سخنگوی دستگاه دیپلماسی:گفتوگوها با ریاض در فضای مناسبی ادامه دارد
پیشرفت در مذاکره با عربستان سعودی
سعید خطیب‌زاده روز دوشنبه در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره گفت‌وگوهای ایران و عربستان و در پاسخ به این سوال که آیا امسال اعزام حجاج را خواهیم داشت، با بیان اینکه هیچ وقت مرسوم نیست که گفتوگوها در فضای عمومی ادامه یابد، اظهار کرد: اجازه دهید جزئیات گفتوگوها در بین گفت‌وگوکنندگان تا زمانی که به نتیجه برسد، بماند. خطیب‌زاده با بیان اینکه گفتوگوها با عربستان همچنان ادامه دارد افزود: این گفتوگوها در فضای مناسبی ادامه داشته و امیدواریم این گفتوگوها به فهم مشترکی بین ایران و عربستان برسد. او تاکید کرد: درمورد حج هم رایزنی‌های گسترده‌ای صورت گرفته است که بتوانیم این موضوع را امسال داشته باشیم. توافقات اولیه صورت گرفته که مثبت بوده است.
خطیب‌زاده، پیش‌تر نیز ۳۰ فروردین ماه درباره اخبار منتشرشده درخصوص گفت‌وگوی ایران و عربستان اظهار کرد: نقل‌قول‌های متضادی در این خصوص منتشر شده، ایران همواره از گفتوگو با پادشاهی سعودی استقبال کرده و آن را به نفع مردم دو کشور و صلح و ثبات منطقه‌ای دانسته است و همین فکر ادامه خواهد داشت. سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به سوالی درباره گفت‌وگوی ایران و عربستان و اینکه آیا این خبر را تایید می‌کنید، گفته بود: درباره گزارش‌های ضدونقیض رسانه‌ای اظهارنظر نمی‌کنیم.
خبرگزاری رویترز روز جمعه ۷ مه (۱۷ اردیبهشت) به نقل از رائدبن‌خالد‌قرملی، مقام وزارت‌خارجه عربستان سعودی گزارش‌ها درباره گفتوگو بین تهران و ریاض را تایید کرد و گفت هدف از آن کاستن از تنش‌ها در منطقه است. طبق این گزارش، قرملی، رئیس برنامه‌ریزی سیاست‌های وزارت‌خارجه سعودی ضمن تایید گفتوگوها افزود: هنوز برای قضاوت درباره نتیجه آنها خیلی زود است و ریاض به‌دنبال مشاهده «اقدامات قابل بررسی» از سوی ایران است. این مقام سعودی اظهار کرد: امیدواریم گفتوگوها نتیجه دهد؛ اما برای رسیدن به جمع‌بندی قطعی بسیار زود است. به گزارش خبرگزاری رویترز، این اولین‌بار است که ریاض گفت‌وگوهای مستقیم با ایران را تایید می‌کند.
اولین‌بار روزنامه «فایننشال‌تایمز» در ۲۹ فروردین گزارش داد که مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران و عربستان‌سعودی، ۶ سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴، روز ۹ آوریل ۲۰۲۱ (۲۰ فروردین ۱۴۰۰) در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام داده‌اند. خبرگزاری فرانسه نیز ۱۹ آوریل (۳۰ فروردین) ضمن تایید این خبر، به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت که هیات‌های دو کشور به ریاست سعید ایروانی، نماینده علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران و خالد بن‌علی الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان در بغداد با یکدیگر دیدار کرده‌اند و قرار است دور دوم این گفتوگوها که عمدتا بر سر بحران یمن است، از سر گرفته شود. روز دوشنبه ۲۶ آوریل (۶اردیبهشت) نیز وزرای‌خارجه ایران و عربستان‌سعودی در فاصله کوتاهی از یکدیگر به دوحه سفر کردند.
این تحولات در شرایطی است که ۷ اردیبهشت ولیعهد عربستان‌سعودی گفته بود: «عربستان خواستار برقراری روابط دوستانه با ایران است.» محمد بن‌سلمان بامداد چهارشنبه ۲۸ آوریل در گفتوگو با شبکه العربیه در پاسخ به پرسشی درخصوص احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران گفت: «ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم.» ولیعهد عربستان اضافه کرد: «ما خواهان آن نیستیم که وضعیت در ایران سخت باشد، ما خواهان کامیابی ایران هستیم.» او تاکید کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند.
پیش‌تر رئیس‌جمهور عراق که کشورش میزبانی مذاکرات ایران و عربستان را هدایت می‌کند، در مصاحبه با یک اندیشکده لبنانی گفت: ایران و عربستان بیش از یک بار در بغداد گفتوگو کرده‌اند. برهم صالح روز چهارشنبه ۵ مه (۱۵ اردیبهشت) در گفتوگو با یک اندیشکده لبنانی ضمن اشاره به گفت‌وگوهای تهران و ریاض به میزبانی بغداد، از نقش مهم ایران در مبارزه با گروه تروریستی داعش در عراق تمجید کرد. صالح در این گفتوگو درخصوص مذاکرات تهران و ریاض گفت که بغداد بیش از یک‌بار میزبان گفت‌وگوهای ایران و عربستان‌سعودی بوده است. او تاکید کرد که عراق در برابر چالشی درازمدت برای بازگشت به وضعیت عادی سیاسی و اقتصادی قرار دارد. منطقه شاهد تنش‌هایی است؛ اما نشانه‌هایی از تلاش برای کاهش این تنش دیده می‌شود و عراق می‌کوشد که همه طرف‌های درگیر را پشت میز مذاکره بنشاند.
یک مقام عراقی هم ۲۲ اردیبهشت گفت هدف از این گفتوگوها «پایان دادن به وضعیت درگیری‌ها و تنش‌ها» است و دور جدید این گفتوگوها ۱۵ اردیبهشت- ۲۲ مه با حضور تعداد محدودی از مقام‌های عراقی برگزار شده است. روزنامه الاخبار چاپ بیروت نیز روز پنج‌شنبه ۶ مه (۱۶ اردیبهشت) در مطلبی به گمانه‌زنی جزئیات مذاکرات ایران و عربستان پرداخت و نوشت: عربستان برای برگزاری دور دوم مذاکرات با ایران عجله دارد و چه بسا مهم‌ترین دلیل این تغییر سیاست سعودی‌ها، تصمیم دولت بایدن برای کاهش فشارهای سخت بر ایران در منطقه خاورمیانه است. طبق اطلاعاتی که به الاخبار رسیده است، پیشنهادهایی که سعودی‌ها در جریان مذاکرات بغداد ارائه داده‌اند، حاکی از تحول بزرگی در سیاست آنهاست که مهم‌ترین بخش آن، توقف قطار عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. منابع آگاه از گفت‌وگوهای سعودی-ایرانی در بغداد، به الاخبار گفتند که طرف سعودی به ایرانی‌ها تاکید کرده است که عربستان سعودی نه تنها به‌دنبال عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیست، بلکه درصدد گشودن صفحه تازه‌ای از روابط با تهران است.
به گفته این منابع، سعودی‌ها اساسا خواستار توقف حملات پهپادی و موشکی انصارالله به اهداف سعودی شده‌اند؛ حملاتی که در پاسخ به محاصره یمن انجام می‌شود و در این بین، عربستان همچنین برای قبول نقش انصارالله در حکومت یمن هم اعلام آمادگی کرده است. ظاهرا هیات سعودی حاضر در بغداد به این موضوع هم اشاره کرده که برخلاف تصورات، بن‌سلمان وهابی نیست و از شیعیان کراهت ندارد. منابع آگاه الاخبار می‌افزایند بن‌سلمان تمایل زیادی به حل مشکلات با تهران به صورت دوجانبه دارد و پیش‌بینی می‌شود که دور بعدی مذاکرات، خیلی زود برگزار شود؛ چراکه سعودی‌ها عجله زیادی برای رسیدن به راه‌حلی با ایران دارند. به نظر می‌رسد یکی از دلایل شتاب عربستان برای داشتن مذاکره دوباره با ایران، بازگشت ایالات‌متحده به مذاکرات هسته‌ای با ایران است؛ به‌ویژه آنکه روزبه‌روز روشن‌تر می‌شود که هدف از این مذاکرات، احیای استراتژی آمریکا برای تغییر تمرکز آن از خاورمیانه به نقاط دیگری است.روزنامه نیویورک‌تایمز نیز در گزارشی با اشاره به جزئیات مذاکرات ایران و عربستان افزود: مقامات ایرانی به‌دنبال راه‌حلی برای نزاع در یمن هستند؛ به شرطی که حوثی‌ها نقشی در تقسیم قدرت داشته باشند. علاوه بر این، ایران از عربستان سعودی می‌خواهد از تلاش‌هایش علیه گروه‌های نزدیک به ایران در عراق و سوریه دست بردارد. همچنین خواست ایران از عربستان سعودی این است که فشار برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران را متوقف و از عادی سازی روابط با اسرائیل نیز خودداری کند.خبرگزاری رویترز هم به نقل از منابع آگاه گفته است که ایران و سعودی به‌دنبال ادامه مذاکرات دوجانبه هستند. یکی از منابع هم گفته است که تهران وعده داده از نفوذ خود برای توقف حملات حوثی‌ها علیه عربستان سعودی استفاده کند؛ اما این موضوع در مقابل حمایت ریاض از مذاکرات هسته‌ای ایران است. یک منبع مطلع دیگر نیز این موضوع را تایید کرد. یک منبع دیپلماتیک هم گفت که دستیابی به توافق در شرایط فعلی میان تهران و ریاض بعید است؛ اما به احتمال بسیار، این مذاکرات در کاهش تنش‌ها و بحران میان دو طرف نقش مهمی دارد.
