حسن حسن و جمعی از نویسندگان
مترجم: محمدحسین باقی

در بخش قبل به ظهور داعش در منطقه قفقاز اشاره و گفته شد که در 23 ژوئن 2015 ابومحمد العدنانی تشکیل ولایت داعش در قفقاز را اعلام کرد. پیش از آن، «امارت اسلامی قفقاز» در منطقه فعال بود و هدف آن مقام‌های روسی بود. در اصل، این گروه به‌دنبال ضربه به روسیه در راستای استقلال منطقه قفقاز شمالی از مسکو بود اما با ظهور داعش و بیعت این امارت با «دولت اسلامی»، در عمل رویکرد خشونت بار را در پیش گرفت. گفته می‌شود رویکردهای روسیه موجب رادیکال شدن امارت اسلامی شد. روس‌ها اساسا دو روش را پیش روی مبارزان گذاشته اند: یا به زندان‌های روسیه بروند یا به داعش ملحق شوند. به این ترتیب، نیروهای امارت اسلامی پیوستن به داعش را به رفتن به زندان‌های روسیه ترجیح می‌دهند. در این بخش دلایل رادیکال شدن مبارزان قفقازی مطرح شده است. با این حال، بیشتر این قفقازی‌ها ساکن اروپا هستند.

مسکو به لحاظ تاریخی این منطقه را به واسطه جابه‌جایی‌های اجبارآمیز و اخراج‌ها کنترل می‌کرده است. یک نمونه مهم دیپورت‌های وحشتناک استالین در اواخر فوریه 1944، در دوره‌ای که مردم این منطقه در جست‌وجوی استقلال بر آمده بودند، براساس بهانه دروغین همدستی نازی‌ها با تعدادی از ملیت‌ها از جمله- عمدتا- چچنی‌ها بود که اینگوش‌ها هم دنباله‌روی آنها بودند. تقریبا یک سوم تمام این دیپورتی‌ها در طول مسیر جان خود را از دست دادند. این دیپورت‌ها برای تشکیل هویت چچنی بسیار با اهمیت بود. تا پیش از آن، چچنی‌ها خود را به بخشی از طایفه خاص « teip» متعلق می‌دانستند. زمانی که اتحاد شوروی در اکتبر 1991 در مسیر فروپاشی قرار گرفته بود، ژنرال سابق نیروی هوایی شوروی «زوخار دودایف» استقلال چچن از روسیه را اعلام کرد. کرملین تصور می‌کرد اگر اجازه به جدایی‌طلبی چچن دهد انسجام سرزمینی کل روسیه را تهدید کرده است. افزون بر این، کرملین تصور می‌کرد پیروزی نظامی آسان و سریع است و موجب تقویت اقتدار یلتسینی می‌شود که ریاست‌جمهوری‌اش با ضعف گره خورده است.

اصلا این‌طور نبود. در سال‌های بعد، مسکو وارد دو جنگ خونین در چچن شد: اولی در سال‌های 1994 تا 1996 در دوران یلتسین و دومی از 1999 تا 2000 طی دوره ولادیمیر پوتین و او یک لشکرکشی نظامی تمام عیار انجام داد که در سال 2009 خاتمه یافت. مشخصه اولین جنگ سوءاستفاده‌های گسترده حقوق بشری روسیه بود و باعث شد این کشمکش سکولار به یک اسلامگرایی رادیکال تبدیل شود. افزون بر این، این دو جنگ در روسیه به شدت نفرت برانگیز بودند. «بوریس نمتسوف»، فرماندار «نیژنی نووگورود» که بعدها به چهره‌ای تبدیل شد که بسیاری او را نماد مخالفت دموکراتیک در روسیه می‌نامیدند، در سال 1996 طومار یک میلیون امضایی را برای پایان دادن به جنگ جمع‌آوری کرد. پوتین شهر سوچی، شهر تفریحی در حاشیه دریای سیاه را به‌عنوان میزبان المپیک 2014 انتخاب کرد. نمی‌توان میزان «نمادگرایی» این حادثه را برای قفقاز شمالی تخمین زد. سوچی در دامنه بلندی‌های پوشیده از برف رشته‌کوه قفقاز جای دارد.

این «نمادگرایی» به چه معنا است؟ پوتین این بازی‌ها را در صد و پنجاهمین سالگرد جنگ تزاری، قتل عام‌ها و دیپورت قفقازی‌ها برگزار کرد؛ اتفاقاتی که درست در همین مکان- سوچی- رخ داده بود. علاوه بر این، طی بازی‌های المپیک، دولت روسیه برای اولین بار [مراسم] یادبود دیپورت قفقازی‌ها از سوی استالین را ممنوع کرد. تاریخ این یادبود مصادف شده بود با آخرین روزهای المپیک سوچی در 23 فوریه و مقام‌های روسی خواستار بروز بحرانی هنگام برگزاری این بازی‌ها نبودند. پیش از آن، دولت چچن به رهبری «رمضان قدیروف»، جنگ سالار منصوب پوتین، فرمان ویرانی بنای یادبود این دیپورت‌ها را صادر کرد. به راحتی می‌توان دید که چرا این اقدامات موجب رادیکالیزاسیون بیشتر شد.

مبارزان خارجی و سیاست‌های شکست خورده مسکو

شواهد روایی نشان از کمک‌های چشمگیر قفقازی‌ها به داعش مرکزی دارد و آنها بخش مهمی از مبارزان خارجی این گروه را تشکیل می‌دهند. غیر از این، ارتباط میان این دو روشن نیست. داعش مدعی حملاتی در مقیاس کوچک در روسیه شده است. با این حال، داعش مرکزی ظاهرا دستوراتی مستقیم برای ولایت قفقاز برای انجام این حملات نفرستاده و پولی نیز برای چنین کاری ارسال نکرده است. اینکه دقیقا چه تعداد از قفقاز شمالی به داعش ملحق شده‌اندروشن نیست. با این حال، کارشناسان تعداد 2 تا 5 هزار نفر را تخمین می‌زنند اما می‌افزایند که برخی از این مبارزان چچنی از اروپا راهی دیار داعش می‌شوند و این ضرورتا به این معنا نیست که آنهایی که به سوریه می‌روند به داعش پیوسته‌اند. پوتین در پاییز 2015 مدعی شد که بیش از 7 هزار چچنی به داعش پیوسته‌اند. آمار دقیق به کنار اما این روند نشان از افزایش چشمگیر تعداد مسلمانانی دارد که از قفقاز شمالی به داعش ملحق شده اند. چچنی‌ها در محاصره هاله‌ای از افسانه‌ها هستند دال بر اینکه مبارزانی خشن هستند. در حالی که چند نفر از این چچنی‌ها به رده‌های بالایی در داعش رسیده‌اند اما بسیاری از آنها از دیاسپوراهای اروپایی آمده‌اند. آنها جوان و بی‌تجربه هستند و بر خلاف چچنی‌های منطقه که به‌دلیل سال‌ها درگیری با روسیه و مقاومت در برابر این کشور آبدیده شده‌انداما چچنی‌های اروپایی جنگ را نمی‌شناسند.

داعش از چند تاکتیک عضوگیری در داخل روسیه استفاده می‌کند. در واقع زبان روسی به‌عنوان سومین زبان محبوب در تبلیغات داعش و سومین زبانی است که در سرزمین‌های داعش به آن صحبت می‌شود. داعش اکنون مجله‌ای به زبان روسی به نام «Istok» منتشر می‌کند و تا امروز- سال 2016 - 4 شماره از این مجله را منتشر کرده است. بیشتر عضوگیران داعش در خارج از منطقه هستند و بیشتر عضوگیری‌ها در «زمان واقعی» و از طریق ویدئوهای یوتیوب و رسانه‌های اجتماعی (که بسیاری از آنها مسدود شدند) رخ می‌دهد. با این حال، کارشناسان می‌گویند که - به‌طور اخص وقتی پای مسلمانان قفقاز شمالی به میان می‌آید- تلاش‌های عضوگیری نقش بسیار کمتری نسبت به اقدامات سرکوبگرانه و سخت دولت روسیه دارد. به عبارت دیگر، این اقدامات سختگیرانه روسیه است که موجب می‌شود مسلمانان قفقاز پیوستن به داعش را انتخاب کنند. هنوز روشن نیست چه تعدادی از مردم مجله Istok را خوانده‌اند.