هراس از تکرار رکود تورمی دهه ۷۰

دنیای اقتصاد - پس از دو هفته حاکمیت روند کاهشی بر بازار نفت که باعث سقوط ۲۲دلاری هر بشکه نفت شد دیروز این روند متوقف شد و قیمت نفت با ۳/۱دلار افزایش به ۸/۱۲۴دلار افزایش یافت. با افزایش قیمت نفت، ارزش دلار نیز در برابر یورو تضعیف شد. روندها

کاهش ارزش دلار در برابر یورو

گروه بین‌الملل- به‌رغم آنکه گزارش‌ها حاکی از کاهش اعتماد مصرف‌کننده در بزرگترین اقتصاد اروپا یعنی آلمان و رسیدن آن به حداقل میزان خود ظرف ۵ سال گذشته بود، روز دوشنبه شاهد کاهش ارزش دلار در برابر پول ۱۵ کشور اروپا یعنی یورو بودیم. در اولین معاملات روز دوشنبه اروپا، هر یورو ۵۷۰۹/۱ دلار معامله شد که ارزش آن نسبت به ۵۶۷۸/۱ دلار در روز جمعه افزایش یافت.

هر پوند انگلیس نسبت به قیمت ۹۸۷۵/۱ دلاری خود در روز جمعه تغییری محسوس نداشت و ۹۸۷۶/۱ دلار معامله شد. این در شرایطی است که ارزش دلار در برابر ین ژاپن نیز در پایان هفته پیش کاهش یافت و از ۸۳/۱۰۷ ین به ۷۲/۱۰۷ ین رسید.

شاخص اعتماد مصرف‌کننده در روز دوشنبه حاکی از این بود که اعتماد مصرف‌کننده در آلمان به حداقل میزان خود ظرف پنج سال گذشته رسیده است. صاحبنظران علت آن را افزایش قیمت انرژی، ترس روزافزون از بروز رکود و نگرانی در مورد اقتصاد جهانی که خریداران آلمانی را تهدید می‌کند، دانسته‌اند.

شاخص اعتماد مصرف‌کننده از پیش‌بینی ۶/۳درصدی در ماه جولای به ۱/۲درصد در ماه اوت سقوط کرد که از ژوئن سال ۲۰۰۳ تاکنون این میزان سقوط بی‌سابقه بوده است.

طلای سیاه تکان خورد

پس از چند هفته کاهش قیمت نفت خام روز دوشنبه در پی اعلام رییس‌جمهوری ایران مبنی‌بر برخورداری این کشور از ۶۰۰۰ دستگاه سانتریفیوژ و از سوی دیگر حملات شبه‌نظامیان نیجریه به خطوط لوله این کشور، قیمت نفت خام افزایش یافت.

قیمت نفت خام شیرین در معاملات الکترونیکی بورس نیویورک برای تحویل در ماه سپتامبر با ۷۸/۱درصد افزایش به بشکه‌ای ۰۴/۱۲۵دلار رسید.

این قیمت در روز جمعه با سقوطی ۲۳/۲دلاری به بشکه‌ای ۲۶/۱۲۳دلار رسیده بود که ظرف هفت هفته اخیر پایین‌ترین حد خود بود.

از سوی دیگر خطوط لوله نفتی شرکت رویال داچ شل در نیجریه توسط شبه‌نظامیان موردحمله قرار گرفت.

بنابه اظهارات سخنگوی شرکت شل، کارولین ویتگن، این حادثه در استان ریورز رخ داد. یک گروه از شورشیان که گروه «مند» نام دارد مسوولیت تخریب دو خط لوله را طی نامه‌ای الکترونیکی بر عهده گرفته است.

در معاملات آینده بورس لندن، نفت خام برنت برای تحویل در ماه سپتامبر با ۰۳/۱دلار افزایش یا ۸/۰درصد به ۵/۱۲۵دلار رسید.

رکود تورمی‌دهه ۱۹۷۰ در راه است

صندوق بین‌المللی پول در تحلیلی از مشکل کاهش رشد و افزایش تورم در جهان نسبت به بروز رکود تورمی‌در اکثر کشورها و بازگشت به رکود تورمی‌دهه ۱۹۷۰ میلادی هشدار داد.

به‌رغم مقاومت کشورهای در حال توسعه در برابر بحران‌های مالی کشورهای توسعه یافته، افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی موجب رشد تورم در این کشورها شده است.

در شرایطی که رشد اقتصادی جهان رو به کاهش گذاشته است، نرخ جهانی تورم نیز به بیش از ۵/۵درصد رسیده است. این رقم طی سال‌های اخیر کمتر از ۴‌درصد بوده است .بخش زیادی از فشارهای تورمی‌متوجه کشورهای در حال توسعه شده و نرخ تورم در این کشورها به بیش از ۷‌درصد رسیده است.

این تحولات بخشی از تغییرات گسترده در چرخه تجاری جهان است. افزایش رشد اقتصادی مکانیسم مناسبی برای مقاومت در برابر شوک‌های تجاری در هر کشور است. اگر بخش صادرات آمریکا قادر به حمایت از اقتصاد این کشور نبود، رکود و بحران اقتصادی این کشور به مراتب تشدید می‌شد. ابزارها و مکانیسم‌های خاصی نیز برای مقاومت در برابر شوک‌های مالی وجود دارد.

اقتصادهای در حال توسعه به عنوان منبع جذب پس‌اندازهای جهانی، توانایی زیادی در پشت سرگذاشتن شوک‌های مالی بین‌المللی دارند. اما مکانیسم مقاومت در برابر شوک قیمت کالاهای دیگر، مثل گذشته جواب نمی‌دهد و توانایی ندارد. تعدیل تقاضا در اقتصادهای پیشرفته منجر به کاهش قیمت جهانی کالاها نشده است.

به علاوه رشد تقاضای انرژی و کالاها در اقتصادهای در حال توسعه مثل چین و هند مانع مهمی‌ در برابر کاهش قیمت‌های جهانی است. رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه متمرکز بر مصرف انرژی است. پرداخت یارانه انرژی تاثیر زیادی در افزایش مصرف انرژی در کشورهای در حال توسعه دارد. حدود ۹۵‌درصد رشد تقاضای جهانی نفت از سال ۲۰۰۳ تا کنون مربوط به کشورهای در حال توسعه بوده است.

حدود دو سوم رشد تقاضای جهانی مواد غذایی در این مدت نیز مربوط به کشورهای در حال توسعه است. در این مدت عرضه نفت و مواد غذایی برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها کاملا ناامیدکننده بوده است. افزایش تولید نفت در کشورهای غیر عضو اوپک طی سال‌های اخیر ناامیدکننده بوده است. هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید نفت نیز دو برابر شده است و این رقم از ۵‌دلار در هر بشکه در سال ۲۰۰۰ به بیش از ۱۰‌دلار در هر بشکه در سال ۲۰۰۷ رسیده است. در حالی که ظرفیت مازاد و ذخایر جهانی انرژی رو به کاهش است، بازار نفت به شدت به اخبار مربوط به کاهش تولید و اتفاقات سیاسی واکنش نشان می‌دهد. در مورد محصولات کشاورزی نیز باید گفت به‌علت سیاست‌های نادرست میزان عرضه بسیار محدود است. زیرساخت‌های کشاورزی به اندازه کافی توسعه و گسترش نیافته است، دولت‌ها با مشکل توزیع و بازاریابی محصولات کشاورزی روبه‌رو هستند و موانع تجاری مانع بزرگی برای سرمایه‌گذاری در این بخش به شمار می‌رود.

طی ماه‌های اخیر، عوامل مالی نیز نقش مهمی‌ در نوسان قیمت نفت و سایر کالاها داشته است. کاهش ارزش‌ دلار موجب شد تا سرمایه‌های سرگردان زیادی به بازار نفت، طلا و محصولات کشاورزی وارد شود. رشد تقاضا واقعا نقش مهمی‌ در افزایش قیمت نفت داشته، ولی نمی‌توان از عامل سفته بازی و دلالی نیز در این بین غافل شد. برخی از کشورهای در حال توسعه مثل چین، هند، اندونزی و مالزی اخیرا اقدام به افزایش قیمت انرژی و کاهش یارانه نموده‌اند. سیاست‌های کشورهای توسعه یافته در تولید انرژی‌های جدید نقش زیادی در افزایش قیمت مواد غذایی و محصولات کشاورزی داشته است. صنعت نفت جهان برای افزایش ظرفیت تولید، نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر است.

کشورهای تولیدکننده نفت باید نظام سرمایه‌گذاری در بخش نفت را اصلاح کنند. باید همکاری بیشتری بین شرکت‌های ملی و بین‌المللی نفتی ایجاد شود. توسعه و گسترش زیر‌ساخت‌های کشاورزی موجب افزایش تولید محصولات کشاورزی در کشورهای در حال توسعه و نوظهور خواهد شد. از بین بردن اختلالات قیمتی در میان مدت موجب کاهش فشار قیمت مواد غذایی خواهد شد. کشورهای توسعه یافته نیز با باز کردن درهای بازار محصولات کشاورزی به روی کشورهای در حال توسعه، نقش مهمی ‌در این رابطه خواهند داشت.

به هر ترتیب مشکل افزایش تورم، اقتصاد کشورهای در حال توسعه را با تهدید بیشتری روبه‌رو می‌کند. مواد غذایی و سوخت ۲۵ تا ۴۰‌درصد هزینه خانوار در کشورهای در حال توسعه را تشکیل می‌دهد، در حالی که این رقم در کشورهای توسعه یافته ۱۰ تا ۱۵‌درصد است. اقتصاد جهانی بین افزایش تورم و کاهش رشد محاصره شده است. خطر بازگشت به رکود تورمی ‌دهه ۱۹۷۰ میلادی برای اکثر کشورهای جهان وجود دارد.