلین دارد که این فراکسیون حتی نتوانست در این دور، با اتکا به نقش سیال خود در همگرایی با سایر فراکسیون‌ها به نتیجه مطلوب یعنی فاصله چشمگیر آرای لاریجانی با عارف دست یابد، چه رسد به آنکه بخواهد به‌صورت مستقل برای کسب کرسی ریاست رقابت کند. ۱۰۱ رای لاریجانی در مرحله اول انتخابات که بدون ائتلاف با ولایی‌ها بود، به نظر گویای وزن عددی فعلی فراکسیون او است.
نفوذ فراکسیون‌ها در هیات‌رئیسه
فارغ از عیار عددی فراکسیون‌ها، انتخابات دیروز تکلیف میزان نفوذ این سه فراکسیون در هیات‌رئیسه را نیز مشخص کرد. در این زمینه نیز امیدی‌ها پیروز میدان شدند. آنها گرچه ریاست را واگذار کردند اما ۵ رکن هیات‌رئیسه را به دست آوردند؛ دو رکن میانی مهم یعنی جایگاه نواب رئیس و ۳ جایگاه دبیران هیات‌رئیسه. این در حالی است که در انتخابات سال گذشته و با وجود ائتلافی که میان سه فراکسیون صورت گرفته بود، اصلاح طلبان تنها ۳ کرسی هیات‌رئیسه را به دست آورده بودند. این رشد در بررسی جزئی آرا نیز پیداست؛ آرای مسعود پزشکیان در مقایسه دو انتخابات دیروز با انتخابات سال اول که هر دو از منظر ارائه مستقل فهرست فراکسیونی نقطه اشتراک دارند، تغییر اندک یک رای را نشان می‌دهد. علی مطهری اما با افزایش رای روبه‌رو شد و از ۱۳۳ رای در انتخابات هیات‌رئیسه اول، به ۱۴۳ رای در انتخابات دیروز رسید. آرای این دو در انتخابات هیات‌رئیسه دوم از آن جهت مورد مقایسه قرار نمی‌گیرد که آن انتخابات با ائتلاف ۳ فراکسیون انجام شد اما دو انتخابات هیات‌رئیسه اول و سوم، به‌صورت مستقل شکل گرفت.
تشکیلاتی‌تر شدن «امید»
این انتخابات نشان داد که عملکرد امروز فراکسیون امید نسبت به روزهای آغاز به کار مجلس دهم، متشکل‌تر شده اما دو فراکسیون دیگر نتوانستند قدرت تشکیلاتی خود را افزایش دهند. ولایی‌ها تقریبا بی‌تغییر ماندند، اما مستقلین با افت تصمیمات محاسبه شده فراکسیونی روبه‌رو شده است.
تعهد فراکسیونی؟
ویژگی دیگر این انتخابات آن است که هرچه در انتخاب رئیس مجلس، نمایندگان به تعهدات فراکسیونی خود متعهد ماندند، اما در انتخاب نواب رئیس آزادانه‌تر عمل کردند و با وجود حضور دو نامزد از دو فراکسیون ولایی و مستقلین، ترجیح بر انتخاب دو نامزد فراکسیون امید شد.
زنان؛ باز هم ناکام
شاید یکی از نکات و تفاوت‌های جالب این انتخابات نامزدی ۵ نماینده زن برای دستیابی به کرسی‌های هیات‌رئیسه بود؛ نامزدهایی که ۳ نفر از آنها به‌صورت رسمی در فهرست فراکسیون امید قرار گرفتند. ماجرا اما آن زمان جالب‌تر می‌شود که با وجود قرار گرفتن نام این ۳ نماینده زن در فهرست امید، اعضای این فراکسیون در مقایسه با سایر فراکسیون‌ها، رای کمتری به زنان عضو فراکسیون خود دادند. یکی از نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در تشریح مشاهدات خود از برگه‌های رای در هنگام شمارش آرا گفت: نام نمایندگان زن فراکسیون امید که برای هیات‌رئیسه نامزد شده بودند، بیشتر روی برگه‌هایی درج شده بود که نام نامزدهای مرد از فراکسیون مستقلین و ولایی نوشته شده بود. این نشان می‌دهد امیدی‌ها با وجود آنکه به نمایندگان زن عضو این فراکسیون فرصت حضور در فهرست انتخاباتی خود را دادند اما در نهایت، به آنها رای ندادند و گرچه در رده‌های دیگر تشکیلاتی عمل کردند اما در انتخاب زنان، تشکیلاتی و فراکسیونی عمل نکردند. با همه این ویژگی‌ها، گرچه فراکسیون امید توانست در میدان رقابت، قدرت نمایی کرده و چهره‌ای جدید از خود در پارلمان به نمایش بگذارد، اما این دستاورد شاید برای امیدی‌ها همانند تیغ دولبه باشد. آنها که با هدف حفظ جایگاه اصلاح طلبان در مجلس دهم، در مقابل رقیب خودنمایی کردند اما با توجه به کاهش رویکرد ائتلاف در این دوره از انتخابات، شاید این قدرت نمایی در نهایت کار را برای فراکسیون امید، در ایجاد همگرایی در تصمیمات و رویکردهای مدنظر در دو سال آینده مجلس دهم سخت کند.
ارسال نظر