اخبار دیپلماتیک
تحلیل میدل‌ایست آی از آینده اختلافات تهران و ریاض
به گزارش پایگاه خبری «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: «سعودی‌ها در واکنش به این گزارش وقوع چنین دیداری را از اساس انکار کردند، اما وزارت امورخارجه ایران، بدون تا‌یید یا تکذیب رسمی این خبر گفت که ایران از گفت‌وگو با عربستا‌ن سعودی استقبال می‌کند.»
در این مرحله پیش‌بینی اینکه واقعا مذاکرات اساسی بین دو رقیب دیرینه انجام شود یا حتی اینکه گفت‌وگوی احتمالی منجر به کاهش قابل‌توجه تنش‌های دوجانبه و منطقه‌ای شود، دشوار است.
درگیری‌های ایران و عربستا‌ن که از زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ ادامه دارد، برای هر دو کشور هزینه‌بر بوده و به بی‌ثباتی در منطقه از افغانستا‌ن تا سوریه و لبنان دامن زده است.
خوش‌بینی محتا‌طانه
در حقیقت، گفت‌وگوی موفق سعودی و ایران می‌تواند به حل انواع منازعات در خاورمیانه کمک کند. با این حال توجه به این نکته ضروری است که اکثر این منازعات دلایل داخلی نیز دارند و همچنین از دیگر رقابت‌های بین دولتی نیز متا‌ثر شده‌اند. عراق، ترکیه و امارات نیز از جمله بازیگران اصلی هستند و ترکیه به شدت درگیر سوریه است. امارات‌متحده عربی همچنین یک بازیگر اصلی در یمن است.
بنابراین بعید به‌نظر می‌رسد که گفت‌وگوی موفقیت‌آمیز سعودی و ایرانی به خودی خود بتواند به سرعت درگیری‌های فعلی را خاتمه دهد، اما می‌تواند از شدت آنها بکاهد و چشم‌اندازهای صلح در منطقه را بهبود بخشد.
چند عامل، خوش‌بینی موجود در مورد چشم‌انداز گفت‌وگوی سعودی و ایرانی را تضمین می‌کند؛ اولا، هم تهران و هم ریاض نتوانسته‌اند به اهداف منطقه‌ای خود برسند. مهم‌ترین و پرهزینه‌ترین شکست عربستا‌ن سعودی «یمن» بوده است. ریاض انتظار پیروزی سریعی را داشت که بتواند رهبری خود را در خاورمیانه تقویت کند، در عوض این جنگ تبدیل به یک درگیری بدون پیروزی شد که پای ایران را نیز به جنگ یمن کشاند. در همین حال ایران در عراق و سوریه به آنچه مطلوبش بوده نرسیده است؛ در‌حالی‌که تهران هنوز از نفوذ قابل‌توجهی در بغداد برخوردار است، اما برخی عراقی‌ها نسبت به آنچه مداخله تهران در امور کشور خود می‌نامند خشمگین‌اند. آنها به امید روابط متعادل با تهران و پایتخت‌های بزرگ عرب نمی‌خواهند بیش از حد به ایران وابسته شوند.
فشار بایدن
هر دو کشور باید خود را از دغدغه‌های منطقه‌ای نجات دهند. میزان کمکی که ایران و عربستا‌ن به یکدیگر می‌توانند بکنند، مشخص نیست. ایران به سادگی نمی‌تواند حوثی‌ها را وادار به موافقت با سازش علیه منافع خود کند و عربستا‌ن هم نمی‌تواند از ایران در برابر دشمنان محلی خود حفاظت کند. با این وجود اگر هر دو طرف متحدان و نمایندگان خود را از اقدام علیه دیگری منصرف کنند، احتمال حل درگیری‌های فعلی افزایش می‌یابد.
دوم اینکه مهم‌تر از همه، اولویت‌های جهانی و منطقه‌ای آمریکا تحت ریاست‌جمهوری بایدن تغییر کرده است. آمریکا در مواجهه با چالش‌های چین و روسیه، در حال ارزیابی مجدد توزیع جهانی منابع نظامی خود و بازنگری در استراتژی کلی‌اش است.
تصمیم جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای خارج کردن نیروهای آمریکایی از افغانستا‌ن تا ۱۱ سپتا‌مبر ۲۰۲۱ نشان‌دهنده این طرز تفکر است. واشنگتن همچنین می‌خواهد حضور نظامی خود را در عراق و خلیج فارس کاهش دهد که این می‌تواند یکی از دلایل تمایل دولت بایدن برای کاهش تنش با ایران از طریق دور جدید و غیرمستقیم گفت‌وگوها درباره توافق هسته‌ای باشد.
به‌نظر می‌رسد آمریکا نیز از حمایت بی‌چون و چرای گذشته خود از عربستا‌ن دور شده است. بدون این حمایت کلی، ریاض باید جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای خود را کاهش داده و با رقبا سازش کند.
فاکتور اسرائیل
در همین حال اسرائیل از احتمال گفت‌وگوی ایران و عربستا‌ن سعودی ناراضی خواهد بود. اسرائیل برای دهه‌های متمادی از «تهدید» ایران برای بهبود روابط خود با کشورهای عربی خلیج فارس، با موفقیت استفاده کرده است تا جایی که اکنون روابط دیپلماتیک با بحرین و امارات‌متحده عربی دارد. با این حال عربستا‌ن سعودی تا‌کنون از برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل خودداری کرده است. با روابط کم تنش‌تر ایران و عربستا‌ن، اسرائیل در تلاش برای تقویت روابط خود با کشورهای حوزه خلیج فارس یک امتیاز مهم را از دست می‌دهد. با این حال، با توجه به تغییر اولویت‌های آمریکا از جمله تمایل به احیای برجام، ریاض ممکن است به این نتیجه برسد که بهتر است با تهران به یک تعامل رسیده و بیش از حد به روابط حتی غیررسمی با اسرائیل اعتماد نکند. با توجه به اختلافات ریشه‌ای میان ریاض و تهران، گفت‌وگو و دستیابی به تفاهم، دشوار به‌نظر می‌رسد. حتی با نوعی مصالحه سعودی و ایران، مشکلات خاورمیانه به‌طور معجزه‌آسایی حل نمی‌شود، اما مطمئنا چنین گفت‌وگویی می‌تواند شانس محدود کردن یا حل تعارضات جاری را بهبود بخشد.
