کوچ «مام جلال» به دیار ابدی

جلال طالبانی در سن ۸۳ سالگی در آلمان درگذشت. این در شرایطی است که پیش از آن یکی از مسوولان دفتر جلال طالبانی، رئیس‌جمهور پیشین عراق و دبیرکل حزب اتحادیه میهنی کردستان خبر درگذشت وی را تکذیب کرده اما گفته بود شرایط جسمانی مناسبی ندارد. این مسوول حزب اتحادیه میهنی گفت: درست است که وضعیت جسمانی جلال طالبانی خوب نیست، اما او هنوز زنده است و تحت مراقبت قرار دارد. اما ساعتی بعد از تکذیب، خبر درگذشت وی تایید شد.

جلال طالبانی که از رهبران کردهای عراق محسوب می‌شود از ۷آوریل ۲۰۰۵ تا ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴ رئیس‌جمهور عراق بود گرچه در پی یک سکته مغزی شدید در سال ۲۰۱۲، عملا از همان سال از صحنه سیاسی عراق خارج شد. جلال طالبانی که شخصیتی کاریزماتیک در میان کردهای عراق و تقریبا تمامی کردها محسوب می‌شود، بیشتر عمر خود را به‌عنوان پیشمرگ در مبارزه با رژیم بعث عراق گذرانده و رهبری جنبش‌های مسلحانه مختلفی را علیه حکومت صدام بر عهده داشت. جلال طالبانی، رئیس‌جمهور سابق عراق و دبیر کل حزب اتحادیه میهنی کردستان، حدود سه هفته گذشته برای پیگیری امور درمانی خود به آلمان رفته بود. جلال طالبانی، که در میان مردم کرد به «مام جلال» (عمو جلال) معروف بود، زاده ۱۲ نوامبر ۱۹۳۳، رئیس‌جمهور عراق در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ میلادی و رهبر حزب اتحادیه میهنی کردستان بود.

طبق کتاب زندگی‌نامه وی، طالبانی یکی از کردهای ایران بود که خاندان وی از ایران به عراق مهاجرت کرده‌اند. مام جلال فارغ‌التحصیل رشته حقوق در سال ۱۹۵۹ از یکی از دانشگاه‌های بغداد بود. در توصیف او گفته‌اند که «مام جلال، حقوقدان و سیاستمداری باهوش، دارای توانایی خاصی در اتحاد و همبستگی کردها و تاثیرگذار روی دوست و دشمن، محبوبیتی فوق‌العاده در بین کردها، در عراق و خارج آن است.»

اولین بار در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲، رسانه‌های عراقی خبر از سکته مغزی و وخیم بودن حال وی دادند. او در همان سال برای درمان به آلمان رفت. حدود یک سال بعد در دسامبر ۲۰۱۳ اولین تصاویر جدید از او منتشر شد که نشان‌دهنده بهبود وضعیت جسمانی‌اش بود. او بعد از مدت‌ها در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۴ به کشورش بازگشت. این اواخر نیز گفته می‌شد که حال وی وخیم شده و برای درمان مجدد به آلمان می‌رود اما در نهایت روز گذشته فوت کرد.

جلال طالبانی در میان کردها شخصیتی برجسته به‌حساب می‌آید. بعد از تجزیه حزب دموکرات کردستان (KDP)، طالبانی عضو گروهی به نام دفتر سیاسی بود که از ملامصطفی بارزانی جدا شده بودند. شکست و فروپاشی نهضت کردها در سال ۱۹۷۵، بحران عمیقی برای کردستان به همراه داشت. حزب میهنی کردستان عراق (PUK) دو ماه بعد از این فروپاشی با هدف بازسازی، جهت دادن به حرکت و مقاومت کردها و ساماندهی جامعه کرد به شیوه‌های مدرن و دموکراتیک، به‌وسیله طالبانی و تعدادی از روشنفکران کرد پایه‌گذاری شد. این حزب در ۱۹۷۶ فعالیت‌ها و مقاومت‌های مسلحانه خود را در داخل خاک عراق علیه حکومت حاکم بر عراق و با نیم نگاهی به رقابت با رقیب حاکم و سنتی خود – حزب دموکرات کردستان- شروع کرد.

پس از اخراج نیروهای عراق از کویت در سال ۱۹۹۱، حزب PUK نقش رهبری را در شورش‌های ناموفق کردها در شمال به عهده داشت و نیروهای آن موفق به تصرف چندین شهر شدند ولی این پیروزی کردها دیری نپایید و نیروهای عراقی مبارزان کرد را شکست داده و میلیون‌ها نفر را مجبور به فرار به کوه‌های اطراف مرز ترکیه کردند. پس از آن هر دو حزب میهنی کردستان عراق و دموکرات کردستان مذاکره با حکومت عراق را از سر گرفتند و اعلام منطقه پرواز ممنوع در شمال و جنوب عراق از سوی نیروهای ائتلاف در جنگ خلیج‌فارس، فرصتی طلایی برای هر دو حزب، فراهم کرد. در ماه مه ۱۹۹۲، در کردستان عراق انتخابات محلی برگزار شد و حزب میهنی ۲/ ۴۲درصد آرا را کسب کرد و با توجه به اینکه هیچ‌کدام از دو حزب اکثریت آرا را به‌دست نیاوردند توافق شد که کردستان به دو بخش مساوی تقسیم شده و هر کدام به اداره بخشی از آن بپردازند. تقسیم کردستان بین احزاب دموکرات و میهنی و تفاوت استراتژی و عملکرد دو حزب، جنگ داخلی شدیدی را بین دو حزب در ۱۹۹۴ به‌دنبال داشت.

با تلاش‌های ایالات‌متحده و پس از برگزاری چند نشست بین اعضای ارشد دو حزب، سرانجام در سال ۱۹۹۸ و در واشنگتن توافق‌نامه صلحی بین رهبران دو حزب – مسعود بارزانی و جلال طالبانی – به امضا رسید. ارتباط دو حزب در سال ۲۰۰۲ به عالی‌ترین سطح خود رسید تا جایی که «برهم صالح» نخست‌وزیر اتحادیه میهنی به خبرنگاران اعلام کرد که هر دو حزب توافق کرده‌اند اداره کردستان را یکی کنند.

حزب میهنی کردستان تحت فرمان این رهبر کهنه‌کار کردها که به دلیل محبوبیتش «مام جلال» خطاب می‌شد حزبی مدرن، سوسیال دموکرات و تاثیرگذار در اقلیم کردستان به‌حساب می‌آید. این حزب دارای ۱۵۰ هزار عضو و ۲۰ هزار نیروی نظامی است.

اخبار مرتبط