واترگیتِ بان

گروه جهان: «آقای دبیرکل باید به تمام ملت‌ها پاسخگو باشد.» وقتی روز پنج‌شنبه بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل، به‌طور رسمی پذیرفت و اعلام کرد که ائتلاف سعودی (متشکل از عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی) با اعمال فشار بر این نهاد بین‌المللی توانستند نام عربستان را از «فهرست سیاه» سازمان ملل خارج کنند اعتبار سازمان ملل و جایگاه دبیر کل با علامت سوال بزرگی مواجه شد. به گزارش نیویورک‌تایمز، پنج‌شنبه آقای دبیرکل در جمع خبرنگاران اعلام کرد که از سوی اعراب تهدید شده است. اما تهدید چه بود که باعث شد بان‌کی‌مون از کوره در رود و چنین سرسختانه موضع‌گیری کند؟ از مارس ۲۰۱۵ که ائتلاف سعودی حملات خود به یمن را شروع کرد تا امروز بیش از یک سال می‌گذرد. در این مدت، کودکان بسیاری کشته شدند.

سی‌ان‌ان در همین باره طی گزارشی می‌نویسد: «ماه گذشته سازمان ملل اعلام کرد که ائتلاف سعودی مسوول کشتن ۶۰ درصد از ۱۹۵۳ کودکی است که از مارس ۲۰۱۵ و آغاز حمله به یمن کشته شده‌اند.» این گزارش می‌افزاید: ائتلاف سعودی به رهبری عربستان در فهرست سیاه ناقضان حقوق کودکان قرار گرفت اما دیری نپایید که نام آن از این فهرست سیاه حذف شد.

به گزارش نیویورک‌تایمز، ائتلاف سعودی تهدید کرده حمایت مالی خود را از بسیاری برنامه‌های سازمان ملل قطع می‌کند. «بان» می‌گوید آنها تهدید کردند که اگر نام این ائتلاف از فهرست سیاه سازمان ملل حذف نشود کمک‌های مالی خود به عملیات‌های بشردوستانه در سرزمین‌های فلسطین، سودان جنوبی و سوریه را قطع می‌کنند. آقای دبیرکل در همین باره اعلام کرد: «من همچنین باید چشم‌انداز بسیار واقعی را مدنظر بگیرم که اگر برخی کشورها کمک‌های مالی خود از برنامه‌های سازمان ملل را قطع کنند، جان میلیون‌ها کودک در معرض خطر قرار می‌گیرد.» نیویورک‌تایمز می‌افزاید: او با توسل به ادبیات نه چندان تند و تیز، ائتلاف سعودی را مورد تقبیح قرار داد و گفت: «غیرقابل پذیرش است که دولت‌های عضو بر سازمان ملل فشار آورند.»

این گزارش می‌افزاید پس از ۱۰ سال حضور در صدر سازمان ملل، دوران حضور «بان» به شماره افتاده و قدرت‌های جهانی برای جانشینی او در حال چانه‌زنی هستند. دوران «بان» دوران سختی بود زیرا با جنگ‌ها و تنش‌های سختی روبه‌رو بود. اصولا مشخصه دوران «بان» اعمال فشار سیاسی از سوی کشورهای بزرگ و کوچک بود که باعث شد در برخی حوزه‌ها این سازمان نتواند ورود موثری داشته باشد. تابستان گذشته قرار بود نام اسرائیل هم به دلیل هدف قرار دادن کودکان، مدارس و غیرنظامیان و تخلف از حقوق کودکان در جنگ در این فهرست قرار بگیرد اما پیش از اعلام این گزارش با طرف اسرائیلی مشورت شد. نیویورک‌تایمز می‌افزاید با این حال دستیاران «بان» در همان زمان اشاره کردند که دیپلمات‌های اسرائیلی و آمریکایی لابی فشرده‌ای داشتند تا نام این رژیم در آن قرار نگیرد. «بان» در آن زمان از توضیح این اقدام سر باز زد و پاسخ به آن را به نماینده‌اش سپرد.

به نظر می‌رسد اختیارات اجرایی دبیر کل کم باشد زیرا وقتی کشوری تهدید می‌کند گویی دبیر کل چاره را در عقب‌نشینی می‌بیند. به نوشته نیویورک‌تایمز، در مارس ۲۰۱۶ دبیرکل سازمان ملل در سفری نادر به صحرای غربی در مراکش که محل اقامت مهاجران است از عبارت «اشغال» استفاده کرد که اشاره داشت به الحاق این سرزمین در سال ۱۹۷۵ به مراکش که «صحراوی‌ها» آن را سرزمین خود می‌دانند. واکنش مراکش، نیز اخراج کارکنان سازمان ملل و تعلیق ماموریت حافظان صلح و به تعبیری «به زانو در آوردن» ماموریت صلحبانان بود. مراکش متحد قدرتمندی همچون فرانسه دارد که عضو سازمان ملل است و مانع اعمال فشار بر مراکش شد. به همین ترتیب، ائتلاف سعودی هم که آمریکا را به‌عنوان مهم‌ترین متحد همراه خود دارد توانست به راحتی از فهرست سیاه سازمان ملل خارج شود.

به نوشته نیویورک‌تایمز، شاید بدترین لحظه برای «بان» زمانی بود که وی در ژانویه ۲۰۱۴ مستقل از آمریکا و بدون مشورت با این کشور ایران را به مذاکرات صلح سوریه دعوت کرد. آمریکایی‌ها به او گفتند دعوت را پس بگیرد اما او چنین نکرد. یک روز بعد شخصا در میان خبرنگاران حضور یافت و اعلام کرد ایران نمی‌تواند حضور یابد. «مارک.سی.تونر»، یکی از سخنگویان سازمان ملل گفت: «ما موافقیم که به دبیر کل باید اجازه داده شود تا وظایف و مسوولیت‌هایش را بدون ترس از قطع پول انجام دهد.»

به گزارش رویترز، «بان» نیز اعلام کرد که تصمیمش برای برداشتن موقت نام ائتلاف از فهرست سیاه از «دردناک‌ترین و دشوارترین تصمیماتی» بود که اتخاذ کرده است. عبدالله معلمی، نماینده عربستان در سازمان ملل، ادعا کرده است که کشورهای ائتلاف تحت امر عربستان برای برداشتن نام خود از فهرست سیاه هیچ تهدید و اعمال فشاری نکرده‌اند، بلکه صرفا به توضیح موضع خود به‌صورت شفاهی بسنده کرده‌اند. فارن پالیسی نیز پیش‌تر فاش کرده بود که تصمیم سازمان ملل در حذف نام ائتلاف عربی از لیست سیاه متجاوزان، در پی تهدید ریاض به خروج صدها میلیون دلار اعتباراتش از برنامه‌های سازمان ملل اتخاذ شده است.

پس از برداشتن نام کشورهای ائتلاف عربی از این فهرست، دیده‌بان حقوق بشر، بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل را به تسلیم شدن در برابر فشارهای عربستان متهم کرد. عفو بین‌الملل نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: پس از اینکه سازمان ملل به‌طور شرم‌آوری تسلیم فشار حذف ائتلاف نظامی تحت فرمان عربستان سعودی از فهرست «کشورها و گروه‌های مسلح ناقض حقوق کودکان در جنگ» شد، اعتبار این سازمان در خطر قرار دارد. رویترز می‌افزاید: دفتر بان‌کی‌مون با سیل تماس‌های وزرای خارجه کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی رو به رو شد و وی مجبور شد نام این ائتلاف را حذف کند. سی‌ان‌ان نیز در گزارشی می‌نویسد عربستان پیش‌تر تلاش داشت تا با برگزاری نشستی با حضور شیوخ عربی در ریاض فتوایی مبنی بر «ضد اسلامی بودن» سازمان ملل صادر کند.

عبدالله المعلمی، نماینده عربستان در سازمان ملل اعمال این فشارها و تهدیدها از سوی ریاض علیه سازمان ملل را رد و عنوان کرد: «ما از این روش‌ها استفاده نمی‌کنیم و به دنبال روشن شدن حقایق هستیم.» وی به روزنامه فرامنطقه‌ای الشرق‌الاوسط گفت: «ما با سازمان ملل و دبیرکل آن به‌صورت رسمی برخورد می‌کنیم و اهمیتی به گزارش‌ها مبنی بر اینکه عربستان سازمان ملل را تهدید به توقف حمایت‌های مالی‌اش کرده، نمی‌دهیم.» نیویورک‌تایمز نیز به نقل از المعلمی می‌نویسد: «اعمال فشار در مرام ما نیست. این در فرهنگ ما نیست. این در روح و وجدان ما وجود ندارد که از تهدید و ارعاب استفاده کنیم.» «ژان الیاسون»، دیپلمات سوئدی و یکی از معاونان «بان» می‌گوید المعلمی به او گفته: «من فقط گفتم این مساله تاثیری معکوس بر روابط عربستان و سازمان ملل بر جا خواهد گذاشت.»