سوخت گران و هزینه بالای تولید خودرو

گروه خودرو- قیمت بنزین و گاز از بامداد ۲۸ آذر ماه افزایش یافت تا در کنار خودروهای داخلی، سوخت نیز گران شود.

تا پیش از این، قیمت سوخت در ایران، ارزان و خودروها گران به تولید می‌رسیدند (در مقایسه با بیشتر کشورهای صاحب صنعت خودرو)، اما در حال حاضر هشت روزی می‌شود که هم خودرو گران است و هم سوخت! این موضوع در شرایطی است که کشورهای توسعه یافته، وضعیتی متفاوت از ایران داشته و در کنار سوخت گران، خودروهایی ارزان یا به عبارت بهتر، با قیمت مناسب تحویل مشتریان می‌دهند. هرچند شرایط فنی و اقتصادی خودروسازان معتبر دنیا با شرکت‌های خودروساز داخلی یکسان نبوده و مسائل حاشیه ای آنها نیز بسیار کمتر است، ولی به هر حال اوضاع در کشورهای صاحب صنعت خودرو به شکلی است که غالب مردم دارای خودرو شخصی هستند. آنها البته به دلیل گران بودن سوخت و البته گسترده بودن سیستم حمل‌ونقل عمومی، معمولا در موارد ضروری و تعطیلات آخر هفته از خودرو خود استفاده می‌کنند. در کشور ما اما اوضاع به شکلی دیگر است. هزینه تولید بالاست و خودروها در مقایسه با خارج از کشور، گران به دست مشتری می‌رسند و در حال حاضر نیز که سوخت گران شده، مشتریان باید برای استفاده از این خودروهای گران، هزینه زیادی نیز بابت تامین سوخت صرف کنند. در این مورد البته گفته می‌شود که از لحاظ کلاس‌بندی، قیمت خودروهای داخلی و خارجی تفاوت زیادی با هم ندارند، اما نکته اینجاست که کیفیت خودروهای خارجی بسیار فراتر از تولیدات صنعت خودرو ایران است. اگرچه از دید کارشناسان، افزایش قیمت سوخت اقدامی ضروری و مثبت در کشور به شمار رفته و تغییر الگوی مصرف خودرو و حتی کاهش اتلاف انرژی را در پی خواهد داشت، اما بی انصافی است که برای مشتری ایرانی، هم سوخت گران باشد و هم خودرو. مخصوصا اینکه سیستم حمل و نقل عمومی کشور نیز چندان گسترده نبوده و برخی مسائل غیر فنی و غیراقتصادی، مانع توسعه سریع بخش‌های مهم این سیستم مانند (خطوط مترو) شده اند. با این شرایط به نظر می‌رسد حال که سوخت گران شده، باید فکری به حال کاهش هزینه‌های تولید و قیمت خودرو در کشور کرد و حقوق مشتری ایرانی را از یاد نبرد. البته ایران خودرویی‌ها در همان روز ابتدایی آغاز رسمی قانون یارانه‌ها و گرانی سوخت، محصولات خود را دو تا پنج درصد ارزان کردند. این اقدام در شرایطی است که نه تنها هنوز سایر خودروسازان کاری مشابه را در این مورد انجام نداده اند، بلکه مشخص نیست کاهش قیمت‌ها ادامه دار و همیشگی است یا مقطعی!

معضلی به نام هزینه تولید

خوبی مدیران خودروسازی کشور (مخصوصا آنها که هم‌اکنون از این صنعت کنار رفته‌اند) این است که خودشان هم قبول دارند قیمت خودروهای داخلی با کیفیت‌شان نمی‌خواند و حاصل کار آنها تولید و عرضه محصولاتی گران است. آنها البته این گرانی نامتعارف را ناشی از بالا بودن هزینه‌های تولید در صنعت خودرو کشور دانسته و معتقدند با هزینه‌های فعلی، کاری بیش از این از دستشان برنمی‌آید. هرچند با فاکتور گرفتن از سودهای غیرمتعارفی که از تولید برخی محصولات نصیب خودروسازان می‌شود، می‌توان در مورد بالا بودن هزینه‌های تولید به آنها حق داد، اما نباید از برخی عیوب خودروسازان نیز در این مورد چشم پوشی کرد. به گفته کارشناسان، پایین بودن بهره‌وری، ریخت و پاش‌های مالی غیرضروری و برخی سرمایه‌گذاری‌های نابجا به همراه تثبیت قیمت‌ها و عدم تناسب این موضوع با تورم، اصلی‌ترین دلایل گران از آب درآمدن خودروهای داخلی به شمار می‌روند. دقت در عوامل مذکور، این موضوع را مشخص می‌کند که برخی از این عوامل مستقیما به کم کاری خودروسازان مرتبطند و برخی نیز از حیطه اختیارات آنها خارج است. به عنوان مثال تثبیت قیمت‌ها که به گفته کارشناسان، کاهش کیفیت خودروها را در پی داشته، جزو سیاست‌های دستوری وزارت صنایع به حساب می‌آید، اما از آن سو پایین بودن بهره وری به عملکرد ضعیف خودروسازان مربوط می‌شود. برخی سرمایه‌گذاری‌های غیر ضروری نیز محصول مشترک وزارت صنایع و خودروسازان است که به جای خود نقش زیادی در بالا رفتن هزینه‌ها دارد. بیشتر کارشناسان از این زاویه به موضوع نگاه می‌کنند که اگر خودروسازان داخلی از شرایطی مشابه خارجی‌ها برخوردار بودند، آنها می‌توانستند محصولاتی باکیفیت‌تر و در عین حال ارزانتر به تولید برسانند.

تجهیزات قدیمی و بهره‌وری پایین

دبیر انجمن خودروسازان در این مورد می‌گوید: از سال ۸۵ به بعد، قیمت خودروهای داخلی تفاوت چندانی با مشابه خارجی آنها نداشته است. احمد نعمت بخش با تاکید بر اینکه طی ۱۲ سال گذشته تورم قیمت خودرو در مقایسه با بسیاری از کالاهای دیگر، کمتر بوده است، می‌افزاید: خودروسازان در چند سال گذشته توانسته‌اند با کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید، قیمت محصولات خود را کنترل کرده و حداقل افزایش قیمت را داشته باشند. اظهارات دبیر انجمن خودروسازان را، یک کارشناس اقتصادی نیز تایید کرده و می‌گوید: در ایران به دلیل برخی محدودیت‌های فنی، اجتماعی و سیاسی، خودروسازان مجبور به پرداخت مالیات‌هایی خاص به دولت هستند که این موضوع در بالا بودن هزینه تولید آنها تاثیرگذار است. وی می‌افزاید: خودروسازان داخلی می‌توانند هزینه‌های تولید را کاهش داده و محصولات فعلی را ارزانتر به تولید برسانند، منتها به شرطی که شرایط کار و نوع مدیریت آنها مناسب باشد.

دبیر انجمن خودروسازان نیز در این مورد که برای کاهش قیمت خودرو چه عواملی تاثیرگذار است، می‌گوید: قطعا افزایش بهره‌وری اصلی‌ترین راهکار در این مورد به حساب می‌آید که این موضوع خود نیازمند عوامل دیگری مانند افزایش تسهیلات ارزان بانکی، رشد تکنولوژی و نوسازی ماشین‌آلات است. نعمت بخش ادامه می‌دهد: پایین آمدن قیمت خودرو در شرایطی امکان‌پذیر است که تسهیلات ارزان در اختیار خودروسازان قرار دهند، تا آنها ماشین‌آلات و دانش فنی خود را به روز کرده و بهره‌وری را افزایش دهند.

استاد دانشگاه علم و صنعت نیز در این مورد می‌گوید: برای تعیین قیمت خودرو، باید نوع بازار مصرف را در نظر گرفت و بر اساس آن نسبت به ارزانی و گرانی قضاوت کرد.

اوستا گودرزی با اشاره به اینکه استانداردهای ایمنی و سوخت در کشورهای اروپایی و آمریکایی به عکس ایران، بسیار سختگیرانه است، تاکید می‌کند: اگرچه از جنبه کلاس‌بندی، تفاوت قیمت چندان زیادی بین خودروهای ایرانی و خارجی به چشم نمی‌آید، اما فرق ما با آنها، در نوع تکنولوژی و استانداردهای به کار رفته در خودروها است. وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال یکی از خودروهای ارزان تویوتا در دنیا، یاریس است که ۱۲ تا ۱۳ هزار دلار قیمت دارد و در ایران نیز خودرو همکلاس یاریس حدودا با همین قیمت عرضه می‌شود، اما تفاوت کیفی زیادی بین آنها وجود دارد.

به گفته این استاد دانشگاه، اگر خودروسازی مثل تویوتا در ایران بود، محصولاتی مثل پژو ۴۰۵ و پراید را بسیار ارزانتر از قیمت فعلی که ایران خودرو و سایپا می‌سازند، تولید می‌کرد. گودرزی این موضوع را ناشی از به روز نبودن تکنولوژی در صنعت خودرو ایران دانسته و تاکید می‌کند: وقتی هم اکنون بیشتر حجم تولید خودروسازی کشور را محصولات متعلق به ۲۵ تا ۳۰ سال پیش تشکیل می‌دهند و اجبار چندانی در مورد رشد تکنولوژی و مجهز شدن به دانش روز روی خودروسازان نیست، باید هم در سطوح کیفی نسبت به خودروسازان جهانی عقب باشیم.

جبران عقب ماندگی تکنولوژیک

همانطور که در گفته‌های کارشناسان مشهود است، عقب‌ماندگی تکنولوژیکی و پایین بودن بهره‌وری در خودروسازی ایران، دلیل اصلی عدم تناسب میان کیفیت و قیمت خودروهای داخلی به حساب می‌آید. حال برای رفع این دو معضل اساسی چه باید کرد؟

رییس کمیسیون صنایع در این مورد می‌گوید:راهکار اصلی برای رشد تکنولوژی در صنعت خودرو ایران، کمک گرفتن از شرکت‌های خارجی است. سید حسین هاشمی با تاکید بر اینکه بهره‌وری در خودروسازی ایران پایین است، می‌افزاید:اگر بتوانیم با خودروسازان معتبر دنیا همکاری مشترک داشته باشیم، به دانش روز مسلط شده و می‌توانیم هزینه‌های تولید را کاهش دهیم. وی البته پایین بودن رقابت در خودروسازی کشور را نیز یکی دیگر از دلایل بالا نبودن تکنولوژی دانسته و می‌گوید: اگر رقابت در سطح مناسبی قرار داشت، خودروسازان انگیزه و تلاش بیشتری در رشد دانش فنی و پایین آوردن هزینه‌های تولید از خود نشان می‌دادند و نتیجه آن، تولید خودروهایی ارزانتر بود. دبیر انجمن قطعه‌سازان نیز در مورد ضعف تکنولوژی صنعت خودروسازی کشور می‌گوید: در دنیا هر شش ماه یکبار تکنولوژی صنعت خودرو عوض می‌شود، اما در کشور ما این‌گونه نیست و همین موضوع یکی از دلایل بالا بودن هزینه‌های تولید خودرو به حساب می‌آید. محمدرضا نجفی منش با اشاره به اینکه رشد تکنولوژی، راندمان کار را افزایش داده و در قیمت تمام شده خودرو تاثیرگذار است، تاکید می‌کند: البته این رشد، یک شبه به دست نمی‌آید و وقت‌گیر است، به نحوی که برخی عوامل دیگر مانند اصلاح نرخ ارز و ارتباط بیشتر با خودروسازان معتبر دنیا نیز در آن تاثیرگذار است. دبیر انجمن قطعه‌سازان البته این نکته را هم می‌گوید که با شرایط موجود، امکان کاهش قیمت خودرو در کشور وجود ندارد و اوج هنر خودروسازان، حفظ قیمت‌ها آن هم به شرط افزایش بهره‌وری و رشد تکنولوژی است.