خندیدن با کلمات

علی طجوزی

بارها نام وودی آلن را شنیده‌ایم. وقتی نام او می‌آید، یاد تصویر مردی می‌افتیم با دماغی کشیده مثل صورتش، عینکی پنسی با قابی بزرگ و چهره‌ای ساده که از فرط سادگی‌اش به حماقت می‌زند. حماقتی که در ورایش یک دنیا حقیقت تلخ پنهان شده است. حقیقت‌هایی که وودی به راحتی زمان از دست رفته در زندگی به آنها می‌پردازد و آنقدر آنها را هجو می‌کند که به طرز غم‌‌انگیزی در ذهن ماندگار می‌شوند.

وودی آلن در ایران چهره‌ای کاملا آشنا است. اگر همه خیلی‌ها او را نمی‌شناختند یا او را تمام شده می‌دانستند سال گذشته فیلم در امتیاز نهایی (Match Point) آنقدر دهان به دهان گشت تا خیلی‌ها دنبال این فیلم بگردند تا ببینند امتیاز نهایی چیست که نام وودی را دوباره پس از سال‌ها بر سر زبان‌ها انداخته است.

اما این بار وودی آلن آشنا، آلن محبوب، با آن پیشینه به یادماندنی‌اش از راهی دیگر سراغ دوستان ایرانی‌اش آمده است.

آلن این بار «مرگ در می‌زند» را عرضه کرده است.

«مرگ در می‌زند» مجموعه‌ای گزیده از سه کتاب تسویه حساب، بی بال و پر و عوارض جانبی است. این نوشته‌ها همگی طنز هستند و مربوط به دهه هفتاد هستند و این کتاب گزیده از داستان‌ها، مقالات و نمایشنامه‌های طنز وودی آلن هستند. این مطالب را آلن در دهه هفتاد هنگامی که در کنار فیلمسازی با مطبوعات نیز همکاری می‌کرد، نوشته است.

وودی آلن در عرصه فیلمسازی و بازیگری یکی از نوابغ این عرصه به شمار می‌آید، اما خودش در خصوص خودش می‌گوید: دو باور غلط سال‌ها است که درباره من بین مردم رواج دارد. یکی اینکه من روشنفکرم فقط به این دلیل که عینکی هستم و بدتر از آن هنرمندم، چون فیلم‌هایم نمی‌فروشد.

اما فعلا که این‌گونه نیست؛ زیرا استقبال از «مرگ در می‌زند» با ترجمه حسین یعقوبی این کتاب را به عنوان پرفروش‌ترین در هفته گذشته معرفی کرد.

یکی دیگر از کتاب‌های پرفروش هفته گذشته باز هم در ظاهر کتابی بود در زمینه طنز.

این کتاب را می‌توان هدیه‌ای دیگر از احمد پوری به علاقه‌مندان ادبیات دانست؛ چرا که ترجمه خوب و روان او از گزیده عاشقانه‌های پابلو نرودا به نام «هوا را از من بگیر، خنده‌ات را نه» هنوز هم زیبا در ذهن‌ها نشسته است.

پوری این بار سراغ کتابی رفته است به نام «قصه‌های از نظر سیاسی بی‌ضرر» نوشته جیمز فین گارنر. مترجم در خصوص نوشته شدن این کتاب آورده است: اوایل سال ۱۹۹۰ عده‌ای از روانشناسان کودک در آمریکا اعلام کردند، در نظر دارند داستان کلاسیک کودکان را که سالیان زیادی در بین نسل‌ها رواج داشته است، بازنویسی کنند و آنها را با موازین اخلاقی امروز وفق دهند. قرار شد در این داستان‌‌ها هرگونه نشانه تبعیض‌نژادی و جنسی حذف شود و داستان‌ها با معیارهای صاحب‌نظران تربیتی امروز مطابقت کنند. جیمزفین گارنر، نویسنده جوان طنزپرداز آمریکایی پیش‌دستی کرد و ۱۳ قصه بسیار معروف را که بیش از یک قرن سابقه نقل در سراسر جهان دارند بازنویسی کرد و آنها را از نظر اخلاقی بی‌ضرر ساخت! گارنر با طنز زیبایی از شگرد واژگان دوپهلو استفاده کرد و دست به اختراع واژه‌هایی زد تا از هرگونه احتمال انحراف کودکان در نتیجه خواندن داستان‌های معروف و قدیمی جلوگیری کند.

او بازی‌های ظریف زبانی، کاریکاتوری از واژگان دوپهلو ساخته است و واژه‌های جدید با استفاده غیرمتعارف و اضافه کردن پسوندها و پیشوندهای غیرمتداول اختراع کرده است.

در هر حال این کتاب نیز یکی از کتاب‌هایی بود که هفته‌ای کاملا پرفروش را پشت‌‌سر گذاشت و اگر شاید نام کسی جز وودی آلن بر جلد «مرگ در می‌زند» نوشته می‌شود، حتما نوشته‌های گارنر رکورد بیشتری را کسب می‌کرد.

بعد از این دو کتاب از دیگر آثار پرفروش هفته گذشته می‌توان باز هم به آثار خالد حسینی، موراکامی، سلین، کالوینو، بنی، واسکونسلوس، رافائل آلبرتی اشاره کرد.

همچنین دم را دریاب- سال بلو و ماری اثر نابا کوف همچنان از نظر فروش هفته خوبی را پشت‌سر گذاشتند.

در زمینه داستان ایرانی نیز به‌رغم اینکه دیگر قرار نیست فعلا سالمرگی و عقرب تجدید چاپ شوند، اما همچنان شایع شدن این خبر باعث استقبال از برندگان جایزه گلشیری شده است. از دیگر پرفروش‌ها هم می‌توان همچنان به «خیلی نگرانیم شما لیلی را ندید» نوشته رسول یونان، ها کردن- پیمان هوشمندزاده، بازی عروس و داماد- بلقیس سلیمانی، تقدیم به چند داستان کوتاه- شهسواری اشاره کرد. در زمینه شعر فارسی هم همچنان دستور زبان عشق پرفروش‌‌ترین است و دوستداران شعر خارجی هم با استقبال از رافائل آلبرتی شاعر دریا مردم آزادی این کتاب را پرفروش‌ترین معرفی کردند.