حمیدرضا عزیزی، همکار مدعو در موسسه امور امنیتی و بین‌المللی آلمان و حنا نوته؛ مدیر برنامه منع اشاعه اوراسیا در مرکز مطالعات عدم‌اشاعه جیمز مارتین در نشریه فارن افرز نوشتند: روسیه در حال ایجاد مجموعه دیگری از روابط است که اگرچه ظریف‌‌‌‌تر است، اما اهمیت کمتری ندارد. طی دو سال گذشته، مسکو پیوندهای خود را با «محور مقاومت» تشدید کرده است؛ شبکه شرکا و گروه‌‌‌‌های نیابتی ایران که از لبنان تا عراق امتداد دارد. این محور که شامل حماس، حزب‌‌‌‌الله، حوثی‌‌‌‌های یمن و شبه‌‌‌‌نظامیان عراقی و سوری است، خود را در رویارویی با اسرائیل و به تبع آن با آمریکا می‌‌‌‌داند. این یک متحد طبیعی برای کرملین است.

جنگ در نوار غزه حمایت‌‌‌‌های تازه‌‌‌‌ای از سوی محور مقاومت به دست آورده و آن را به اقدام نظامی علیه نیروهای آمریکایی و اسرائیلی و کشتیرانی بین‌المللی واداشته است. با انجام این کار، محور مقاومت به روسیه فرصت‌‌‌‌های جدیدی برای تضعیف ایالات متحده و متحدان آن داده است. مسکو نیز از این فرصت‌‌‌‌ها استفاده کرده است. پس از ۷ اکتبر، روسیه حمایت دیپلماتیک خود را از حماس و حوثی‌‌‌‌ها افزایش داد و از اقدامات آنها در سازمان ملل دفاع کرد و حملات آنها را به گردن ایالات متحده انداخت. علاوه بر این، مسکو به این محور کمک‌‌‌‌های فنی و لجستیکی برای حمله به نیروهای اسرائیلی ارائه کرده است. نشانه‌‌‌‌های نگران کننده‌‌‌‌ای وجود دارد که نشان‌‌‌‌ می‌‌‌‌دهد روسیه ممکن است حزب الله را در رویارویی بالقوه با اسرائیل، شاید از طریق جنگ الکترونیک پیچیده، کمک کرده باشد. مسکو عروسک‌‌‌‌گردانی نیست که محور را کنترل می‌‌‌‌کند، اما تلاش‌‌‌‌هایش برای تحریک اعضای شبکه به فشار بیشتر بر ایالات متحده‌سنجیده خواهد شد. روسیه‌‌‌‌ می‌‌‌‌خواهد روابط خود را با کشورهای عربی خلیج فارس و همچنین با اسرائیل حفظ کند بنابراین نمی‌تواند به گروه‌‌‌‌های مرتبط با ایران حمایت نامحدودی بدهد. اما روسیه همچنان محور را به حرکت در‌‌‌‌ می‌‌‌‌آورد و طرح‌‌‌‌های ضد آمریکایی آن را تشویق‌‌‌‌ می‌‌‌‌کند و برای موثرتر کردن حملات آن تلاش‌‌‌‌ می‌‌‌‌کند.

دشمن دشمن من

تعامل روسیه با محور مقاومت پدیده جدیدی نیست. دو طرف سال‌ها تماس‌‌‌‌های سیاسی داشتند. به عنوان مثال، هیات‌‌‌‌های حماس از سال ۲۰۰۶ به مسکو رفته‌‌‌‌اند. ارتش روسیه از زمانی که مسکو مداخله نظامی خود را در جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۵ آغاز کرد، با شبه‌‌‌‌نظامیان مورد حمایت ایران کار می‌‌‌‌کند و طی آن روسیه عملیات خود را با حزب‌‌‌‌الله هماهنگ می‌‌‌‌کرد. در طول آن سال، مسکو همچنین با نیروهای بسیج مردمی عراق - یک سازمان چتری که شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران را در عراق گرد هم‌‌‌‌ می‌‌‌‌آورد - تماس برقرار کرد و در همان زمان، ایران، عراق، روسیه و سوریه یک مرکز اطلاعاتی چهارجانبه برای هماهنگ کردن مبارزه با دولت اسلامی (یا داعش) ایجاد کردند که آغاز اشتراک اطلاعاتی بین روسیه و نیروهای حشد الشعبی بود (اگرچه اشتراک‌گذاری محدود بود و تاثیر کمی داشت).

در ابتدا، مسکو از ارائه کمک‌‌‌‌های امنیتی سیستمیک به این گروه‌‌‌‌ها خودداری کرد. اما پس از حمله به اوکراین، روسیه بخشی از این احتیاط را کنار گذاشت. از آنجا که ارتش روسیه منابع خود را روی بازی پوتین در اوکراین متمرکز کرد، مسکو چند موقعیت کلیدی در مرکز و شرق سوریه را به شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران و حزب الله واگذار کرد. بر اساس گزارش‌‌‌‌های رویترز، روسیه همچنین تبادل اطلاعات با شبه‌‌‌‌نظامیان مورد حمایت ایران را افزایش داده و موشک‌‌‌‌های ضد کشتی را از طریق سوریه به حزب‌‌‌‌الله ارسال کرده است. علاوه بر این، به ایران برای ارتقای پدافند هوایی سوریه چراغ سبز نشان داد. چنین حمایتی تقویت عمده‌‌‌‌ای برای توانایی‌‌‌‌های عملیاتی این گروه‌‌‌‌ها فراهم کرده است و آنها را قادر می‌‌‌‌سازد تا با فراوانی و دقت بیشتر، منافع ایالات متحده در شرق سوریه را هدف قرار دهند. برای محور، حمایت روسیه در بهترین لحظه انجام شد. پس از ترور موسس این شبکه، ژنرال ایرانی قاسم سلیمانی در سال ۲۰۲۰، محور به طور پیوسته شروع به تمرکززدایی کرد و به اعضای خود استقلال بیشتری داد تا به دنبال جلب مشارکت‌‌‌‌های بین‌المللی باشند.

تقریبا همه آنها برای تشدید تعامل به مسکو چشم دوخته بودند، به این امید که به رسمیت شناختن کرملین مزیتی برای آنها در زمینه‌‌‌‌های سیاسی داخلی آنها ایجاد کند و در نهایت کمک‌‌‌‌های امنیتی را که‌‌‌‌ می‌تواند مکمل حمایت آنها از ایران باشد، ارائه دهد. این گسترش، به نوبه خود، به روسیه امکان انتخاب گسترده‌‌‌‌تری از شرکای منطقه‌‌‌‌ای بالقوه داد. تمرکززدایی همچنین با انعطاف‌‌‌‌پذیرتر کردن شبکه و در نتیجه ایجاد خطر بیشتر برای واشنگتن، محور را برای مسکو مفیدتر کرد. پس از ۷ اکتبر، همداستانی در میدان جنگ بین روسیه و محور به سطح دیگری رسید. روسیه پارازیت الکترونیکی پایگاه حمیمیم خود در غرب سوریه را افزایش داده است که باعث اختلال در ترافیک هوایی تجاری اسرائیل شده است. خلبانان روسی پس از یک سال وقفه، گشت‌‌‌‌زنی هوایی خود را در امتداد خط جدایی اسرائیل و سوریه در بلندی‌‌‌‌های جولان از سر گرفتند.

به گزارش خبرگزاری‌‌‌‌های ایران، حزب الله در ماه ژانویه با موشک‌‌‌‌های هدایت شونده ضد تانک ساخت روسیه، پایگاه کنترل هوایی مرون اسرائیل را مورد حمله قرار داد که نشان‌‌‌‌ می‌‌‌‌دهد مسکو ممکن است در حال ارسال تسلیحات به این گروه شبه‌نظامی باشد و مقامات آمریکایی هشدار داده‌‌‌‌اند که شرکت شبه‌‌‌‌نظامی واگنر – که وزارت دفاع روسیه در حال برچیدن و تغییر نام آن است – ممکن است در ماه‌‌‌‌های آینده سامانه‌‌‌‌های دفاع هوایی را در اختیار حزب‌‌‌‌الله قرار دهد. برای محور مقاومت، حمایت روسیه در بهترین لحظه رسید. روسیه این افزایش کمک‌‌‌‌های نظامی را با کمک‌‌‌‌های دیپلماتیک و لفاظی بیشتر ترکیب کرده است. مسکو تلاش کرده است تا انتقادات بین‌المللی از حماس را به سمت ایالات متحده منحرف کند و استدلال می‌‌‌‌کند که واشنگتن به طور خطرناکی روند صلح را در انحصار خود درآورده است و بنابراین مسوول شیوع مجدد خشونت در خاورمیانه است. پس از آنکه حوثی‌ها حملات پهپادی و موشکی به اسرائیل و کشتی‌‌‌‌های بین‌المللی در دریای سرخ را انجام دادند، مسکو همچنین از این گروه دفاع کرد. دیپلمات‌‌‌‌های روسی، ایالات متحده را مسوول خشونت حوثی‌‌‌‌ها می‌‌‌‌دانند. روسیه به همراه چین، به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که از حوثی‌‌‌‌ها خواسته بود تا حمله به کشتی‌‌‌‌های تجاری را متوقف کنند، رای ممتنع داد.

اقدامات روسیه نگرانی‌‌‌‌هایی را در مورد نقش بالقوه این کشور در درگیری رو به گسترش بین اسرائیل و محور، و به‌ویژه درگیری بین اسرائیل و حزب الله ایجاد‌‌‌‌ می‌‌‌‌کند. اگرچه روسیه خواهان یک جنگ همه‌جانبه نیست، که احتمالا سوریه را فرا خواهد گرفت و منافع روسیه را در آنجا تهدید‌‌‌‌ می‌‌‌‌کند، اما در صورت وقوع جنگ احتمالا از حزب الله حمایت خواهد کرد. این‌‌‌‌ می‌تواند برای برنامه‌‌‌‌ریزان دفاعی اسرائیل دردسرهایی ایجاد کند، برای مثال، با تشدید پارازیت الکترونیکی، که روسیه قبل از ۷ اکتبر آن را تشدید کرده است – یا اعلام اینکه در حال «بستن» حریم هوایی سوریه است. روسیه تقریبا از سرنگونی جت‌‌‌‌های اسرائیلی خودداری می‌‌‌‌کند، اما اگر دمشق با زرادخانه‌‌‌‌های سامانه‌‌‌‌های دفاع موشکی ارائه‌‌‌‌شده توسط روسیه و به کمک اطلاعات دقیق و پارازیت الکترونیکی روسیه با هواپیماهای اسرائیلی درگیر شود، مسکو می‌تواند در مورد هر گونه حادثه ناشی از آن خود را مبرا کند.

فشار رفقا

همکاری مسکو با فعالیت‌‌‌‌های ضد آمریکایی محور، بی‌حد و حصر نخواهد بود. روسیه همچنان بر روابط خود با کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی سرمایه‌گذاری‌‌‌‌ می‌‌‌‌کند، کشورهایی که مزایای اقتصادی مهمی را برای کرملین به ارمغان آورده‌‌‌‌اند اما روابط خصمانه‌‌‌‌ای با اعضای محور دارند. روسیه همچنین می‌‌‌‌خواهد نسبت به اسرائیل که میزبان جمعیت قابل‌توجهی روسی زبان است و ممکن است در آینده از اوکراین حمایت نظامی کند، رفتار مدنی خود را حفظ کند. همکاری محور مقاومت و روسیه نیز ممکن است به دلیل این واقعیت محدود شود که در کوتاه مدت، دو طرف اهداف متفاوتی دارند. کرملین احتمالا‌‌‌‌ می‌‌‌‌خواهد منابع آمریکایی را در خاورمیانه محدود کند، در حالی که محور‌‌‌‌ می‌‌‌‌خواهد نیروهای آمریکایی را بیرون کند. اما این موانع، مانع از تعمیق رابطه نمی‌شود.

بازیگران مختلف از حمایت متقابل سود‌‌‌‌ می‌‌‌‌برند. برای مثال، در ماه فوریه، مقامات اطلاعاتی ارتش اوکراین ادعا کردند که روس‌‌‌‌هایی که پهپادهای ایرانی را اداره می‌‌‌‌کنند توسط فرماندهان حزب‌‌‌‌الله در سوریه آموزش می‌‌‌‌بینند. روسیه و محور مقاومت در خصومت خود با ایالات متحده متحد شده‌‌‌‌اند، که هر دو طرف‌‌‌‌ می‌‌‌‌خواهند آن را به اندازه خود کاهش دهند و در اهداف درازمدت بازیگران همسو هستند: هنگامی که جنگ در اوکراین به شدت کمتری برسد. مسکو همچنین خواهان اخراج ایالات متحده از خاورمیانه است. مقامات روسی از تلاش عراق برای خروج نیروهای آمریکایی در این کشور استقبال کردند و همچنان حضور آمریکا در سوریه را به سخره‌‌‌‌ می‌‌‌‌گیرند. آنها هشدار داده‌‌‌‌اند که به ایالات متحده اجازه نخواهند داد تا برنامه‌‌‌‌های«روز بعد» را در غزه و منطقه وسیع‌تر دیکته کند، و این نشان‌‌‌‌ می‌‌‌‌دهد که روسیه سعی خواهد کرد با هر گونه تلاش دیپلماتیک آتی که بوی موفقیت آمریکا را‌‌‌‌ می‌‌‌‌دهد یا به دنبال به حاشیه راندن محور مقاومت است، مقابله کند.

برای ایالات متحده، توقف این توطئه آسان نخواهد بود. واشنگتن فاقد اهرم مستقیم بر روسیه و گروه‌‌‌‌های مقاومت مورد حمایت ایران است – همان‌طور که سابقه ضعیف اخیر آن در استفاده از حملات نظامی برای جلوگیری از حملات بیشتر حوثی‌‌‌‌ها و شبه‌نظامیان عراقی نشان‌‌‌‌ می‌‌‌‌دهد. اما واشنگتن‌‌‌‌ می‌تواند با پایان دادن فوری به جنگ اسرائیل در غزه شروع کند. هر چه این جنگ بیشتر طول بکشد، به روسیه بیشتر اجازه خواهد داد که مسیرهای خود را افزایش دهد و از یک محور به طور فزاینده در حال قوی‌‌‌‌تر شدن سود ببرد. روسیه برای کشورهای حاشیه خلیج فارس به عنوان شرکای اقتصادی ارزش زیادی قائل است و بنابراین ممکن است در معرض فشار آنها قرار گیرد.

اخبار مرتبط