پیشروی در قلب فلوجه

گروه جهان: نیروهای ویژه عراق عملیات بازپس‌گیری فلوجه (شهری در استان الانبار و ۷۰ کیلومتری غرب بغداد) از کنترل داعش را از اوایل صبح دوشنبه شروع کرده‌اند. سرلشکر عبدالوهاب السعدی، فرمانده عملیات آزادسازی فلوجه می‌گوید: «نیروهای ویژه عراقی با پشتیبانی هوایی نیروهای ائتلاف ضدداعش و نیروی هوایی عراق همراه با تانک‌ها و ادوات زرهی روی زمین پیشروی به سمت فلوجه را آغاز کرده‌اند.» به گزارش الجزیره، ۴۰۰ تا هزار نیروی داعشی در این شهر حضور دارند. نیروهای عراقی پیشروی از سه جبهه را شروع کرده‌اند. فلوجه اهمیتی نمادین برای دولت عراق دارد. این شهر نزدیک به بغداد است و در صورت آزادی آن از دست داعش زمینه برای پیشروی به سوی موصل (سومین شهر بزرگ عراق در استان نینوا) هم فراهم می‌شود. فلوجه اولین شهری است که در سال ۲۰۱۴ به تسخیر داعش در آمد. این شهر همچنین مهم‌ترین شهر سنی‌نشین است که هنگام اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ به‌دست آمریکایی‌ها با نیروهای اشغالگر وارد جنگ شد.

این پیشروی به کندی صورت می‌گیرد زیرا نیروهای داعش با پنهان شدن در میان مردم از آنها به‌عنوان سپر انسانی استفاده می‌کنند. اکنون روستاها و حواشی شهر فلوجه به تسخیر نیروهای دولتی درآمده ولی هنوز وارد شهر نشده‌اند. به گزارش الجزیره، ۵۰ هزار نفر در فلوجه هنوز در محاصره داعش هستند. به نوشته «شورای آوارگان نروژ» حدود ۳ هزار نفر از ۲۱ می ‌به این سو موفق به فرار از این شهر شده‌اند. برخی می‌گویند اگر نبرد شهری شروع شود ممکن است تلفات غیرنظامی بیشتر شود. الجزیره به نقل از «نصر مفلحی»، «مدیر شورای آوارگان نروژ- بخش عراق» می‌نویسد: «بسیاری قصد فرار دارند اما با موانعی روبه‌رو هستند. همچنین آب آشامیدنی نیز کم است. در صورتی که نبرد تشدید شود ما انتظار موج بزرگی از آوارگی را داریم.»

ساکنان فلوجه به الجزیره می‌گویند: «کمبود غذا، دارو، سبزیجات و ... زندگی را دشوار کرده است. هیچ برنج و شکری وجود ندارد. اگرهم برنجی یافت شود قیمت هر کیلوی آن ۴۸ دلار است. داعش به حال آماده باش در آمده است. مبارزان این گروه پست‌های ایست و بازرسی برقرار کرده و مانع مردم برای خروج از شهر می‌شوند.» گاردین نیز در گزارشی می‌نویسد: با پیشروی نیروهای دولتی و تسخیر برخی روستاها، داعش به شکل حملات انتحاری گسترده در بغداد و اطراف آن واکنش نشان می‌دهد. این گروه می‌کوشد نبرد را در چند جبهه شروع کند تا از فشار بر یک نقطه (مثلا فلوجه) کاسته شود.‌ هاشم الهاشمی، مشاور دولت عراق به گاردین می‌گوید: «اهمیت فلوجه اگرچه کمتر از موصل است اما برای داعش اهمیت نمادین دارد. این شهر نزدیک به بغداد است و به زیرساخت‌های دولتی مانند فرودگاه بین‌المللی نیز نزدیک است.»

فلوجه خاستگاه طغیانگری در عراق معاصر است. شورشگری در این شهر پس از سقوط صدام شدت گرفت و در برابر دو حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ که باعث ویرانی‌های گسترده در این شهر شد نیز دوام آورد و تسلیم نشد. کمیسیونر عالی سازمان ملل در امور آوارگان می‌گوید: ۸۰۰ غیرنظامی اعم از زنان و کودکان تلاش کردند از طریق لوله‌های آب که به حال خود رها شده از شهر بگریزند. فارغ از موفقیت‌آمیز بودن یا نبودن این تلاش اما کمیسیونر عالی سازمان ملل از افزایش شمار اعدام‌های مردان و جوانان در فلوجه سخن می‌گوید. یکی از دلایل این اعدام‌ها مخالفت آنها برای جنگیدن به نفع داعش بوده است. گزارش‌های دیگر می‌گوید آن دسته‌ای که قصد فرار داشتند اعدام یا شلاق زده شدند و برخی نیز پایشان قطع شد.

در هر حال، سه سناریو در مورد داعش مطرح شده است. فارن افرز در یکی از گزارش‌های خود می‌نویسد؛ اگر حملات نیروهای ائتلاف به داعش در عراق و سوریه باعث شود کار این گروه یکسره شود اما باز سناریوهایی برای فعالیت نیروهای خلافت وجود دارد: اولین سناریو معتقد است این گروه به شهر سرت در لیبی پناه خواهد برد زیرا برخی از سران این گروه به این شهر رفته و قصد دارند آنجا را پایتخت دوم خلافت خودخوانده اعلام کنند. اما سناریوی دوم می‌گوید: در صورت شدت یافتن حملات علیه داعش در عراق و سوریه ممکن است این گروه به مصر پناه ببرد. گروه
«انصار بیت‌المقدس» که در صحرای سینا اعلام وجود کرده از زیرشاخه‌های داعش است که در واقع از ولایت‌های مهم داعش نشین است.

فارن افرز معتقد است در صورت استقرار داعش در مصر این گروه به سه نقطه جغرافیایی دسترسی خواهد داشت: شمال آفریقا، خاورمیانه و سرزمین‌های اشغالی. سومین سناریو هم معتقد است نیروهای داعش به‌صورت هسته‌های پنهان به کشورهای محل سکونت خود بازخواهند گشت. در واقع، عبارت «گرگ‌های تنها» برای آن دسته از نیروهای داعش به‌کار می‌رود که از مناطق درگیری در خاورمیانه گریخته و به کشورهای خود بازمی گردند.

در هر حال، نبرد فلوجه از این رو تعیین‌کننده خواهد بود که این گروه طی دو سال اخیر در حال عقبگرد و از دست دادن سرزمین‌های خود است. پس گرفتن فلوجه روحی تازه در کالبد ارتش عراق برای بازپس‌گیری موصل خواهد دمید.