«دنیای اقتصاد» فراوانی شاخص قیمت مصرف‌کننده را در ۲۵ سال گذشته مورد بررسی قرار داده است
فصول تورمی اقتصاد ایران
این بررسی نشان می‌دهد طی این دوره ۲۵ ساله، متوسط رشد ماهانه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی یا همان تورم برابر ۵/ ۱ درصد محاسبه می‌شود که تورم سالانه متناظر با این رقم تورم ماهانه معادل ۱/ ۲۰ درصد به دست می‌آید. در واقع این محاسبه نشان می‌دهد میزان ۲۰ درصد تورم در سال را می‌توان شاخصی در نظر گرفت که وضعیت تورمی را در اقتصاد کشور نسبت به آن سنجید.
این بررسی نشان می‌دهد طی این دوره 25 ساله، متوسط رشد ماهانه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی یا همان تورم برابر 5/ 1 درصد محاسبه می‌شود که تورم سالانه متناظر با این رقم تورم ماهانه معادل 1/ 20 درصد به دست می‌آید. در واقع این محاسبه نشان می‌دهد میزان 20 درصد تورم در سال را می‌توان شاخصی در نظر گرفت که وضعیت تورمی را در اقتصاد کشور نسبت به آن سنجید. به بیان دیگر، در صورتی که شاخص تورم در ارقام کمتر از 20 درصد تثبیت شده و روند کاهشی این شاخص در اعدادی کمتر از این میزان متوسط تداوم یابد می‌توان امیدوار بود تورم مزمن در اقتصاد ایران روندی رو به بهبود را طی می‌کند.
دمای پایین تورم در تابستان
دوره ۲۵ ساله اخیر اقتصاد ایران ثابت کرده است که به‌طور متعارف، روند تورم ماه به ماه از ابتدای سال روندی کاهشی را آغاز کرده و این روند با شروع تابستان و در تیر یا مرداد کمترین مقادیر تورم ماهانه را در سال ثبت می‌کند. بر این اساس، مشاهده می‌شود در حالی که متوسط تورم ماهانه برای تمامی ۱۲ ماه سال در دوره مورد بحث ۵/ ۱ درصد بوده است، متوسط تورم ماهانه برای ماه چهارم سال یا همان تیر، ۶/ ۰ درصد محاسبه می‌شود که نزدیک به یک درصد کمتر از متوسط تورم ماه‌های سال به دست می‌آید. در مقابل، محاسبه تورم متوسط ماه‌های اسفند و فروردین نشان می‌دهد این دو ماه با متوسط تورمی حدود ۷/ ۲ درصد، با اختلافی بیش از یک درصد در صدر ماه‌های یک سال از نظر شاخص تورم ماهانه قرار گرفته‌اند. در واقع سیر تغییرات تورم ماهانه در یک سال نشان می‌دهد به‌طور معمول این شاخص در ابتدا و انتهای سال به بیشینه مقادیر خود رسیده و در سه ماه دوم سال یعنی در تابستان کمترین اعداد را نسبت به ارقام دیگر ماه‌ها به ثبت می‌رساند. این موضوع نشان می‌دهد، همچنان که افزایش میزان تغییرات ماهانه تورم را در فروردین یا اسفند نمی‌توان به کل ماه‌های سال تعمیم داد، کاهش مقادیر تورم ماهانه در اوایل تابستان را نیز نمی‌توان به روندی غالب در طول سال تفسیر کرد. به‌خصوص این امر در طول سال‌هایی که شاخص تورم در کشور روندی نزدیک به میانگین را سپری کرده است، بارزتر می‌کند. به‌طور روشن‌تر، در ۷۰ درصد از دوره ۲۵ ساله اخیر کمترین تورم ماهانه در یکی از ماه‌های تابستان اتفاق افتاده و بیشترین تورمهای ثبت شده ماهانه در کشور در یکی از دو ماه اسفند یا فروردین رخ داده است. با این اوصاف، در صورتی که سال ۹۴ نیز روند تغییرات شاخص تورم رفتاری مشابه با رفتار تاریخی خود داشته باشد و عوامل بنیادین در کاهش یا افزایش شاخص تورم در کشور تقریبا ثابت در نظر گرفته شوند، می‌توان ادعا کرد تورمهای منفی ۴/ ۰ درصدی برای تیرماه یا منفی ۱/ ۰ درصدی برای مردادماه، کمترین مقادیر این شاخص برای سال جاری بوده و باید انتظار داشت در صورت «عادی بودن» شرایط، میزان تورم ماه به ماه تا انتهای سال افزایش یابد.
روند غیرهمسان تورم نقطه‌ای
اما با اینکه پایش تغییرات تورم ماه به ماه در طول بیش از دو دهه اخیر نشان می‌دهد تابستان کمترین میزان تورم ماهانه را تجربه کرده است، مقایسه ماه‌های سال از نظر تورم نقطه‌به‌نقطه حکایت از این دارد که در طول این سال‌ها ماه‌های فروردین و آبان به ترتیب کمترین و بیشترین متوسط تورم نقطه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. در جایی که تورم متوسط نقطه‌به‌نقطه از سال 69 تاکنون 5/ 20 درصد محاسبه می‌شود، ماه فروردین با متوسط 2/ 20 درصد کمترین و آبان‌ماه با متوسط 8/ 20 درصد بیشترین تورم نقطه‌ای را ثبت کرده‌اند. همچنین، در طول سال‌های مورد بحث مرداد و دی در مجموع به ترتیب بیشتر از ماه‌های دیگر حائز رتبه کمترین و بیشترین تورم نقطه‌به‌نقطه شده‌اند.
عوامل نوسان تورم در سال
رفتار شاخص تورم ماهانه در طول ۲۵ سال اخیر نشان می‌دهد تغییرات این شاخص به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای متاثر از تغییرات قیمتی فصلی بوده و این امر به‌خصوص در نیمه نخست و فصل گرم سال خود را آشکارتر می‌سازد. روند کاهشی شاخص تورم ماهانه را که به‌طور معمول از ابتدای سال و پس از تعطیلات سال نو آغاز شده و تا اواسط تابستان تداوم می‌یابد می‌توان در عواملی کاوش کرد که به‌طور مشخص به این مقطع زمانی از سال اختصاص دارد. به‌طور دقیق‌تر، افزایش قیمت کالاها و خدمات در انتهای هر سال و مقارن با سال نو باعث می‌شود شاخص تورم در فروردین‌ماه دچار افزایشی برجسته نسبت به ماه قبل از آن شود. اثر این افزایش قیمت در اثر مرور زمان در طول فصل بهار و اوایل تابستان زائل شده و ثبات نسبی در قیمت‌ها پدید می‌آید. به‌نظر می‌آید با ورود به سه‌ماه سوم و نزدیک شدن به پایان سال، اثرات تورمی سیاست‌های پولی که در سه‌ماهه نخست سال اعمال شده‌اند و حجم نقدینگی که به‌طور معمول در فصول ابتدایی سال به اقتصاد کشور تزریق می‌شود، اثرات تورمی خود را در نیمه دوم سال گذاشته و تا انتهای سال به اوج خود می‌رسد.
رویکرد غیرفصلی برای تورم
با توجه به موارد یاد شده می‌توان نتیجه گرفت شاخص تورمی که بر اساس قیمت کالاها و خدمات مصرفی در کشور محاسبه و منتشر می‌شود در برگیرنده تغییرات فصلی قیمت‌ها بوده و اگر خود بانک مرکزی نیز در گزارش‌هایی که متعاقب انتشار اولیه از میزان شاخص تورم منتشر می‌نماید به چشم می‌خورد، اعداد و ارقام مربوط به زیرگروه‌های تشکیل‌دهنده تورم مشمول تعدیل‌های فصلی می‌شوند. بر این اساس، می‌توان پیشنهاد کرد همان‌طور که هم در مطالعات متعدد و هم در توصیه‌های نهادهای بین‌المللی به چشم می‌خورد، نظیر بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، شاخص تورمی که عوامل فصلی از آن استخراج شده‌اند محاسبه و منتشر شود که نمایی روشن‌تر از وضعیت روند تورم پدیدار شود. در این خصوص، استفاده و مشابه سازی از شاخص «تورم هسته‌ای» که تغییرات قیمت خوراکی‌ها و انرژی از آن خارج شده است می‌تواند مفید واقع شود. چنانکه در نتایج پژوهش‌هایی نظیر آنچه صندوق بین‌المللی پول در مورد هدف‌گیری تورم منتشر کرده است، یکی از ابزارهای دقیق‌تر برای پایش و هدف‌گیری شاخص تورم استفاده از شاخص است که می‌تواند نماگر بهتری از تورم برای سیاست‌گذاران اقتصادی یک کشور محسوب شود.
ارسال نظر