موازنه ظریف عراق با ایران و آمریکا چقدر شکننده است؟
ترس و دلهره در کاخ السودانی
جنگ در غزه؛ صحنه عراق را شعله‌ور کرده، اما احساسات کنونی بیشتر از آن چیزی است که اختلافات فرقه‌ای در عراق آن را بازتاب می‌دهد. شبهنظامیان شیعه از زمان تهاجم ۲۰۰۳ به رهبری ایالات متحده و مبارزه بعدی آن با داعش، قدرت خود را افزایش دادهاند. اگرچه اکثر آنها از ایران حمایت مالی و نظامی دریافت می‌کنند، اما بخشی جدایی‌ناپذیر از دولت السودانی هستند. وال‌استریت ژورنال مدعی است که این شبهنظامیان شیعه عراقی به‌‌‌طور خصوصی از حماس به خاطر خطر درگیری منطقهای که می‌تواند تسلط این گروه‌ها بر ساختار قدرت در عراق را تهدید کند، خشمگین هستند. در کنار این، رهبران منتخب عراق برای راضی نگه داشتن رای‌دهندگانی که واقعا از تلفات و جنایت‌ها در غزه خشمگین شده‌اند، تلاش می‌کنند و در عین حال روابط دیپلماتیک خود را با ایالات متحده در راستای منافع ملی عراق حفظ می‌کنند. امنیت و بقای اقتصادی عراق به روابط آن با ایالات متحده بستگی دارد.
برخی از شبهنظامیان شیعه عراق حملات خود به منافع آمریکا در عراق را تشدید کرده‌اند. آنها مسوولیت یکسری حملات موشکی و پهپادی به تاسیسات نظامی ایالات متحده از زمان آغاز جنگ غزه را بر عهده گرفته‌اند. با این حال، همه این شبهنظامیان مشتاق رویارویی تمام‌عیار با واشنگتن نیستند. مقامات و شبهنظامیان همسو با موقعیت السودانی ترجیح می‌دهند از بودجه سالانه ۱۵۳ میلیارد دلاری عراق استفاده کنند، شبکه‌‌‌های دوستان و حامیان خود را گسترش دهند و قدرت خود را تثبیت کنند.
وال‌استریت ژورنال در ادامه گزارش مدعی است: در واقع این گروه‌ها با آرمان فلسطین که با صدام دیکتاتور سابق عراق مرتبط بود، مخالفان شیعه در داخل کشور را آزار و اذیت می‌‌‌کرد و از خانواده‌‌‌های بمب‌‌‌گذاران انتحاری فلسطینی حمایت می‌‌‌کرد، همدردی چندانی ندارند. از زمان تهاجم سال ۲۰۰۳، تعداد آوارگان فلسطینی در عراق به دلیل وجود چنین جوی از حدود ۳۴هزار نفر به کمتر از ۱۰هزار نفر کاهش یافته است.
السودانی در تنگنا
السودانی که از حمایت بیشتر شبهنظامیان برخوردار است، می‌خواهد از استفاده از کشورش به عنوان یک صفحه شطرنج ژئوپلیتیک یا به عنوان مهره‌ای قابل مصرف برای دیگران جلوگیری کند. نخستوزیر عراق به شبهنظامیان شیعه هشدار داده که به پرسنل یا منافع آمریکا حمله نکنند و گفته است که چنین اقداماتی به منافع و حاکمیت ملی عراق آسیب می‌‌‌زند. السودانی پس از دیدار با بلینکن، برای گفت‌وگو با مقامات ایرانی به تهران رفت.
سفر نخستوزیر عراق صبح روز دوشنبه ۱۵ آبان انجام شد و در جریان این سفر السودانی با رهبر انقلاب، رئیس‌جمهور و برخی از مقامات امنیتی ایران دیدار و گفت‌وگو داشت. وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به گمانه‌‌‌زنی‌‌‌هایی که درخصوص این سفر و پیش از آن دیدار بلینکن و السودانی مطرح شده بود، گفت که آمریکاییها در سه روز گذشته از طرفی به ما پیام دادهاند که به دنبال آتش‌بس هستند اما در عمل از کشتار جمعی و نسل‌‌‌کشی در غزه حمایت می‌کنند.
مشخص نیست که آیا السودانی می‌تواند این اقدام متعادل‌کننده را حفظ کند و از تشدید اوضاع توسط شبهنظامیان جلوگیری کند یا خیر. تعدادی از شبهنظامیان که بخشی از دولت عراق نیستند، از ۱۷ اکتبر تاکنون بیش از ۴۰ حمله به اهداف آمریکایی در عراق انجام دادهاند، اما هیچ یک از آنها منجر به تلفات آمریکاییها نشده است. بغداد گفته که برای خنثی کردن حملات بیشتر بر اساس اطلاعات عمل کرده است. ایالات متحده از اقدام متقابل در خاک عراق خودداری کرده اما هشدار داده است که این حق را برای خود محفوظ می‌داند. ایالات‌متحده در ۲۲ اکتبر تعداد کارکنان سفارت و کنسولگری خود در عراق را کاهش داد و همزمان دفاع هوایی را نیز تقویت کرد.
کابوس عراق
کابوس عراق یک جنگ تمام‌عیار بین ایالات متحده و ایران در خاک آن است که بغداد، ناظر ناتوانی برای آن به شمار می‌رود. این صرفا فرضیه نیست. همین اواخر در سال ۲۰۱۹، زمانی که حمله موشکی شبهنظامیان به نیروهای آمریکایی یک پیمانکار ایالات متحده را در عراق کشت، واشنگتن و تهران چرخه‌ای از حملات تلافی‌جویانه را آغاز کردند که به ترور ژنرال ارشد ایران، [شهید] قاسم سلیمانی در بغداد و رگبار موشک‌های ایران به سمت پایگاه‌های آمریکایی در عراق منجر شد. این وضعیت روابط آمریکا و عراق را تا مرز گسست پیش برد که تنها با یک دیپلماسی استثنایی از آن جلوگیری به عمل آمد. یک عنصر غیرقابل پیش‌بینی که به محاسبات عراق اضافه می‌کند، مساله افکار عمومی است. این همدردی اکنون به طور فزاینده‌ای تحت‌تاثیر خشم در مورد تلفات غیرنظامیان فلسطینی قرار گرفته که در همه جا در صفحه‌های تلویزیون و فضای رسانه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای پیدا کرده است. حمایت آمریکا از اسرائیل نیز به نوبه خود فرصت‌های مقاومت‌ناپذیری را برای چهره‌هایی مانند مقتدی صدر فراهم می‌کند تا علیه حضور نیروهای آمریکایی در عراق اعتراض کنند.
سوال بی‌پاسخ آمریکا
با وجود این، رهبران عراقی می‌دانند که ردپای نظامی آمریکا در عراق به جای تضعیف حاکمیت شکننده بغداد، از آن محافظت می‌کند. با این حال، تداوم حملات شبهنظامیان می‌تواند به راحتی این تعادل ظریف را از بین ببرد. برای واشنگتن، سوال این است که چگونه می‌توان عمل‌گرایی در حال ظهور عراق را تقویت کرد و در عین حال از درگیر شدن بیشتر شبهنظامیان در دولت عراق جلوگیری به‌عمل آورد. شبهنظامیان از درگیری مستقیم با نیروهای آمریکایی اجتناب کرده‌اند، اما همچنان تهدیدی برای منافع ایالات متحده در عراق هستند.
برای بازدارندگی ایران و شبهنظامیان عراقی، ایالات متحده باید حوزه‌‌‌های ارتباطی خود را گسترش دهد و پارلمان عراق، دولت اقلیم کردستان و دیگر بازیگران کلیدی را شامل شود. آمریکا همچنین باید در برابر این وسوسه مقاومت کند که بخواهد عراق را به عنوان یک چاقو علیه ایران به کار گیرد. بازی طولانی آمریکا باید مبنی‌بر قدرت بخشیدن به دولت عراق و نهادهای آن و اجتناب از تبدیل عراق به میدان نبرد در یک جنگ منطقهای گسترده‌تر باشد.
