برخی آثار موسیقی مذهبی سطحی است

حسام‌الدین سراج *

موسیقی مذهبی در ماه محرم موسیقی است که متناسب با این ماه سوگواری باشد و روحی که در اشعاری که به عنوان مرثیه و اشعار حماسی که در ارتباط با واقعه عاشورا و محرم سروده شده است و ملودی‌های بسیار زیبایی که از قدما و مرثیه سراها و نوحه‌خوانان قدیمی‌باقی مانده و متاسفانه این روزها کمتر آنها را می‌شنویم، موسیقی مذهبی ما را شکل می‌دهد.

موسیقی سنتی ما مرهون موسیقی مذهبی و تعزیه است و بعضی از علما که قائل به حلیت موسیقی بودند اشعار، مرثیه‌ها و نوحه‌ها را بر اساس موسیقی دستگاهی می‌خواندند، نمونه‌هایش نیز همچون آیت‌الله غروی مشهور به آیت‌الله کمپانی که دیوان مبسوطی درباره واقعه عاشورا و مرثیه سرایی برای محرم دارند و شعر معروف «بیا به بزم حسینی و بشنو از عشاق// به گوش هوش نوای حجاز و شور و عراق» متعلق به وی است.

تولید موسیقی مذهبی باید مبتنی بر شناخت ملودی موسیقی غنی که از قدیم وجود داشته است باشد. متاسفانه برخی آثاری که من دیده‌ام کارهای سطحی‌اند به صرف آن ملودی که در لحظه به ذهن فرد رسیده و با ارکستر اسیونی که نزدیک به ارکستر اسیون پاپ بود آن اثر را ارائه کردند. این ضرورت وجود دارد که در این زمینه باید یک کار پژوهشی انجام شود راجع به ملودی‌هایی که قدیم وجود داشته است و اشعاری که مرثیه‌سراهای قدیم داشتند، اشعاری که حالت حماسی داشته تا جنبه التماسی و غم ظاهری، یعنی مضامین بلند بدیع و شاعرانه.

برخی از آثاری که از صدا و سیما پخش می‌شود را مناسب نمی‌بینیم و نحوه اجرا ضعیف است و یک مرد به لحن زن‌ها می‌خواند. به تعبیر دیگر با لحنی می‌خواند که شایسته موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی مذهبی ما نیست.

از طرفی مداحان قدیم در عین اینکه مداح بودند، جوانمرد بودند و این در لحنشان نیز هویدا بود، اما اخیرا صدای مردان به جای زنان استفاده می‌شود، چون صدای زن حرام است. گاهی می‌بینیم موسیقی به نحوی است که شما صدای زن را می‌شنوید، اما توسط مرد اجرا می‌شود که یک فضای نامانوس و نامتجانس ایجاد می‌کند.

* خواننده و محقق موسیقی مذهبی