مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش عملکرد تسهیلات حساب ذخیره ارزی در نظام بانکی ایران را ارائه و وضعیت هر بانک را به‌صورت جداگانه اعلام کرد.این نهاد پژوهشی با تحلیل عملکرد تسهیلات حساب ذخیره ارزی در نظام بانکی ایران اعلام کرد: «با توجه به اینکه دولت یازدهم نحوه تسویه بدهی‌های مربوط به حساب ذخیره ارزی و نرخ‌گذاری این تسهیلات توسط شورای پول و اعتبار را در دستور کار دارد، ارائه این تحلیل ضروری است.» بازوی پژوهشی پارلمان در این گزارش عملکرد ارزی بانک‌ها را مورد بررسی قرار داد. بر این اساس تحلیلی که درباره بانک ملی می‌توان ارائه کرد این است که حدود ۴۱ درصد از تسهیلات استفاده شده (اسناد حمل) از محل حساب ذخیره ارزی در بین بانک‌های دولتی و حدود ۱۹ درصد از کل تسهیلات پرداختی حدود ۱/۴ میلیارد دلار از مجموع ۳/۲۱میلیارد دلار کل بانک‌ها در سیستم بانکی توسط بانک ملی ایران پرداخت شده است.از مبلغ ۱/۴ میلیارد دلار رقمی حدود ۲۰ درصد یعنی رقمی حدود ۸۲۶ میلیون دلار از تسهیلات بازپرداخت، تقریبا ۴۴ درصد آن یعنی حدود ۸/۱ میلیارد دلار غیرجاری شده و حدود ۳۶ درصد آن نیز دارای سررسید آتی است.در بانک سپه نیز حدود ۸/۱ میلیارد دلار تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی، حدود ۱۸ درصد سهم در بانک‌های دولتی و حدود ۹ درصد سهم در کل بانک‌ها پرداخت شده است؛ حدود ۳۳ درصد آن بازپرداخت شده، حدود ۳۸ درصد غیرجاری شده و حدود ۲۹ درصد آن نیز سررسید آتی است.اما چگونگی و فرآیند پرداخت تسهیلات در بانک صنعت و معدن کمی پیچیده‌تر است، زیرا از رقم تقریبی ۵/۱ میلیارد دلاری که از منابع حساب ذخیره ارزی توسط این بانک تسهیلات پرداخت شده است، سهم حدود ۱۵ درصدی از بانک‌های دولتی و حدود ۷ درصدی از کل بانک‌ها، حداکثر ۸ درصد بازپرداخت شده، حداقل ۱۶ درصد از مبلغ مذکور غیرجاری است، حداکثر ۵ درصد دارای سررسید آتی است و درباره حدود ۷۱ درصد از آن بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده و هنوز به شفافیت لازم درخصوص این رقم دست نیافته است.بانک کشاورزی نیز حدود ۴/۱ میلیارد دلار از منابع حساب ذخیره ارزی، تسهیلات پرداخت کرده است که تقریبا ۱۴ درصد از تسهیلات پرداخت شده توسط بانک‌های دولتی و حدود ۷ درصد از کل تسهیلات پرداختی بانک‌ها است- بررسی وضعیت تسهیلات پرداختی در بانک کشاورزی نشان می‌دهد که حدود ۹ درصد بازپرداخت شده است، حداقل ۸۶ درصد غیرجاری شده و حدود ۴ درصد نیز دارای سررسید آتی است.همچنین بانک توسعه صادرات در مجموع حدود ۲/۱ میلیارد دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است که این رقم ۱۲ درصد از تسهیلات پرداختی بانک‌های دولتی و حدود ۶ درصد از تسهیلات پرداختی کل بانک‌ها است- از تسهیلات مذکور حدود ۳۰ درصد بازپرداخت، حدود ۳۷ درصد غیرجاری و حدود ۲۹ درصد نیز سررسید آتی بوده است- درباره حدود ۴ درصد از منابع مزبور نیز بانک مرکزی عملکردی گزارش نکرده است.

جمع‌بندی بانک‌های دولتی

در مجموع به‌طور متوسط در ۵ بانک دولتی بررسی شده حدود ۲۰ درصد از مطالبات بازپرداخت شده، حدود ۴۶ درصد غیرجاری شده و حدود ۲۵ درصد نیز دارای سررسید آتی است- در مجموع تکلیف حدود ۸۰ درصد از منابع حساب ذخیره ارزی در بانک‌های دولتی دقیقا مشخص است، اما ۲۰ درصد منابع نیز مشخص نیست دچار چه سرنوشتی هستند- ۷۱‌درصد از منابعی که عملکرد شفافی ندارد در بانک صنعت و معدن است.همچنین در بین بانک‌های دولتی بانک کشاورزی به نسبت تسهیلات دریافتی وضعیت بدتری در مطالبات غیرجاری منابع مورد نظر دارد، اما از لحاظ رقم مطلع بانک ملی در بین بانک‌های دولتی بیشترین رقم مطالبات غیرجاری را به خود اختصاص داده است.

بررسی بانک‌های دولتی واگذار شده

با عنایت به اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، سهام بانک‌های تجارت، رفاه‌کارگران، صادرات ایران و ملت به بخش غیردولتی واگذار شد- در فرآیند واگذاری حدود ۳۷ درصد از تسهیلات اعطایی بانک‌های مذکور از محل حساب ذخیره ارزی که طبق قانون باید بعد از بازپرداخت تسهیلات به حساب ذخیره ارزی واریز می‌شد، بابت بدهی دولت به این بانک‌ها تهاتر شد.بانک تجارت حدود ۶/۲ میلیارد دلار از محل حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است این حدود ۲۴ درصد از سهم بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۱۲‌درصد از سهم کل بانک‌ها است- از رقم مذکور، حدود ۴۴ درصد از کل تسهیلات بابت تسویه بدهی دولت به بانک تجارت تهاتر شده است، حدود ۱۷ درصد بازپرداخت شده، حدود ۵۱ درصد غیرجاری بوده و حدود ۲۸ درصد نیز سررسید آتی است- سرنوشت حدود ۴ درصد از منابع نیز هنوز توسط بانک مرکزی شفاف‌سازی نشده است. در ادامه همچنین بانک رفاه‌کارگران در مجموع حدود ۲۹۴ میلیون دلار تسهیلات از محل منابع حساب ذخیره ارزی پرداخت کرده است که این رقم حدود ۳ درصد از بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۴/۱ درصد از کل بانک‌ها است.از رقم فوق‌الذکر، حدود ۸۳ درصد از کل تسهیلات بابت بدهی دولت به این بانک‌ها تهاتر شده است- همچنین حدود ۱۵ درصد بازپرداخت، حدود ۸۱ درصد غیرجاری و حدود ۴ درصد دارای سررسید آتی است. علاوه بر این بانک صادرات ایران حدود ۷/۱ میلیارد دلار از محل منابع حساب ذخیره ارزی تسهیلات پرداخت کرده است این رقم حدود ۱۶ درصد از تسهیلات بانک‌های واگذار شده دولتی و حدود ۸‌درصد از کل تسهیلات اعطایی بانک‌ها است.

از رقم ۷/۱ میلیارد دلار، حدود ۵۶ درصد از کل تسهیلات آن بابت بدهی دولت به بانک مذکور تهاتر شده است- همچنین حدود ۲۳ درصد بازپرداخت شده، حدود ۳۹ درصد غیرجاری بوده و حدود ۱۶‌درصد نیز دارای سررسید آتی است.بانک ملت بیشترین پرداخت تسهیلات از محل حساب ذخیره ارزی را در بین کل بانک‌ها به خود اختصاص داده است- این رقم بالغ بر ۴/۶ میلیارد دلار است. از رقم مذکور حدود ۵/۲۶ درصد بابت تسویه بدهی دولت به این بانک تهاتر شده است- حدود ۵/۱۶ درصد بازپرداخت شده، حدود ۴۳ درصد غیرجاری بوده و حدود ۴۰ درصد نیز دارای سررسید آتی است.

جمع‌بندی بانک‌های دولتی واگذار شده

در بین بانک‌های واگذار شده دولتی و کل بانک‌ها بانک ملت بیشترین تسهیلات را از محل منابع حساب ذخیره ارزی پرداخت کرده و همچنین بیشترین سهم از مطالبات غیرجاری را نیز به خود اختصاص داده است.عملکرد بازپرداخت اقساط در بانک صادرات تا حدودی غیرشفاف و مبهم است؛ به‌طوری که درباره حدود ۲۲‌درصد از منابع پرداخت شده توسط این بانک عملکردی گزارش نشده است.