کروکدیل‌ها می‌آیند
هاوار خاموشی
پای کروکدیل‌های وحشتناک ۶-۵متری به کشور باز شد. قرار نیست از هیولای آب در باغ‌وحش‌های متروکه یا سیرک‌های نبوده در ایران استفاده شود؛ آنها می‌آیند تا شاید به صنعت چرم‌سازی کشورمان جان تازه‌ای بدمند به شرط آنکه این‌صنعت نوپا به درد پرورش شترمرغ گرفتار نشود.

چندین سال پیش نیز پرنده‌‌‌های غول‌آسا از قاره سیاه به پرواز درآمدند تا در کوچی اجباری به فلات ایران‌زمین صنعت دامپروری را نان و نوایی دهند. مزارع پرورش شترمرغ در هر گوشه از این فلات، فارغ از آب و هوای متفاوت، سربرآوردند اما گوشت گران‌تر از گوساله این جانور دست‌کم تا به‌امروز به سفره خانواده ایرانی راه نیافته است.
اما این‌بار قرار نیست خزنده‌های تازه وارد سلاخی شوند برای خوردن، آنها ذبح می‌شوند برای رخت و لباس. آن هم نه برای کیف و کفش من و شما بلکه برای شیک‌پوشان اروپایی که قدرت خرید یک دست لباس چند ده‌هزار دلاری را دارند.
با اینکه پرورش کروکدیل هم‌اکنون در ردیف یک صنعت جهانی شناخته شده است و ارزش تجارت جهانی آن به حدود یک‌میلیارد دلار می‌رسد، اما پای این صنعت به تازگی به ایران باز شده است.
فتوای جواز پرورش کروکدیل در کشور چراغ سبزی بود برای ورود بخش‌خصوصی به این عرصه. مسوولان سازمان دامپزشکی کشور چندی پیش اعلام کردند پس از تبیین توجیهات اقتصادی و فنی طرح پرورش کروکدیل فتوای جواز پرورش تمساح (کروکدیل) در کشور از سوی مقام معظم رهبری صادر شده است، بنابراین راه برای فعالان اقتصادی و علاقه‌مندان به این حرفه هموار شد.
براساس این فتوا، استفاده از پوست کروکدیل حتی به شکل لباس بدون مانع است به شرط آنکه ذبح این جانور براساس موازین شرعی صورت گیرد.
مدت زمان زیادی از صدور مجوز پرورش کروکدیل در ایران نگذشته بود که یک بانوی جانورشناس از هرمزگان جواز نخستین واحد پرورش کروکدیل را در دستان خود دید.
گونه پرورشی که قرار است در مزرعه این خانم جانورشناس رها شود از نوع «پروسوس» است و آنگونه که عنوان شده مولدهای این گونه از کشور مالزی با نظارت سازمان محیط‌زیست و سازمان دامپزشکی وارد کشور می‌شود.
گونه پروسوس از نوع کروکدیل‌های آب‌های شور استرالیا است که بزرگ‌ترین خزنده امروزی است و تا حدود ۷-۶متر طول رشد می‌کند. پوست و چرمی که از این گونه خاص استحصال می‌شود در تولید کیف، کفش، چمدان و ... بی‌نظیر است و مشتریان خاص خود را دارد.
به هر حال، این بانوی سرمایه‌گذار به طور قطع می‌داند که ریسک سرمایه‌گذاری در این رشته بسیار بالا است، چرا که مدت زمان به بهره‌برداری رسیدن در این صنعت برای هر کروکدیل بین 5/1 تا 3سال است بنابراین تا سه سال نخست از آغاز فعالیت، خبری از سود اقتصادی نیست.
پس از سه سال نیز حرکت روی لبه تیغ برای صنعتگران این بخش تازه شروع می‌شود؛ چرا که معدود واحدهای پرورشی ایرانی باید با رقبای بین‌المللی دست‌وپنجه نرم کنند که در بازار چرم کروکدیل حق آب و گل دارند.
پوست‌های به دست آمده از این مزارع در بازار داخلی کاربردی ندارد و کروکدیل‌های پرورشی در ایران صرفا برای کیف و کفش و چکمه خارج‌نشینان سلاخی می‌شوند.
چکمه‌هایی که امروزه از چرم کروکدیل تهیه می‌شوند جدای از کیفیت فوق‌العاده قیمت‌های گزافی را نیز یدک می‌کشد که به نظر نمی‌رسد زنان و مردان ایرانی قدرت خرید آن را داشته باشند.
به فرض توانایی خرید این نوع چکمه‌ها از سوی انگشت‌شمار شهروند داخلی، عوامل بیرونی نیز در کسادی بازار این محصولات بی‌تاثیر نیست.
چندی پیش سردار رادان، فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ، زنان ایرانی را از چکمه‌های بلند منع کرد و به این ترتیب رنگ رخسار از چهره چکمه‌های موجود در بازار داخلی که نوع پوست تمساحی آن خوش‌رکاب‌تر است، پرید.
اما با همه اینها پرورش کروکدیل در دل برخی مدیران دولتی جای خود را باز کرده است.
وزیر جهاد کشاورزی از آن دست مدیران دولتی است که حرفه پس از دوران وزارت را از هم‌اکنون برگزیده است.
محمدرضا اسکندری سال گذشته و پس از سفر به پنج کشور آفریقایی به طور تلویحی اذعان داشت که قصد دارد دوران بازنشستگی خود را با پرورش کروکدیل سپری کند: «در سفری که به یکی از کشورهای آفریقایی داشتم یکی از وزرای کشوری که به امر پرورش تمساح و کروکدیل می‌پرداخت به من پیشنهاد داد تا به طور خصوصی در امر پرورش تمساح مشارکت کنم اما چون در دولت قول داده‌ایم درآمدی غیر از درآمد دولت و مسوولیتی غیر از مسوولیت دولتی نداشته باشیم، نپذیرفتم. ولی قصد دارم پس از پایان وزارتم به آنجا بروم و با آنها به امر پرورش تمساح بپردازم.»
(روزنامه شرق- شماره ۸۴۶-۸/۶/۸۵)
بازار جهانی پوست کروکدیل سالانه بیش از 600میلیون دلار گردش مالی دارد. در این بازار استرالیایی‌ها ید طولانی دارند.
این کشور با تولید ۱۱هزار تخته پوست تمساح یک درصد نیاز جهانی را تامین می‌کند و در واقع این آب‌های شور استرالیا که به پوست کروکدیل‌های این کشور ارج و قرب فراوانی داده است.
در کنار استرالیا، 50کشور دنیا از جمله آمریکا، کانادا و کشورهای جنوب شرق آسیا نیز در صنعت پرورش و تکثیر مصنوعی کروکدیل فعالیت دارند.
تقریبا همه قسمت‌های یک کروکدیل‌ دارای ارزش افزوده است. مهم‌ترین فرآورده این حیوان پوست آن است که در بازارهای جهانی بسته به نوع فرآوری تا ۱۰هزار دلار نیز خرید و فروش می‌شود.
گوشت کروکدیل نیز در کشورهای آمریکایی و اروپایی مشتریان پر و پا قرص فراوانی دارد، تا آنجا که قیمت هر کیلو گوشت این خزنده در این کشورها به 25دلار نیز می‌رسد.
پرورش کروکدیل علاوه بر فواید اقتصادی، در بخش دارویی و پزشکی نیز حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. به تازگی تحقیقات یک پزشک انگلیسی نشان می‌دهد در خون کروکدیل استرالیایی نوعی از آنتی‌بیوتیک موجود است که ۵۰۰برابر قوی‌تر از آنتی‌بیوتیک‌های شناخته شده امروزی است.
همچنین آزمایش‌ها ثابت کرده این ماده می‌تواند در شرایط آزمایشگاهی ویروس HIV انسانی را به طور کامل نابود کند.
تخم این خزنده نیز استفاده‌های خاص خود را دارد که تایلندی‌ها به آن پی برده‌اند.
به تازگی متخصصان و پژوهشگران تایلندی برای ساخت دندان مصنوعی از تخم کروکدیل و استخوان این خزنده استفاده می‌کنند.
پوست تخم کروکدیل و استخوان‌های این خزنده سرشار از کلیسم است که می‌توان با آنها ماده‌ای گران و نادر تولید کرد که در تولید پروتزهای دندان کاربرد دارد.
سرمایه‌گذاری در صنعت پرورش کروکدیل اگرچه با ریسک بالا توام است، اما سودآوری در این بخش دور از دسترس نیست. تولید 400جلد پوست کروکدیل در سال به سرمایه‌ای نیم‌میلیاردتومانی نیاز دارد. اما با توجه به قیمت‌های 1000 تا 1500دلاری هر جلد پوست کروکدیل در بازارهای جهانی و تولید 400کروکدیل از هر 10کروکدیل در یک سال می‌توان انتظار سودآوری نسبتا بالایی از این سرمایه‌گذاری داشت.در حال حاضر، هر تخته پوست کروکدیل به صورت خام 300دلار و به صورت دباغی شده 600دلار به طور عمده فروشی در جهان خرید و فروش می‌‌شود.
خزنده‌ای پرسود از استرالیا
استرالیا، زادگان نخستین مراکز و مزارع پرورش کروکدیل است. از سال 1980 واحدهای پرورش کروکدیل در استرالیا احداث شد تا پوست و گوشت خزنده خجالتی این نقطه از جهان به تجارت و صنعت باز شود.
کروکدیل‌های آب‌شور استرالیا، بهترین پوست را در میان سایر کروکدیل‌‌سانان دارند و چرم به کار گرفته شده از پوست این جانور در کیف، چکمه، کمربند و چمدان کیفیت فوق‌العاده‌ای دارد.
استرالیا با این وجود رقبای آنچنانی در این صنعت ندارد؛ زیمبابوه، پاپوا گینه نو و اندونزی تلاش بسیاری دارند که جای پایی در تجارت پوست کروکدیل باز کنند.
ژاپن، فرانسه، سنگاپور و ایتالیا بهترین بازارهای پوست کروکدیل استرالیا به شمار می‌آیند و چرم خام تولیدی این کشور برای دباغی و تبدیل به چرم با کیفیت عالی راهی این کشور می‌شود.
قیمت پوست نیز به پهنای سینه و شکم و سالم‌بودن آن بستگی دارد.
قیمت ۳۴سانتی‌متر پوست شکم از نوع درجه یک ۳۵۵دلار استرالیا و درجه دو ۲۶۶دلار استرالیا و ۱۷۷دلار نیز بر نوع درجه سه آن قیمت‌گذاری شده است. در حال حاضر، قیمت یک تخته پوست خام به طور متوسط ۲۹۵دلار آمریکا و دباغی‌شده آن ۶۰۰دلار است.
گاندو؛ پاسدار برکه‌ها
سیستان و بلوچستان تنها زیستگاه گونه کروکدیل ایرانی است. «گاندو» نامی است که اهالی منطقه بر این خزنده گذاشته‌اند.
رودخانه‌های سرباز، باهوکلات، کاجو، آزادی و برخی رودخانه‌های سیستان و بلوچستان به زیستگاه این جانور تبدیل شده‌اند.
مردمان بومی، گاندو را حیوانی مقدس و خوش‌یمن می‌دانند و به این باورند که گاندو نگاهبان برکه‌های آب شیرین است و چنین باور و اعتقادی راز بقای کروکدیل ایرانی است. براساس آخرین سرشماری در حال حاضر حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰قطعه «گاندو» در منطقه سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.