البغدادی سال‌ها تحت‌نظر نیروی امنیتی عراق بود
تور اطلاعاتی برای خلیفه
الزبیعی نیروهای امنیتی را به تونلی در صحرا نزدیک قائم در غرب عراق نزدیک مرز سوریه هدایت کرد، همان جایی که آنها به وسایل شخصی البغدادی و نقشه‌ها و یادداشت‌های دست نویس او دست یافتند. عوامل عراقی می‌گفتند، الزبیعی همچنین گفت که رهبر داعش ممکن است در ادلب سوریه باشد. ادلب جایی است که در سیطره نیروهای تحریرالشام بود که تشنه به خون رهبر داعش بودند. اما معلوم نیست البغدادی چگونه به قلمرو دشمنان خود وارد شده بود؛ اما محل اختفای او لو نرفته بود. نیروهای امنیتی عراق می‌گویند، آنها سپس توانستند در یک شبکه قاچاق متعلق به البغدادی در سوریه رخنه کنند که به آنها در رصد رهبر داعش کمک کرد. عراقی‌ها به‌عنوان بخشی از اشتراک‌گذاری اطلاعات با دولت سوریه و آمریکا، اطلاعاتی را به این دو کشور دادند و واحدهایی از سیا و دیگر نهادهای امنیتی آمریکا دست به کار شده و با همکاری نیروهای دموکراتیک کرد کوشیدند تا مکان او را بیابند.
البغدادی همراه با دو کودکی که در هنگام حمله آمریکا در کنارش بودند در حومه باریشا، روستایی نزدیک ادلب، در ماه اکتبر کشته شد. «کلاریسا وارد»، گزارشگر سی.ان.ان ماه گذشته در گزارشی نوشت که اخبار مربوط به حضور البغدادی در ادلب برای بسیاری از تحلیلگران عجیب بود. ادلب در کنترل «هیات تحریرالشام» بود که یک گروه شورشی بود که به القاعده وابستگی داشت. هیات تحریرالشام از جمله گروه‌های اسلام‌گرای درگیر در جنگ داخلی سوریه است. هیات تحریرالشام در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ از ادغام چند گروه سلفی و از جمله جبهه فتح شام (جبهه النصره سابق) به‌وجود آمد. گروه تحریرالشام شاخه القاعده در سوریه به‌شمار می‌آید هر چند که این گروه گفته هیچ ارتباطی با القاعده ندارد. گروه تحریرالشام متشکل از گروه‌های الزنکی (زَنْگی)، لواء الحق، جبهه فتح شام، جبهه انصارالدین و جیش السنه است، البته جنبش نورالدین زنکی بعدها از این سازمان جدا شد و به همراه سایر گروه‌های شورشی به جبهه تحریر سوریه پیوست. در ژانویه ۲۰۱۹ تحریرالشام با بیرون راندن مخالفان اسد به خصوص گروه‌های تحت حمایت ترکیه از ادلب، کنترل استان ادلب را به دست گرفت. اگرچه گروه‌های شبه نظامی جهادی سال‌ها به لحاظ ایدئولوژیک اشتراکاتی داشتند، اما القاعده و داعش با یکدیگر وارد نزاعی سخت در سوریه شدند. سوریه یک مکان اختفای بعید برای البغدادی به‌نظر می‌رسید؛ به‌ویژه که در روستایی به سر می‌برد که در ۳ مایلی مرز ترکیه قرار داشت.
ژنرال العلاق می‌گفت بیشتر کادر رهبری داعش به شمال سوریه گریخته بودند تا به منابع مالی‌شان نزدیک‌تر باشند. او افزود که عملیات مداوم نظامی حول رودخانه فرات در مرز عراق و سوریه البغدادی را عصبانی کرده بود. این ژنرال عراقی می‌گفت: «البغدادی مدام به غرب سوریه می‌رفت تا از عملیات نظامی و صحنه نبرد به دور باشد.» گزارشگر سی.ان.ان می‌نویسد: عراق تقریبا از همان سال ۲۰۱۴ که البغدادی در مسجد بزرگ موصل خلافت خود را اعلام کرد، به‌دنبال یافتن او بود. جاسوسان به شهر فرستاده می‌شدند و دست کم یک بار منطقه‌ای را که تصور می‌شد البغدادی در آن سکنی گرفته است، محاصره کردند. در آن زمان، به گفته العلاق، البغدادی روزانه ۱۰ مرتبه محل اختفای خود را تغییر می‌داد. جزئیات عملیات «چشم شاهین»از سوی نیروهای اطلاعاتی عراق به عوامل سی.ان.ان نشان داده شد.
آنها می‌گفتند البغدادی در اوج فعالیت داعش و پیش از اینکه عملیات نظامی در موصل و اطراف آن شروع شود و نیروهای داعش بیرون رانده شوند در عراق بود. البغدادی در اوت ۲۰۱۷ از سرزمین‌های تحت کنترل داعش در عراق به سوریه گریخت. عوامل عراقی شروع به تعقیب او کردند در زمانی که رهبر داعش به سوی شمال می‌رفت و مسیر فرات به دیرالزور را دنبال می‌کرد؛ یعنی همان جایی که در فوریه ۲۰۱۸ در آنجا به سر می‌برد. یک بخش کلیدی کار در این برهه به دست پدر همسر سوم البغدادی بود که به «روح صحرا» معروف بود؛ چراکه از قابلیت چشمگیری برخوردار بود تا نیروهای داعش را چنان در میان موصل در عراق و رقه در سوریه جابه‌جا کند که قابل شناسایی نباشند. در فوریه ۲۰۱۸، عراق اعلام کرد که موفقیت دیگری با دستگیری «محمد الدلیمی» معروف به ابوابراهیم به دست آورد. او فرزند معاون سابق البغدادی بود که پدرش یکی از «پیک»های اصلی در پیام‌های رمزگذاری شده داعش در آن زمان بود. این دستگیری موجب دستیابی به اطلاعات بیشتری در مورد راهنمای البغدادی شد؛ یعنی همان الزبیعی که راهنما و راه بلد رهبر داعش بود. دستگیری او هم گام مهمی بود که به گفته ژنرال العلاق منجر به دستگیری او شد.
مقام‌ها می‌گویند البغدادی محل اختفای خود در دیرالزور را پس از دستگیری الدلیمی ترک کرد. عراق اطلاعات خود را با نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا و نیروهای دموکراتیک سوری به اشتراک گذاشت. این تلاش جدیدی برای عقب راندن داعش از شهرهای کلیدی‌اش بود. رئیس اداره اطلاعات عراق می‌گوید البغدادی سپس تحرکات خود را به صحرای سوریه میان پالمیرا و حمص تقریبا تا مارس سال جاری محدود کرد البته پیش از آنکه به سوی شمال برود؛ یعنی همان جایی که در نهایت گیر افتاد و کشته شد. پس از البغدادی، ابوابراهیم الهاشمی القرشی ملقب به «ویرانگر» به‌عنوان جانشین وی انتخاب شد. در حالی که ۴۳ تن از بارزترین چهره‌های داعش طی سال‌های اخیر کشته شدند که آخرین آنها البغدادی بود و ۹۷ تن از رهبران صف دوم این گروه تروریستی نیز کشته شدند و طبق گفته تحلیلگران تنها رهبران شناخته‌شده این گروه تروریستی باقی مانده‌اند، شخصیت ابوابراهیم الهاشمی، جانشین البغدادی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. حسن ابوهنیه، کارشناس امور گروه‌های تروریستی می‌گوید: الهاشمی اصالتا ترکمن بوده و نامش عبدالله قرداش و ملقب به «ابوعمر الترکمانی» است. وی افزود: «طبق اطلاعاتی که یکی از رهبران بارز داعش به نام اسماعیل العیثاوی ارائه کرد، البغدادی، قرداش را از چند مدت پیش به‌عنوان جانشین خود انتخاب کرده بود.»
ابوهنیه ادامه می‌دهد: «الهاشمی در گذشته ریاست دفتر امنیتی را که یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های داخل داعش محسوب می‌شود، برعهده داشت و مدتی هم مسوول عملیات بمب‌گذاری بود.» این کارشناس پیش‌بینی می‌کند که داعش طی دوره آتی روی مسائل نظامی بیشتر از دوره البغدادی متمرکز شود و در مقابل در این دوره درخصوص اقدامات خود بیشتر احتیاط خواهد کرد. همچنین سرکرده این گروه تروریستی احتمالا خشن‌تر از سلف خود خواهد بود؛ چراکه در داخل این گروه تروریستی ملقب به «ویرانگر» است و در نتیجه رویکرد تندروتری در پیش خواهد گرفت. ابوهنیه گفت: «داعش معمولا فردی را با تابعیت عراقی به‌عنوان رهبر خود انتخاب می‌کند؛ زیرا این گروه تروریستی در این کشور به وجود آمده و همه رهبران اصلی آن اهل عراق هستند که بیشتر مراکز مهم داعش مانند رهبری شورای نظامی یا شورای امنیتی آن را اداره می‌کنند.»
